مثلا خدای نكرده در ميان ما ، مخصوصا در ميان طبقه به اصطلاح مقدس ماب ما
اين روح حلول نكرده است ؟
اينها مطلبی است كه جداگانه بايد بررسی شود . ما اگر روح مذهب خارجی
را درست بشناسيم شايد بتوانيم به اين پرسش پاسخ دهيم . ارزش بحث
درباره خوارج از همين نظر است . ما بايد بدانيم علی چرا آنها را " دفع
" كرد ، يعنی چرا جاذبه علی آنها را نكشيد و برعكس ، دافعه او آنها را
دفع كرد ؟
مسلما چنانكه بعدا خواهيم ديد تمام عناصر روحی كه در شخصيت خوارج و
تشكيل روحيه آنها مؤثر بود از عناصری نبود كه تحت نفوذ و حكومت دافعه
علی قرار گيرد . بسياری از برجستگيها و امتيازات روشن هم در روحيه آنها
وجود داشت كه اگر همراه يك سلسله نقاط تاريك نمیبود آنها را تحت نفوذ
و تأثير جاذبه علی قرار میداد ، ولی جنبههای تاريك روحشان آنقدر زياد
نبود كه آنها را در صف دشمنان علی قرار داد .
|