راه هدايت موجودات ( 3 )

در مسأله هدايت ، يكی دو موضوع باقی مانده است كه بايد صحبت كنيم .
در جلسه پيش فقط به يكی از آنها اشاره‏ای كرديم . يكی از آن موضوعات ،
علم اشراقی است . اين مساله مطرح است كه تمام علومی كه به بشر رسيده‏
است ( همين علوم بشری ، نه علومی كه ما رسما به عنوان وحی و الهام‏
پذيرفته‏ايم يعنی كتابهای آسمانی ، به اينها ما كاری نداريم ، [ بلكه ]
مجموع معلوماتی كه بشر خودش كسب كرده است ) آيا مبدأ و منشأ آنها فقط
و فقط تفكر ( تفكر استدلالی و يا تفكر تجربی ) است ، يا كم و بيش عامل‏
ديگری هم در اين علوم دخالت دارد ؟ در ابتدا اين طور به نظر می‏رسد كه‏
اگر بگويند اينهمه معلوماتی كه امروز بشر در رشته‏های مختلف دارد چيست ؟
می‏گوييم واضح است ، يا از روی تجارب به دست آورده است - تدريجا تجربه‏
و آزمايش كرده ، يك چيزهايی به دستش آمده است - و يا از راه فكر و
استدلال به دست آورده است . فكر و استدلال يعنی اينكه از مقدمات معلومی‏
كه قبلا داشته ، يك نتيجه مجهولی را به دست آورده است . مثل طرز
استدلالی كه معمولا در رياضيات انجام می‏دهند . اگر منشأ معلومات بشر فقط
همين دو راه باشد ، به اصطلاح فلسفی بايد بگوييم در پيدايش علوم جز علت‏
فاعلی چيز ديگری دخالت نداشته است ، زيرا وقتی ما يك چيز را تجربه‏
می‏كنيم ، آن تجربه خودش عليت دارد