مطلب ديگری در اين زمينه قائل بودند كه آن مطلب بسيار اساسی است ،
معتقد بودند كه ما در اشياء يك شیء محسوس درك میكنيم و يك اشياء
معقول تعقل میكنيم . آن چيز محسوسی كه ما در اشياء درك میكنيم ، همان
جرم اشياء است كه لمس میكنيم كه به آن میگفتند " صورت جسميه " ،
يعنی آن چيزی كه بعد از آن به وجود میآيد ، و نيز میگفتند ولی به دليل
عقل ، ما ثابت میكنيم كه ماهيت اشياء را تنها صورت جسميه ( يعنی همان
كه لاوازيه به آن ماده میگويد ) تشكيل نمیدهد ، قوه ، به مفهومی كه آنها
میگفتند ، يك مبدأ نيرو هميشه در ماده وجود دارد كه مختلف میشود و در
واقع آن است كه ماهيت اشياء را تشكيل میدهد . میگفتند چهار عنصر آب ،
هوا ، [ خاك و آتش اجزاء اوليه عالم طبيعت هستند ] و آب با هوا از
نظر ماده بودن مشتركند ، هر دو جسمند و هر دو دارای امتدادند ولی آب
دارای طبيعت جوهری خاصی است كه به موجب آن طبيعت ، مبدأ يك آثار
بالخصوص میشود و هوا دارای طبيعت يا قوه ديگری است . " قوه " هم به
آن میگفتند ، " صورت نوعيه " هم میگفتند ، " طبيعت " هم میگفتند .
طبيعت از نظر قدما يعنی نيرويی كه در هر ماده وجود دارد . آب كه يك
ماهيت جدايی است ، با هوا فرق كرده است ، در ماده بودن با همديگر
شريكند ، در آن طبيعت و صورت نوعيه يا قوه با همديگر اختلاف دارند .
اشياء كه معدوم میشوند به اين معنا معدوم میشوند . " آب معدوم میشود "
نه معنايش اين است كه ماده آب معدوم میشود ، [ بلكه ] صورت نوعيه آب
معدوم میشود پس آب معدوم میشود . آنها كه میگفتند " اشياء معدوم
میشوند ، معدومها موجود میشوند " از باب اين بود كه همه شيئيت يك شیء
را مادهاش نمیدانستند ، مادهاش را جزئی از وجودش میدانستند نه تمام
وجودش ، جزء اصلی وجودش - كه میگفتند مبدأ فصل آن است - فصل منوع يا
صورت نوعيه آن است .
صورت نوعيه و طبيعت اشياء ، معدوم و حادث میشود . همين طبيعت و
صورت نوعيه ، در جاندارها به واسطه يك خاصيت مخصوصی كه دارند " نفس
" ناميده میشد ، در نبات " نفس نباتی " ، در حيوان " نفس حيوانی
" و در انسان " نفس انسانی " ، همان قوه و نيرويی كه در اين است ،
چنين اسمی پيدا میكند . پس وقتی میگفتند انسان معدوم شد ، [ يعنی ] نفس
انسان [ معدوم شد ] ، يعنی وقتی آن طبيعتی كه در اين شیء وجود دارد معدوم
شد ، اين شیء معدوم شده ، يك جزء آن كه معدوم شد ، ديگر معدوم شده است
. [ درباره ] " حيوان معدوم شد " نمیگفتند ماده حيوان معدوم شد ،
میگفتند
|