وجود آن مترتب است ، يعنی علت فاعلی اول اثر آن علت صوری را ديده و
آن را به خاطر اثرش انتخاب كرده است . در همان شعری كه خودتان مثال‏
زديد كه " ب " اول باشد ، " ن " بعد باشد ، " ی " بعد باشد ، اين‏
حرفها را كه همان شكل خاصی است ديده ، بعد اثری كه بر اين شكل بار است‏
، آن اثر را هم می‏بيند ، چون آن قراردادی كه در ميان مردم است اين است‏
كه از اين كلمه اين بيان را درك كنند ، به خاطر اينكه از اين كلمات به‏
اين شكل بالخصوص ، آن مفهوم در ذهنها منتج می‏شود ، اين را انتخاب كرده‏
است . و اما آنچه كه راجع به بيان راه طی شده بود ، ايشان استنادشان‏
تنها به كلمه نظم بود كه در اينجا آمده بود . اگر همين‏طور كه شما گفتيد و
ما گفتيم مقصودشان از نظم آن نظم ناشی از علت غايی باشد كه ما هم حرفی‏
نداريم ولی متأسفانه تمام عبارات از اول تا به آخر نشان می‏دهد كه اين‏
نظم جز همان نظم فاعلی چيز ديگری نيست . من به كتاب ، به عبارتها حرف‏
دارم . ممكن است مقصود نويسنده يك چيز خاصی باشد يا مطلبی را نويسنده‏
اينجا نياورده ، آن يك حرف ديگری است . شما اگر اين عبارتها را از اول‏
تا به آخر بخوانيد می‏بينيد آن نظمی را كه در عالم بيان كرده است جز نظم‏
ناشی از علت فاعلی كه ما اسمش را نظم زنجيری گذاشتيم چيز ديگری ذكر
نكرده ، كوچكترين اشاره‏ای به آن نظمی كه الان شما خودتان توضيح داديد نشده‏
است .
و اما مطلب سوم ، بسيار حرف حسابی است و بيان رياضی همين مطلبی بود
كه ما عرض كرديم . از جمله مسائل خوبی كه امروز كشف شده همين قانون‏
حساب احتمالات بوده و شايد كمتر هست كه انسان در گفته‏های علمای امروز
كه راجع به توحيد بحث كرده‏اند وارد بشود الا اينكه اول همين موضوع را ذكر
كرده‏اند . گاهی مثال معروف سكه را ذكر می‏كنند كه اگر ما دو تا سكه در
جيب خود داشته باشيم كه اين سكه‏ها هر كدام شكل مخصوصی داشته باشد . . .
و همان مثالی كه آقای مهندس گفتند ، و بيان ايشان هم از هر جهت تمام و
درست است . در حساب احتمالات همين‏جور است ، وقتی كه عمل زياد شد يعنی‏
وقتی كه تركيب زياد شد احتمالات آن قدر زياد می‏شود و احتمال اينكه روی‏
تصادف به وجود آمده باشد آن قدر ضعيف می‏شود كه عملا هيچ كس نيست كه‏
يقين نداشته باشد ، ولی اگر بگويد شايد تصادف باشد ، از نظر فلسفی كسی‏
نمی‏تواند شايدش را جواب بدهد اما خود همان گوينده هم يقين دارد كه‏
مطلب از اين قرار نيست . من يك مثالی از يك جای ديگری ذكر كنم . از
مواردی