پاورقی : . 1 بشر طبعا يقين پيدا میكند ولی اگر كسی بخواهد با دليل احتمالش را رد كند ، دليل ندارد .
كه شخص يقين دارد ، مسأله تواتر ( 1 ) است . هيچ در تواتر دقت كردهايد
؟ هميشه انسان در حرف يك نفر ، در خبر يك نفر احتمال دروغ میدهد . حالا
يك وقت قرائن خاص بخواهد باشد كار نداريم . به طور عادی [ اينطور است
] . احتمال خطا و اشتباه هم میدهد . اگر يك نفر آدم عادی بيايد بگويد كه
من شهری را در كجای اروپا رفتم ديدم كه اين جور و اين جور بود ، چنين
اسمی داشت ، طبعا احتمال اينكه دروغ بگويد يا اشتباه بكند هست . حالا
اگر يك نفر ديگر درست مثل همان آدم نه موثقتر از او پيدا بشود ، آن هم
عين حرف او را بيايد نقل كند ، احتمال خطا كه در اين به تنهايی بود در
آن هم هست . يك نفر ديگر هم بيايد ، در آن هم به تنهايی احتمال خطا
هست . اگر صدها هزار نفر آدم بيايند خبر بدهند ، در حرف هر يكی از
اينها به تنهايی احتمال دروغ و خطا هست . خوب ، چه دليلی دارد كه در
حرف همه اينها احتمال خطا يا دروغ نرود كه بگوييم تمام اينها تبانی
بركذب كردهاند ، و حال آنكه ما هميشه يك سلسله اخباری را از دنيا به
طور يقينی كه هيچ شك در آن نداريم ، فقط به نقل اقوال قبول میكنيم بدون
آنكه او را ديده باشيم . از مثالهای معروفی كه قديم ذكر میكردند اين بود
كه میگفتند مكه در دنيا وجود دارد . حاجی آن وقت كم بود ولی به حد تواتر
بود . ديگر همينطور كه آدم در وجود خورشيدی كه خودش میبيند شك نمیكند ،
آدمی هم كه به مكه نرفته است در اينكه مكهای و كعبهای الان هم وجود دارد
شك نمیكند . هيچ احتمال نمیدهد كه شايد تمام اين آدمهايی كه هی میروند
میآيند میگويند ، همهشان دروغ میگويند ، بنا گذاشتهاند دروغ بگويند . در
گفته هر كسی به تنهايی احتمال دروغ میرود ، در مجموع احتمال دروغ نمیرود
. شما هيچ برهان رياضی يا فلسفی نمیتوانيد بر اين مطلب اقامه كنيد . حالا
فلاسفه يك برهانهايی اقامه كردهاند ، ولی آن كسی كه يقين دارد ، در اينجا
برهانی ندارد ولی يقين دارد . در اينجا هم كه ايشان مثال زدند همينجور
است . اگر كسی بيايد بگويد اين گلستان سعدی را سعدی گفته در حالی كه اين
سعدی يك آدم بیسواد مطلقی بوده و اصلا خودش اين معانی و مفاهيم را هيچ
درك نمیكرده ، همينجوری نشسته خط خط كرده اين را از آب درآورده ، آدم
نمیتواند يك برهانی نظير برهان رياضی فلسفی [ در رد اين ادعا ] اقامه
كند ولی احتمال هم نمیدهد ، يقين دارد [ كه چنين نيست ] . ما هم غير از
يقين چيز
پاورقی : . 1 بشر طبعا يقين پيدا میكند ولی اگر كسی بخواهد با دليل احتمالش را رد كند ، دليل ندارد . |