بحث نداريم ، بحث سر اين اصل كلی است : آيا همين عاملهای محدود مادی
كه ماديين نشان میدهند ، اينها میتوانند علتهای كافی باشند يا اينها جزء
علتاند ؟ آنها میگويند تمام علتاند ، ديگری میگويد جزء علت ، يا اگر
نگويند جزء علت ، به تعبير بالاتری میگويند . آيا اين علتها اگر تحت
تسخير و تدبير يك علت مافوق نباشند ، كافی هستند برای به وجود آوردن
اين معلول يا بايد اين علتها تحت تسخير و تدبير يك علت مافوق باشند تا
بتوانند اين معلول را به وجود آورند ؟ بنابراين ما روی آنها بحث نداريم
. ماديين هر وقت ثابت كردند كه همين عواملی كه ما الان داريم نشان
میدهيم ، برای به وجود آمدن معلول كافی است ، حرف خودشان را ثابت
كردهاند ، والا اينكه دترمينيسم چنين است ، خوب باشد . آن وقت حرف
آخری كه در جواب دكتر . . . گفتند برگشت به اين حرف بود . صحبت همين
است كه آيا تركيباتی كه در اولين سلول حياتی كه در عالم پيدا شد كه بعد
از آن ساير موجودات نتيجه و انشعاب شد پديد آمدند ، كافی هستند كه علت
باشند برای اينكه آنچه كه بعد به وجود آمده است به وجود بيايد يا اينكه
اينها برای اينكه تمام علت باشند كافی نيستند ، حداكثر [ اين است كه ]
استعداد به وجود آورده ؟ قوه هم كه ايشان میگويند به معنی استعداد است .
يعنی چه ؟ يعنی فرق آن سلول اولی با يك توده انباشته خاك اين بوده است
كه آن توده انباشته خاك استعداد " شدن " يعنی پذيرفتن را نداشته و اين
، استعداد پذيرفتن را دارد ، نه اينكه در اين ، قوه و نيروی ايجاد كردن
هست و در آن ، قوه و نيروی ايجاد كردن نيست ، حداكثر فقط استعداد "
شدن " يعنی پذيرش در آن پيدا میشود . پس اين بيان آخر ، خودش رد آن
بيان اول است يعنی آنجايی كه محل اختلاف خودتان را با ماديين ذكر میكنيد
، در واقع در يك امر صغروی بيان میكنيد ، میگوييد اين علتهايی كه شما
نشان میدهيد من هم قبول دارم ، اصل عليت را من هم قبول دارم ، اصل جبر
علت و معلولی را من هم قبول دارم ، اصل دترمينيسم را من هم قبول دارم
ولی صحبت در اين است : آيا اين عاملهايی كه ما الان میشناسيم ، برای به
وجود آمدن اين معلول كافی است يا كافی نيست ؟ حساب احتمالات هم كه به
كمك شما میآيد اينجور به كمك شما میآيد ، میگويد عاملهای موجود كافی
نيست فقط میگويد عاملهای موجود چون عاملهای موجود اگر بخواهد كافی باشد
بايد [ در اثر ] تصادف به وجود آمده باشد . پس عامل ديگری غير از
عاملهای موجود بايد باشد و دخالت داشته باشد تا اين شیء به وجود بيايد .
|