نماز و وظائف والدين

آيه 50 : نماز و وظائف والدين
و امراهلك بالصلوة و اصطبر عليها لا تسئلك رزقا نحن نرزقك و العاقبة للتقوى ⁽³⁰⁴⁾
ترجمه :خانواده ات را به نماز فرمان بده و بر انجام آن شكيبا باش ما از تو روزى نمى خواهيم بلكه ما به تو روزى مى دهيم و عاقبت نيكو مخصوص اهل پرهيزكارى است .
تفسير آيه
در آيه شريفه خداوند براى تلطيف روح پيامبر صلى الله عليه و آله و تقويت قلب او مى فرمايد:((خانواده خود را به نماز دستور ده وجود نيز بر انجام آن شكيبا و پر استقامت باش )) (و امر اهلك بالصلوة و الصطبر عليها) چرا كه اين نماز براى تو و خاندانت مايه پاكى و صفا و تقويت روح و دوام ياد خداست بدون شك ظاهر ((اهل )) در اينجا خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله بطور كلى است ،ولى از آنجا كه اين سوره در مكه نازل شده و در آن زمان مصداق اهل ، خديجه و على عليه السلام بوده اند و ممكن است بعضى ديگر از نزديكان پيامبر صلى الله عليه و آله را نيز شامل شود، ولى با گذشت زمان دامنه خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله گسترده شد.
سپس اضافه مى كند اگر دستور نماز به تو و خاندانت داده شده است ،منافع و بركاتش تنها متوجه خود شماست ((ما از تو روزى نمى خواهيم بلكه به تو روزى مى دهيم ))( لا نسئلك رزقا نحن نرزقك ) اين نماز چيزى بر عظمت پروردگار نمى افزايد ، بلكه سرمايه بزرگى براى تكامل شما انسانها و كلاس عالى تربيت است يا به تعبير ديگر خداوند همچون پاشاهان واميران نيست كه از ملت خود باج مى گرفتند و زندگى خود و اطرافيان را اداره مى كردند، خداوند از همگان به او نيازمند،در حقيقت اين تعبير شبيه همان چيزى است كه در سوره ذاريات آيه 58 – 56 وارد شده است (و ما خلقت الجن و الانس الااليعبدون و ما اريد منهم من رزق وما اريد ان يطمعون ان الله هو الرزق ذو القوة المتين ) ((من جن و انس ‍ را نيافريدم ، مگر بخاطر اينكه عبادتم كنند،من از آنها روزى نمى طلبم ،و نمى خواهم طعامم دهند،خداوند روزى دهنده ، همگان است و صاحب قدرست مستحكم )) و به اين ترتيب عبادات مستقيما به خود عبادت كنند گان باز مى گردد.
و در پايان آيه اضافه مى كند (( عاقبت و سرانجام نيك از آن اهل تقوى است )) ( و العاقبة للتقوى ) آنچه باقى مى ماند و سرانجامش مفيد و سازنده و حيات بخش است همان تقوا و پرهيزكارى است ،پرهيزكاران سرانجام پيروزند،و بى تقوايان محكوم به شكست .
اين احتمال در تفسير جمله اخير نيز وجود دارد كه هدف آن تاكيد در زمينه روح تقوا و اخلاص در عبادت است ،چرا كه اساس عبادت همين است ،در آيه 37 سوره حج مى خوانيم (لن ينال الله لحومها و لا دماوها ولكن يناله التقوى منكم ) ((گوشهاى حيوانات قربانى و خونهاى آنها به خدا نمى رسد، ولى تقواى شما به او مى رسد )) آنچه به مقام قرب او از اعمال شما و اصل مى گردد پوسته و ظاهر آن نيست ،بلكه مغز و زبان و باطن او و اخلاصى كه در آن است به مقام قربش راه مى يابد. ⁽³⁰⁵⁾
داستان آيه 50
اهل خانواده را به نماز دعوت كن
مردى خدمت رسول اكرم صلى الله عليه و آله رسيد و عرض ‍ كرد:من صحرا نشنيم ،در آن جا مسجد و امام جماعتى نداريم ، در خانه ام اذان مى گويم و با خانواده و غلامانم نماز جماعت مى خوانيم ، آيا اين نماز جماعت محسوب مى شود؟ پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:آرى آن مرد عرض كرد: گاهى غلامانم نيستند و با زن و بچه ام نماز مى خوانيم ،آيا اين ،جماعت به حساب مى آيد؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله پاسخ داد: آرى عرض ‍ كرد: گاهى بچه هايم دنبال گوسفندان مى روند و فقط با همسرم نماز جماعت مى خوانم آيا نماز جماعت محسوب مى شود؟ فرمود:آرى عرض كرد:زنان هم گاهى عذر دارند و من اذان مى گويم و به تنهايى نماز مى خوانم آيا اين هم نماز جماعت به حساب مى آيد؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:آرى اين هم نماز جماعت است ،((المومن وحده جماعة )) نماز مومن به تنهايى جماعت است ⁽³⁰⁶⁾
على عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله خود را با گزاردن نماز رنجه مى فرمود،با آن كه مرده بهشت شنيده بود چون خداى سبحان بدو گفت :(و امراهلك بالصلوة و اصطبر عليها) پس كسان خود را به نماز امر مى كرد و خود برگزاردرن نماز طاقت مى آورد.⁽³⁰⁷⁾
امام باقر عليه السلام فرمود:ما به فرزندانمان دستور مى دهيم كه از سن پنج سالگى نماز بخوانند و شما فرزندان خود را از هفت سالگى به نماز خواندن تمرين دهيد. ⁽³⁰⁸⁾
لقمان حكيم به فرزندش مى گفت :فرزند عزيزم مبادا خروس از تو هشيارتر و به اوقات نماز از تو مراقب تر باشد! آيا نمى بينى كه به هنگام هر نماز،رسيدن وقت آن را اعلام مى كند،و سحرگاهان به آواى بلند ندا سر مى دهد در حالى كه تو در خوابى ؟! ⁽³⁰⁹⁾
در شرح حال آيت الله شهيد مطهرى (ره ) آمده است كه : او هميشه با وضو بود و به اين كار توصيه مى كرد،نسبت به انجام فرايض ‍ فرزندان خود را نظارت دقيق داشت ،بعد از نماز مغرب و عشا سجده هاى طولانى بجا مى آورد و از سن تكليف به بعد، هيچ گاه نماز شبش ترك نشد. ⁽³¹⁰⁾
در شرح حال استاد ميرازى قمى (ره ) سيد حسن خوانسارى (ره ) آمده است : اين زن و مرد بزرگ ، هرگز نماز شب و زيارت عاشورا و نماز جماعت را ترك نكرد و هر گاه به مسجد نمى رفت ،در منزل با زن و فرزندان خود نماز جماعت مى خواند. ⁽³¹¹⁾
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:خداوند رحمت كند مردى را كه از خواب شب برخيزد و نماز شب بخواند و همسرش رانيز بيدار كند و او هم نماز بگزارد و خداوند رحمت كند زنى را كه شب هنگام از خواب بيدار شود و نماز بخواند و همسرش را نيز بيدار كند و او هم نماز بجا آورد .⁽³¹²⁾