پاورقی : . 1 اعلی / 1 - . 5
خداشناسی كه در هر كسی میگويند هست مربوط نيست . چنين حسی هم وجود
نداشته باشد ، چون بشر عقل دارد ، فكر دارد ، علم دارد . از راه علم و
فكر و فلسفه ، از راه مطالعه كردن اشياء و واقعيات خارجی میتواند خدا را
بشناسد . تازه اين هم به سه كيفيت است . يكی از راه نظم موجودات :
موجوداتی را میبيند و در اين موجودات نظمی مشاهده میكند و میگويد اين
نظم بدون نظم دهندهای كه مدبر باشد امكان پذير نيست . همه اينها را ما
توضيح میدهيم . يكی ديگر از راه خلق است ، به نظم كاری ندارد . میگويد
اين عالم پيدا شده ، حادث است ، مخلوق است ، نبوده و پيدا شده ، چون
پيدا شده است ، پيدا كننده لازم دارد ، حادث است ، محدث لازم دارد .
اين به نظم در اينجا كار ندارد . از آن جهت كه اين پيدا شدهای هست .
پيدا كننده برايش جستجو میكند . راه سوم راه هدايت است . يعنی چه ؟
يعنی میخواهد بگويد اين موجودات مخلوق ، اين خلق شدهها ، به پيدايشش من
كار ندارم ، به نظم موجودی هم كه الان دارند من كار ندارم ، يك چيز ديگری
ماورای همه اينها من در اشياء مشاهده میكنم و آن مسأله هدايت است .
هدايت يعنی چه ؟ نظم مربوط به ساختمان بود ، اين مربوط به مسير حركت
است . میبينم كه هر مخلوقی در مسير خودش كه حركت میكند كأنه حركت
خودش را از روی آگاهی انجام میدهد ، يعنی يك قدرتی هست كه او را در
مسير خودش هدايت میكند . برای اينكه بدانيم در قرآن ما تمام اينها هست
، به طور اشاره عرض میكنم :
" « سبح اسم ربك الاعلی ، الذی خلق فسوی ، و الذی قدر فهدی ، و الذی
اخرج المرعی ، فجعله غثاء احوی »" ( 1 ) .
" « الذی خلق »" خدا را به عنوان خالق میشناسد . قرآن پر است [ از
اين مضمون ] كه موجودات را به عنوان اينكه مخلوق هستند آيت حق میداند ،
يعنی خدا را به عنوان خالق [ معرفی میكند ] . آيات ديگری داريم كه
موجودات را به عنوان اينكه منظم هستند و نظم دارند ، نظم حكيمانهای
دارند ، آيت خدا میداند ، يعنی خدا را به عنوان ناظم و مدبر عالم معرفی
میكند . آياتی هم داريم كه خدا را به عنوان هادی و راهنمای موجودات در
مسيرشان معرفی میكند .
پاورقی : . 1 اعلی / 1 - . 5 |