پاورقی : 1 - سوره رعد ، آيه . 11 2 - سوره انفال ، آيه . 53
ندارد ، آنچنان قضا و قدری كه از بشر ، نفی و سلب آزادی و مسئوليت و
تعهد میكند . قرآن چنين قضا و قدری را نمیپذيرد . آيا شما در اين زمينه
جملهای بالاتر از اين آيه كوچك كه با تفاوت مختصری در دو جای قرآن آمده
است ، پيدا میكنيد ؟ « ان الله لا يغير ما بقوم حتی يغيروا ما بانفسهم
( 1 ) .
اين آيه ، آب بسيار صاف و پاكی است كه بر سر منتظرها ، آنهايی كه به
انتظار هستند كه هميشه خدا از يك راه غير عادی كارها را درست كند ،
میريزد . انتظار بيهوده نكشيد . " ان " يعنی تحقيقا مطلب اينست ،
تحقق و واقعيت اينست كه هرگز خداوند اوضاع و احوال را به سود مردم عوض
نمیكند « حتی يغيروا ما بانفسهم »، مگر وقتی كه خود آن مردم آنچه مربوط
به خودشان است ، آنچه كه در خودشان هست : اخلاق ، روحيه ، ملكات ، جهت
، نيات و بالاخره خودشان را عوض كنند . آيا شما می توانيد صريحتر از اين
، مسئوليت پيدا كنيد ؟ آنهم مسئوليت در برابر يك اجتماع ، يعنی اجتماع
را برای مسئوليت مخاطب قرار بدهد .
در آيه ديگر كه سرنوشت يكی از امم فاسد گذشته را ذكر میكند میفرمايد :
²ذلك بان الله لم يك مغيرا نعمه انعمها علی قوم حتی يغيروا ما بانفسهم
( 2 ) . از يك نظر تاكيد در اين آيه بيشتر است . بعد كه میگويد آنها
چنين فاسد شدند و چون وضع خود را خراب كردند ما هم وضع خوبشان را تبديل
به وضع خراب كرديم ، میفرمايد : « ذلك بان الله [ لم يك ] »اين ، به
موجب اينست كه خدا چنين
پاورقی : 1 - سوره رعد ، آيه . 11 2 - سوره انفال ، آيه . 53 |