برای خودش قطع نظر از هر چيز ديگری كه در دنيا باشد وجود دارد . به اين‏
معنا همه چيز خوب است ، يعنی هر چيزی خودش برای خودش و نسبت به‏
هدفها و كمالات خودش در دنيا خوب است . و اما از جنبه رابطه‏ای كه‏
اشياء با يكديگر پيدا می‏كنند ، اينجاست كه منقسم به دو قسمت می‏شوند :
نافع و ضار ، يعنی يك وقت هست كه يك شی‏ء شی‏ء ديگر را در كمالات‏
وجودش ياری می‏دهد ، كمك می‏كند ، اين می‏شود نافع و مفيد ، و يك وقت‏
هست كه برعكس ، مزاحم اوست ، آن وقت برای او می‏شود ضار و مضر ، آن‏
وقت اين برای او ، به اضافه و نسبت به او بد است .

اختلاف ، نه تبعيض

اين مقدار اختلافها و تفاوتها ميان اشياء پيدا می‏شود ، اما همان طور كه‏
عرض كرديم در خلقت اختلاف هست اما تبعيض وجود ندارد . تبعيض يعنی‏
اينكه دو شی‏ء كه برای هر دوی آنها امكاناتی وجود داشته باشد ، اين امكان‏
را به يكی بدهند و به ديگری ندهند ، چنين چيزی [ در خلقت ] نيست . هر
موجودی در هر مرتبه‏ای كه هست ، در هر حدی كه برای آن ممكن است خير از
ناحيه پروردگار [ به او ] برسد ، می‏رسد . اگر اختلافی در ميان اشياء هست‏
، اختلافی است كه از ناحيه امكانات ذاتی خود اشياء است ، تفاوتهای ذاتی‏
خود اشياء كه امكان ندارد آن در جائی كه هست بيش از آنچه دارد داشته‏
باشد و اين در جايی كه هست بيش از آنچه دارد داشته باشد .

راز اختلافها و تفاوتها

آيا در اين زمينه ( راز اختلافها و تفاوتها ) مطلبی در قرآن هست يا
نيست ؟ آيه‏ای در قرآن است كه روی اين آيه علما از قديم الايام زياد بحث‏
كرده‏اند . مطلب به صورت يك مثل ذكر شده است . آيه در سوره رعد است ،
می‏فرمايد :
" « انزل من السماء ماء فسالت اودية بقدرها فاحتمل السيل زبدا رابيا
و مما يوقدون عليه فی النار ابتغاء حلية او متاع زبد مثله كذلك يضرب‏
الله الحق و الباطل فاما الزبد فيذهب جفاء و اما ما ينفع الناس فيمكث‏
فی الارض »" ( 1 ) .
بعد در آخرش می‏فرمايد :