پاورقی : . 1 البته امروز يك حرفهايی در اين زمينه زدهاند ، حالا ممكن است بگويند كه آنچه امروز میگويند ، غير از آن چيزی است كه ارسطو گفته است اگر چه آنها به ارسطو نسبت میدهند .
حادثه است ، پديده است ، بدون علت نمیتواند باشد ( 1 ) . حركت محرك
لازم دارد ، بدون محرك محال است . اين يك مقدمه .
مقدمه دوم : علت از معلول خودش انفكاك پذير نيست ولو زمانا ، يعنی
علت با معلول خودش هميشه همزمان است ، محال است كه علت از معلول
فاصله زمانی يا [ با آن ] توالی زمانی داشته باشد . اگر علتی از معلول
خودش منفك شد ، آن علت واقعی نيست ، به اصطلاح علت " اعدادی " است
، علت آماده كننده است نه علت واقعی .
مقدمه سوم : حركت در دنيا وجود دارد و ما گفتيم حركت به محرك همزمان
احتياج دارد . میگويد محرك خودش متحرك به معنی اعم - يعنی متغير ،
متحول - است يا نيست ؟ آيا آن محرك ، خودش ثابت است يا متحرك ؟
اگر ثابت است ، مدعای ارسطو تا اينجا ثابت است ، با توضيحی كه بعد
عرض میكنيم . اگر محرك ثابت نيست و متحرك است ، آن هم باز به يك
محرك احتياج دارد ، باز صحبت در آن محرك میآيد كه متحرك است يا
ثابت ، در نهايت امر بايد حركتها منتهی به ثابت بشوند كه اسم آن ثابت
را میگذارند " محرك اول " .
يك مطلب ديگر هم بايد اضافه كنيم و آن اين است كه هر چه جسم و
جسمانی است متغير و متحرك است ، يعنی ما در عالم طبيعت ثابت نداريم
، هر چه داريم دارای نوعی تغير و تحرك است . ارسطو میخواهد از طرفی
بگويد كه در عالم طبيعت ثبات وجود ندارد ، ثابت وجود ندارد ، و از
طرف ديگر بگويد تمام حركات بايد به يك ثابت منتهی شود ، يعنی بايد
سررشته تمام حركات و محركات يك ثابت باشد . آن ثابت از نظر او همان
موجود ماوراءالطبيعی است ، چون همينقدر كه [ ثابت ] شد ، ديگر طبيعت
نيست ، طبيعت كه نشد ، ماوراءالطبيعی میشود . اين پيكره استدلال ارسطو
در اينجاست . البته در اطراف اين استدلال خدشهها و مناقشههايی شده است
كه همه آنها قابل جواب دادن است .
پاورقی : . 1 البته امروز يك حرفهايی در اين زمينه زدهاند ، حالا ممكن است بگويند كه آنچه امروز میگويند ، غير از آن چيزی است كه ارسطو گفته است اگر چه آنها به ارسطو نسبت میدهند . |