زياد كنيد ، به اين عدد ميل می‏كنيد و اگر تعداد آزمايش به بی‏نهايت ميل‏
كند ، حتما به اين عدد می‏رسيد .
قضيه ديگری هم در قانون احتمالات است و آن اينكه می‏گويند : احتمال‏
وقوع دو حادثه متواتر حاصل ضرب عدد احتمالی آنهاست . به عنوان مثال اگر
كسی كه سواد ندارد و حروف را نمی‏شناسد پشت يك ماشين تحرير بنشيند ،
احتمال اينكه حرف " ب " را ابتدا بزند 1 / 32 است ( يك حرف از 32
حرف الفبا ) . اما احتمال اينكه " ب " دربيايد و پشت سرش حتمان "
دربيايد 1 / 32 x 1 / 32 يعنی تقريبا 1 / 1000 است ، يعنی احتمال آن‏
خيلی ضعيف است ، و احتمال اينكه پشت سر آنها " ی " دربيايد x 1 / 32
1 / 32 x 1 / 32 يعنی تقريبا 1 / 32000 است و احتمال اينكه اين آدم‏
بی‏سواد همان‏طوری كه روی ماشين تحرير انگشت می‏زند ، شعر " بنی‏آدم اعضای‏
يكديگرند ، كه در آفرينش زيك گوهرند " را تايپ كند 1 / 32 به توان‏
فرضا 70 است كه در عرف می‏گويند ممتنع و محال است ، در حالی كه از لحاظ
رياضی اين عمل امكان وقوع دارد ، منتها عدد احتمالی به سمت صفر ميل كرده‏
است . در نظم طبيعت كه هر قطعه‏اش را در نظر بگيريم خيلی پيچيده‏تر از
يك ماشين تحرير است : چشم ، دستگاه تناسلی ، طبيعت ، افلاك ، ميكروب‏
، اتم و . . . احتمال اينكه بين اينها رابطه‏ای نباشد و يك فرد غيرذی‏
شعوری اينها را به وجود آورده باشد ، عددی است كه به سمت صفر ميل كرده‏
است . به هر حال می‏گويند چون صفر نيست ، پس احتمال دارد يك چيزی باشد
، يعنی احتمال دارد ناظم اين طبيعت شاعر نباشد . همين اندازه می‏پذيريم ،
شما هيچ چيزی را در طبيعت به اين اندازه يقين نداريد و همين اندازه‏
اعتقاد به وجود خدا برای ما كافی است .
استاد : صحبت آقای مهندس . . . در دو سه قسمت بود . قسمت اول مربوط
به اين بود كه رابطه‏ای ميان علت صوری و علت غايی [ وجود دارد ] . البته‏
شكی نيست كه همه اين چهار علت با همديگر ارتباط دارند . اين مثالهايی‏
كه عرض كرديم ، اول هم عرض كردم مثال در مصنوعات بشری است و اين‏
مثالها از جنبه‏هايی درست است ، از جنبه‏هايی ضعيف است . همه علتهای‏
چهارگانه با همديگر ارتباط دارند : علت مادی ، علت صوری ، علت فاعلی ،
علت غايی . اگر مقصودتان ارتباط است كه بدون شك اين جور است ، ولی‏
اگر مقصود اين است كه علت صوری و علت غايی هر دو يك چيز است ، نه ،
يك چيز نيست ، به اين معنا كه آن نامش علت صوری است انتخاب شده‏
است و هدفی از انتخاب آن بوده است . هدفی كه از انتخاب آن بوده اثری‏
است كه بر