اثباتا .
همان " زمان " هم كه عرض كرديم ، همينطور است . زمان را علم
پذيرفته است ولی آيا زمان محسوس است ؟ زمان را انسان با چشم میبيند ؟
با دست لمس میكند ؟ با گوش میشنود ؟ با كدام حس از اين حواسی كه بشر
دارد وجود زمان را حس میكند ؟ هيچ حسی . پس اينجور نيست كه ما بگوييم
اساسا اين مسائل از حوزه و قلمرو تحقيق بشر خارج است . نه ، بشر دارای
يك نيروی فكری و يك استعداد فكری هست كه میتواند درباره اين مسائل
اظهار نظر كند . حالا يك مثال ذكر كنم خوب است . لابد به اين مسألهای كه
به نام " دور " معروف است توجه داريد . خوب ، فلاسفه میگويند ولی
غيرفلاسفه هم میگويند ، دور را هر كسی عقلا محال میداند . اصلا محالها كه
محسوس نيست ، اگر محسوس بود بايد موجود باشد تا آدم احساس كند ، و
اگر موجود بود كه محال نبود . آيا كدام ذهن است كه يقين و قطع نداشته
باشد به محال بودن دور ، بلكه علمش به محال بودن دور از علمش به وجود
خورشيد ضعيفتر نيست . دور چيست ؟ اگر شما يك مسألهای را بخواهيد
اثبات كنيد ، چنانچه پايه اثبات آن را يك مسأله ديگر قرار بدهيد ،
يعنی اين مسأله را اثبات كنيد به دليل يك مسأله ديگر كه آن مسأله را
پايه قرار دادهايد ، بعد وقتی میخواهيد آن مساله را اثبات كنيد ، اين
مسأله را پايه برای آن قرار بدهيد ، میگوييد آقا اين درست نيست ، برای
اينكه صحت مسألهای كه اسمش " الف " است موقوف به اين است كه من
اول مسأله " ب " را اثبات كرده باشم ، بر من ثابت شده باشد تا
بتوانم مسأله " الف " را اثبات كنم . بعد به مسأله " ب " كه
میرسيد مسأله " ب " را شما به دليل مسأله " الف " میخواهيد اثبات
كنيد ، میگوييد پس اول مسأله " الف " بايد برای من اثبات شده باشد
تا مسأله " ب " ( اثبات شود ) . اين درست نيست ، چنين چيزی محال
است . هيچ وقت اين دو مسأله برای من اثبات نخواهد شد . محال است كه
اين دو مسأله بتوانند همديگر را ثابت كنند .
[ مثال ] سادهترش : شما يك نفر را نمیشناسيد كه اين آدم خوبی هست يا
نه . میگوييد من نمیدانم اين آدم درستی است يا نه . ديگری میگويد آقا از
آقای " الف " بپرسيد . میگوييد آخر من آقای " الف " را هم نمیشناسم
. من بايد او را بشناسم كه آدم خوبی است يا نه ؟ میگويد از آقای " ب
" بپرس . میگوييد اين كه درست درنمیآيد ، من میخواهم بفهمم آقای " ب
" آدم خوبی است يا نه ، شما میگوييد از آقای " الف " بپرس . من
آقای " الف " را هم نمیشناسم . میگويد خوب ، او را هم اگر
|