است . بهترين شعرها را شاعر در حالی گفته است كه يا عاشقی بوده است كه‏
گرفتار فراق بوده ، يا گرفتار مصيبت بوده است و اين در ادبيات و در
مطلق ابداعها فوق‏العاده صادق است . ابوالحسن تهامی قصيده‏ای دارد در عربی‏
كه از شاهكارهای قصايد عربی است ، پسرش مرده بود [ و او در سوگ پسرش‏
گفت ] : " حكم المنية فی البرية جار ماهذه الدنيا بدار قرار . . . "
هنوز هم بعد از ششصد هفتصد سال ، وقتی كه انسان می‏خواند تكان دهنده است‏
. حافظ آن غزل معروفش را كه [ با اين بيت شروع می‏شود ] :
بلبلی خون دلی خورد و گلی حاصل كرد باد غيرت به صدش خار پريشان دل‏
كرد
كه به نظر من برای هميشه زنده است و هميشه تكان دهنده است ، در وقتی‏
سروده كه اين تارهای وجودش با مصيبت فرزندش به لرزش درآمده بوده است‏
.
سختی و مصيبت اين طور نيست كه اثرش فقط خمود و بريدن و قطع كردن‏
باشد ، اثرش بيشتر تحريك است . می‏گويند يهوديها شخصيت خودشان را
مديون دو چيز هستند ، يكی اينكه اينها مردمی هستند كه به همان سنن نژادی‏
، دينی ، اسرائيلی خودشان صد درصد پايبندند ، دوم اينكه اين مردم عاشق‏
پايبند به اين سنن و مليت خودشان ، در دنيا مصيبت و سختی خيلی ديده‏اند
و اين الان يك واقعيتی است كه ده ميليون يهودی واقعا بر تمام دنيا اگر
نگوييم ، بر نيمی از دنيا حكومت می‏كنند ، هفتصد ميليون مسيحی واقعا
مستعمر و مستثمر همين ده ميليون يهودی هستند و اينها قسمتی از اين قوت و
نيرو و هوشياری و بيداری و وحدت و اتفاق خودشان را مديون سختيها و زجرها
و شكنجه‏هايی هستند كه در طول تاريخ ديده‏اند .
قرآن كريم هم روی همين جهت است كه بلايا را بدبختی نمی‏خواند :
" « و نبلو كم بالشر و الخير فتنة و الينا ترجعون " ( 1 ) .
" و لنبلونكم بشی‏ء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و
الثمرات و بشر الصابرين ، الذين اذا اصابتهم مصيبة قالوا انا لله و انا
اليه راجعون »" ( 2 ) .
ما شما را با اين سختيها در بوته آزمايش درمی‏آوريم ( نه اينكه اينها
بد باشند ) . آنهايی كه در مقابل سختيها ايستادگی می‏كنند و از ميدان‏
درنمی‏روند ، آنها را بشارت و مژده بده ( 3 ) .

پاورقی :
. 1 انبياء / . 35
. 2 بقره / 156و . 157
. 3 [ ترجمه آيات قريب به مضمون است ] .