پاورقی : . 1 نور / . 35
تفكرهای قياسی و يا تجربيات و استقراءهای بشر است ؟ يا عامل ديگری هم
در پيدايش معلومات دخالت داشته است كه احيانا هر وقت انسان از راه
تجارب و قياسات عاجز میمانده است ، نمیتوانسته است به مقصود برسد و
راه بر او بسته بوده است ، يك عشقی ، يك شوقی ، يك طلب فوقالعادهای
هم داشته است ، يك وقت فكری به صورت يك برق در ذهنش جهيده بدون
اينكه آن برقی كه در ذهنش جهيده مسبوق به تجارب باشد و بدون اينكه آن
طور قياس منطقی ارسطويی تشكيل داده باشد . آيا چنين چيزی وجود دارد يا
وجود ندارد ؟ اگر چنين چيزی در دنيا وجود داشته باشد پس بايد قبول كنيم
عامل ديگری هم - كه نام آن عامل را " الهام " میخواهيد بگذاريد ، "
حدس " میخواهيد بگذاريد . " اشراق " میخواهيد بگذاريد ، هرچه
میخواهيد بگذاريد دخالت داشته است ، عاملی كه به آن عاملها شباهت هم
ندارد ، يعنی معلول حوادث گذشته نيست ، نتيجه مستقيم جريان قبلی نيست
، بلكه فقط ذهن انسان آمادگیای پيدا كرده است برای اينكه القاء و الهامی
به نفس او بشود ، ديگر غير از آن چيزی نيست .
اين اصل فرضيه و مدعاست . آيا چنين چيزی وجود دارد يا ندارد ؟ قهرا
اين را از خود علما بايد پرسيد ، از كسانی كه كارشان هميشه پژوهشهای علمی
بوده است . اين از مطالبی است كه علمای قديم قبول داشتهاند و مورد قبول
علمای جديد هم - كه كم و بيش ديدهايم و مطالعه كردهايم - هست . اما از
علمای قديم ، حالا ما نمیخواهيم شاهد بياوريم ولی در كلمات آنها اين
مطلب زياد است . بوعلی سينا در كلمات خودش زياد اين حرف را دارد ،
در شفا ، اشارات ، دانشنامه علايی دارد و حتی او در تفسير اين آيه قرآن :
" « الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوه فيها مصباح المصباح فی
زجاجة الزجاجة كانها كوكب دری يوقد من شجره مباركة زيتونة لا شرقية و لا
غربية يكاد زيتها يضيیء و لو لم تمسسه نار ». . " . ( 1 ) اين قسمت
اخير : " « يكاد زيتها يضيی و لو لم تمسسه نار »" را حمل به اين موضوع
میكند . اين آيه از آيات خيلی مشكل قرآن است . قدر مسلم هم اين است كه
اين آيه همين موضوع هدايت را بيان میكند . از قديم مفسرين راجع به اين
تمثيل قرآنی كه راجع به چيست ، بياناتی كردهاند و عده زيادی اين تمثيل
را برای نفس انسانی از نظر استعداد هدايتگيری دانستهاند . روغن بايد
خوب روشن بشود ،
پاورقی : . 1 نور / . 35 |