پاورقی : . 1 اصل عليت ، همان رابطهای كه ميان هر معلولی و علت فاعلی آن است .
افرادی كه خيال كنند منطق الهيون اين است و [ بگويند ] اگر اينجور است
پس درست نيست .
در كتاب راه طی شده يك فصلی دارد تحت عنوان " توحيد " . در آن فصل
، اول يك اشاره خيلی مختصری به تاريخ توحيد و در واقع تاريخ اديان [ شده
] كه مثلا بشر از اول حالت دينیاش چه بوده است ؟ آيا اول بتپرست بوده
يا نه ؟ كه حالا ما عجالتا به آن حرفها كاری نداريم . و يك بحث بسيار
مختصری هم در تاريخ علم و فلسفه میكنند تا مطلب را میرسانند به قرون
جديد و تحولی كه در قرون جديد پيش آمد و اين تحول چگونه با دين تصادم
كرد و ضربه به دين زد ، میرسد به اينجا :
" خلاصه آنكه علم ضربه بزرگی بر پيكر دين زد " .
بعد میگويند :
" اما كدام دين ؟ دين كشيشها و آخوندها ، دين تحريف شده كسانی كه
طبيعتی و ماوراء طبيعتی قائلند ، آنها كه دين را ممزوج با افكار قديمی و
تابع علوم و فلسفه غلط يونان نمودهاند " .
تا آنجا كه میگويند " اينها نگرانی ندارد ، زيرا همين علم كه به اينها
ضربه زد ، به آن چيزی كه اساس علم بود ضربه كه نزد سهل است ، تقويت و
تأييد كرد كه خود توحيد باشد " كه البته ما هم اين آخری را قبول داريم ،
علم به اساس دين كه توحيد است نه تنها ضربه نزد ، آن را تأييد كرد ،
همين راهی كه عرض كردم . منتها اين را اينجور تقرير میكنند كه همان
مسأله علت فاعلی میشود . حالا علم چگونه توحيد را تأييد كرده ؟ به اين
بيان :
" اگر از يك دانشمند بپرسيد علم چيست ؟ بالاخره خواهد گفت علم يعنی
بيان روابطی كه در طبيعت ما بين علل و معلولهای مشهود وجود دارد ( 1 ) .
هر محققی كه در آزمايشگاه سرگرم تجربيات میشود و متفكری كه در اوضاع
اجتماع خود غور مینمايد ، هدفی جز اين ندارد كه اولا حوادث و قضايای
طبيعت را موشكافی كرده ، دقيقا بشناسد و ثانيا ريشه اين حوادث و قضايا
و ارتباطی را كه مابين آنها وجود دارد
پاورقی : . 1 اصل عليت ، همان رابطهای كه ميان هر معلولی و علت فاعلی آن است . |