وجوب اقامه نماز در وقتهاى معين

آيه 16 : وجوب اقامه نماز در وقتهاى معين
فاذا قضيتم الصلوة فاذكرو الله قياما و قعودا و على جنوبكم فذا اطماءتنم فاقيموا الصلوة كانت على المومنين كتابا موقوتا ⁽¹⁰²⁾
ترجمه : و هنگامى كه نماز را به پايان رسانيديد خدا را ياد كنيد در حال ايستادن و نشستن و به هنگامى كه به پهلو خوابيده اند، و هر گاه آرامش يافتند (و حالت خوف زايل گشت ) نماز را (به صورت معمول ) انجام دهيد، زيرا نماز وظيفه ثابت و معينى براى مومنان است .
تفسير آيه
اهميت فريضه نماز
اين آيه بدنبال دستور نماز خوف در آيه گذشته (سوره نساء آيه 102) و لزوم بپاداشتن نماز حتى در حال جنگ ، در اين آيه مى فرمايد ((پس از تمام نماز ياد خدا فراموش نكنيد، و در حال ايستادن و زمانيكه بر پهلو خوابيده ايد به ياد خدا باشيد و از او كمك بجوئيد )) (فاذا قضيتم الصلوة فاذكرو الله قياما ⁽¹⁰³⁾ و قعودا و على جنوبكم )
منظور از ياد خدا در حال قيام و قعود و بر پهلو خوابيدن ، ممكن است همان حالات استراحت و در فاصله هائى كه در ميدان جنگ واقع مى شود باشد و نيز ممكن است به معنى حالات مختلف جنگى كه سربازان گاهى در حال ايستادن و زمانى نشستن و زمانى به پهلو خوابيدن ، سلاحهاى مختلف جنگى از جمله وسيله تير اندازى را بكار مى برند،بوده باشد آيه فوق در حقيقت اشاره به يك دستور مهم اسلامى است ، كه معنى نماز خواندن در اوقات معين است كه در ساير حالات انسان از خدا غافل بماند بلكه ، نماز يك دستور انضباطى است كه روح توجه به پروردگار را در انسان زنده مى كند و مى تواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در ميدان جنگ باشد و خواه در غير ميدان جنگ .⁽¹⁰⁴⁾
آيه فوق در روايات متعددى به كيفيت نماز گزاردن بيماران تفسير شده كه اگر بتواند ايستاده و اگر نتوانند به پهلو بخوانند و نماز را به جا آورند،اين تفسير در حقيقت يك نوع تعميم و توسعه در معنى آيه است اگر چه آيه مخصوص به اين مورد نيست ⁽¹⁰⁵⁾ سپس ‍ قرآن مى گويد:
دستور نماز خوف يك دستور استثنائى است ( و به مجرد اينكه حالت خوف زائل گشت ، بايد نماز را به همان طرز عادى انجام دهيد) (فاذا اطماءنتم فاقيموا الصلوة ) و در پايان سر اين همه سفارش و دقت را درباره چنين بيان مى دارد .
(( زيرا نماز وظيفه و لا يتغيرى براى مومنان است )) (ان الصلوة كانت على الومنين كتابا موقوتا) كلمه ((موقوت )) است بنابراين معنى آيه چنين است كه اگر ملاحضه مى كنيد حتى در ميدان جنگ مسلمانان بايد اين فريضه اسلامى را انجام دهند به خاطر آن است كه نماز اوقات معينى دارد كه نمى توان از آنها تخلف كرد ⁽¹⁰⁶⁾ ولى در روايات متعددى كه در ذيل آيه وارد شده است (موقوتا )) به معنى (( ثابتا و واجبا )) تفسير شده است كه البته آن هم با مفهوم آيه سازگار است ، و نتيجه آن با معنى اول تقريبا يكى است .
بعضى مى گويند ما منكر فلسفه و اهميت نماز و اثرات تربيت آن نيستم اما چه لزومى دارد كه در اوقات معينى اوقات انجام شود آيا بهتر نيست كه مردم آزاد گذارده شوند و هر كس به هنگام فرصت و آمادگى روحى اين وظيفه را انجام دهد.
جواب
تجربه نشان داده كه اگر مسائل تربيتى تحت انضباط و شرائط معين قرار نگيرد عده اى آن را به دست فراموشى مى سپارند ،و اساس آن به كلى متزلزل مى گردد،اين گونه مسائل حتما بايد در اوقات معين و تحت انضباط دقيق قرار گيرد تا هيچكس عذر و بهانه اى براى ترك كردن آن نداشته باشد به خصوص اينكه انجام اين عبادات در وقت معين مخصوصا به صورت دسته جمعى داراى شكوه و تاثير و عظمت خاصى است كه قابل انكار نمى باشد و در حقيقت يك كلاس بزرگ انسان سازى تشكيل مى دهد ⁽¹⁰⁷⁾
داستان آيه 16
چه وقت نماز بخوانيم
على فرمود: هر نمازى را در وقت خاصتش كه مقرر شده است بجاى آور،نه براى داشتن وقت آزاد نمازى را زودتر از وقتش بگذار،و نه به دليل در گيريهاى ديگر،نماز را از ميان ويژه اش به تاخير انداز،و بدين نكته توجه داشته باش كه هر كار ديگرت تابع نمازت خواهد بود . ⁽¹⁰⁸⁾
و باز در داستانى از رسول خدا صلى الله عليه و آله سفارش شده است : آگاه باشيد! نماز سفره گسترده خدا و در زمين كه خداوند روزى پنج باز (مراد در اوقات مخصوص ) براى اهل رحمتش (افراد شايسته رحمت ) گواه نموده است براستى آن كسى كه در شبانه روز پنج باز كنار سفره رحمت و لطف خدا مى نشيند، آيا از كنار چنين سفره اى گرسنه و با دست خالى بر مى خيزد؟هر گونه ،بنابراين بياييد،روح و جان خود را در كنار سفره رحمت و با غذاهاى معنوى و ملكوتى اين سفره نيرومند كنيم . ⁽¹⁰⁹⁾
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به ابوذر فرمود:مادام كه در نماز هستى ، در حقيقت در خانه فرمانروا را مى كوبى ،و كسى كه در خانه فرمانروا را زياد بكوبد، آن در به رويش گشوده مى شود ⁽¹¹⁰⁾ و نيز فرمودند:اى ابوذر! هيچ مومنى به نماز نمى ايستد، مگر اينكه بين او تا عرش خدا نيكى بر او فرود مى آيد و خداوند فرشته اى را بر او مى گمارد كه ندا مى كند اى پسر آدم ! اگر بدانى كه چه پاداش عظيمى به خاطر نمازت دارى ؟ و با چه كسى راز و نياز مى كنى ؟ هرگز از نماز خواندن خسته نمى شوى ، و از آن روى بر نمى گردانى . ⁽¹¹¹⁾