ضد استعماری بود ولی ضد استعمار سياسی و ديگر مبارزه و جنبش مشروطيت كه‏
در آن ، روحانيت يكی از دو شريك بزرگ بود يعنی روحانی و غير روحانی هر
دو در آن شركت داشتند جنبشی بود كه ماهيت سياسی داشت ، جنبشی بود ضد
استبدادی و ديگر ، جنبش ملی شدن صنعت نفت در بين سالهای 29 تا 32 كه‏
آن هم جنبش بزرگی بود در كشور ما ، يك جنبش ضد استعمار اقتصادی كه باز
در اين نهضت روحانيت شريك و مؤيد بود ولی منحصر به روحانيت نبود اين‏
نهضت هم ماهيت ضد استعماری داشت بنابراين جنبش تنباكو ماهيت‏
ضداستعمار اقتصادی ، جنبش عراق ماهيت ضد استعمار سياسی ، جنبش‏
مشروطيت ماهيت ضد استبداد و جنبش نهضت ملی شدن صعنت ملی شدن صنعت‏
نفت ماهيت ضد استعمار اقتصادی داشته است .
ما می‏توانيم نهضت امروز را با هر يك از اين نهضتها مقايسه كنيم‏
ببينيم آيا شبيه يكی از اينها هست ؟ و شبيه كداميك از اينهاست ؟ و يا
شبيه هيچكدام نيست ؟ دومين چيزی كه بايد مقايسه بكنيم اينست كه يك‏
سلسله حركتها و نهضتهای كوچك و بزرگ ديگر هم در كشور ما وجود داشته و
دارد : نهضتهايی برای آزدای ، نهضتهايی برای دموكراسی ، نهضتهايی به نام‏
حقوق بشر ، نهضتهايی بر ضد استثمار كه اين نهضت را با هر يك از اينها
هم می‏توان مقايسه كرد كه آيا شبيه يكی از اينهاست ؟ اگر هست شبيه‏
كداميك است و يا شبيه هيچكدام نيست .
در اينجا لازم است مطلبی را عرض بكنم كه تشريح هدفهای يك نهضت از
ماهيت آن نهضت جدا نيست همچنانكه از رهبری آن