عوامل سبب شده است كه نهضت امام حسين يك نهضت چند ماهيتی باشد نه
تك ماهيتی . يكی از تفاوتهائی كه ميان پديدههای اجتماعی و پديدههای
طبيعی هست اينست كه پديده طبيعی بايد تك ماهيتی باشد ، نمیتواند چند
ماهيتی باشد . يك فلز در آن واحد نمیتواند كه هم ماهيت طلا را داشته
باشد و هم ماهيت مس را . ولی پديدههای اجتماعی ، میتوانند در آن واحد
چند ماهيتی باشند .
خود انسان يك اعجوبهای است كه در آن واحد میتواند چند ماهيتی باشد .
اينكه " سارتر " و ديگران گفتهاند كه انسان وجودش بر ماهيتش تقدم
دارد ، اين مقدارش درست است . نه به تعبيری كه آنها میگويند درست
است ، يك چيز علاوهای هم در اينجا هست و آن اينكه انسان در آن واحد
میتواند چند ماهيت داشته باشد ، میتواند ماهيت فرشته داشته باشد ، در
همان حال ماهيت خوك هم داشته باشد ، در همان حال ماهيت پلنگ هم داشته
باشد كه اين داستان عظيمی است در فرهنگ و معارف اسلامی .
پديده اجتماعی میتواند چند ماهيتی باشد . اتفاقا قيام امام حسين از آن
پديدههای چند ماهيتی است ، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است . مثلا
يك نهضت میتواند ماهيت عكس العملی داشته باشد ، يعنی صرفا عكس العمل
باشد ، میتواند ماهيت آغازگری داشته باشد . اگر يك نهضت ماهيت عكس
العملی داشته باشد ، میتواند يك عكس العمل منفی باشد در مقابل يك
جريان ، و میتواند يك عكس العمل مثبت باشد در مقابل جريان ديگر . همه
اينها در نهضت امام حسين وجود دارد .
|