بهترين دليل بر اين است كه اصل عليت غايی در عالم وجود ندارد . مثلا
راجع به پيدايش زمين میگويند زمين چگونه پيدا شده ؟ فرضيهای است كه
اينها را نمیشود به طور قطعی ثابت كرد ، میگويند زمين يك قطعه و يك
ذرهای است كه از خورشيد جدا شده ، اول جزء خورشيد بوده ، خورشيد در همان
حال حركت شديدی كه داشته است در اثر يك جريانهايی همانطور كه در مثال
، آتش چرخان را انسان وقتی چرخ میدهد ، يك جرقههايی از آن جدا میشود
زمين به صورت يك جرقهای از آن جدا شده است ( خوب ، اين كاملا يك امر
تصادفی است ) ، بعد در يك حد معينی كه رسيده است تحت تأثير قوه جاذبه
از يك طرف و نيروی گريز از مركز از طرف ديگر ، دور خورشيد چرخيده و
چرخيده ، سالها ، قرنها ، ميليونها ، ميلياردها سال گذشته تا كم كم قشر
زمين سرد شده است و برای زندگی مستعد گرديده و بعد زندگی پيدا شده است
. پس اساس اين دنيا را تصادف به وجود آورده . من كار ندارم كه اين
حرف درست است يا نادرست . ما فرض میكنيم چنين حرفی درست باشد ، آيا
اين منافات دارد با اينكه اين نظامی كه الان میگردد و میچرخد بر نظام
عليت غايی است ؟ باز طبيعت به سوی هدف حركت میكند ؟ نه ، اين مثل
اين است كه شما وقتی از كنار خيابان رد میشويد يك وقت میبينيد مثلا يك
گلی از بغل ديوار روييده است . با خودتان فكر میكنيد كه چطور شده اين
پيدا شده . میگوييد حتما در وقتی كه گل اينجا را درست میكردند تخم اين
گل تصادفا ، اتفاقا در لابلای اين گلها وجود داشته و بعد اينها هم متوجه
نشدهاند ، بعد هم اتفاقا مصادف شده [ با اين ] كه از وسط آجر درآمده .
ممكن است كه اين تخم گل تصادفا اينجا افتاده باشد به همين معنايی كه
عرض میكنيم ، اما اين منافات ندارد كه خود طبيعت گل كه اين حركت را
انجام میدهد باز روی همان اصل توجه به هدف انجام بدهد ، چون صحبت در
اين نيست كه آيا اينجور حركات تصادفی در عالم واقع میشود يا واقع
نمیشود ، صحبت در خود طبيعت است ، طبيعت اشياء . آيا طبيعت گندم يك
طبيعتی است كه به سوی هدف حركت میكند يا نه ؟ طبيعت گندم به هر حال
به سوی هدف حركت میكند . در قديم در حمامی كه مردها میرفتند ، پشت سر
، زنها ، میرفتند میگفتند ممكن است احيانا نطفه يك مردی هنوز زنده باشد
و يك زنی بنشيند و جذب شود ، بعد اين زن آبستن شود . اين يك امر
تصادفی است ، يعنی از نظر جذب شدن اين نطفه در رحم زن يك امر تصادفی
است اما بعد كه اين جذب شد ، اين جنين حالت تكاملی كه پيدا میكند ،
باز روی هدف پيدا میكند .
|