نمونه‏هايی از هدايتهای مرموز در حيوانات

در آن جلسه عرض كرديم كه انواع هدايتها هست : هدايتی كه در جمادات‏
هست ، در نباتات هست ، در حيوانات و در انسان هست . راجع به‏
هدايتهای مرموزی كه در حيوانات است كه ما مكرر گوشزد كرده‏ايم كتابها
نوشته‏اند ، احتياجی نيست كه ديگر ما بخواهيم بحث كنيم كه يكی از عجايب‏
عالم آن چيزهايی است كه می‏گويند در حيوانات وجود دارد و اسم آنها را "
غريزه " می‏گذارند ، [ يعنی ] راهيابی‏هايی كه حيوان دارد و با هيچ اصلی‏
هم قابل توجيه نيست . حيوانات هر مقدار ضعيفتر باشند مخصوصا حشرات‏
غرائز قويتری دارند ، و می‏گويند انسان چون دارای عقل و شعور و زندگی‏
اجتماعی است ، اينها آمده جانشين غرائز شده ، يعنی نوعی هدايت ديگر
دارد كه جانشين آن هدايت قبلی شده است . هدايت حيوان متناسب با همان‏
مرحله از وجود اوست و هدايت انسان كه هدايت عقل و علم و زندگی اجتماعی‏
و تعاونی است ، مطابق مرحله انسانيت انسان است . البته انسان هم از
هدايت غريزه بی‏بهره نيست .
مخصوصا در حشرات غرائز بسيار حيرت‏آوری وجود دارد ، از زنبور عسل و
مورچه و عنكبوت ( عنكبوت آبی و عنكبوت خاكی ) و موريانه و . . . اينها
را چون در قرآن اسمشان برده شده نام می‏بريم . قرآن می‏فرمايد : "
« و اوحی ربك الی النحل »" (1) . راجع به اين ، امروز فرضيه‏هايی وجود
دارد ولی فرضيه‏هايی كه تأييد نشده است ، بلكه رد شده است . بعضی احتمال‏
داده‏اند كه زنبور عسل ، اين كار خودش را كه می‏داند [ چگونه ] انجام بدهد
، شايد از راه تعليم و تعلم انجام می‏دهد ولی ما هنوز كشف نكرده‏ايم ،
يعنی زنبور عسل‏های چندين هزار سال پيش ، از روی تجربه كار خودشان را ياد
گرفته‏اند و يك نوع تفهيم و تفاهم ميان آنها و نسلهای آينده‏شان هست كه‏
ما نمی‏دانيم ، بعد به اينها تعليم می‏كنند و ياد می‏دهند .
اين فرضيه در زمينه وجود غرائز در انواعی از حيوانات كه نسل گذشته و
نسل آينده يكديگر را نمی‏بينند رد شده است . خيلی از حيوانات هستند كه‏
مقارن يا قبل از

پاورقی :
. 1 نحل / . 68