پاورقی : > حكمرانان كشورهای اسلامی برای جهان اسلام به وجود آوردند ، دامن زدن به آتش تعصبات قومی و نژادی بود . چنانكه میدانيم ، اسلام با اين تعصبات به مبارزه برخاست و بر آنها فائق گشت . اسلام به طور اعجاز آميزی اقوام و ملل و نژادهای مختلف از عرب و ايرانی و ترك و رومی و هندی و غيره را زير پرچم يك فكر و عقيده
در آورد . اسلام با اجرای اصل : يا ايها الناس انا خلقناكم من ذكر واثنی و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اكرمكم عند الله اتقيكم » به عاليترين و شريفترين آرزوی بشر جامه عمل پوشيد . اما سياستگران اموی و عباسی و همچنين امراء و حكمرانان جاه طلب ديگر كه در گوشه و كنار قد برافراشتند از نو اين آتش را شعله ور كردند و " شعوبیگری " را رائج ساختند . جالب توجه اين است كه خود آن سياستگران و افرادی ذی نفع در اين جريانها ، كه سلسله جنبان اينگونه احساسات احمقانه هستند ، هيچ گونه علاقه و تعصبی ندارند و در دل خود به كوته فكرانی كه به دام آنها میافتند میخندند . در تاريخ اسلام دو جريان تاريك و روشن ، زشت و زيبا ، در كنار يكديگر به چشم میخورد ، يكی تعصبات تيره و تاريك شعوبی گری و نژاد پرستی كه دستگاههای سياسی و مراكز وابسته به آنها آتشش را شعله ور میكردند . ديگر احساسات برادرانه و صميمانه ميان اقوام و ملل گوناگون و رنگها و نژادها و زبانهای مختلف كه در محيط های علمی و فرهنگی و حوزههای درسی و همچنين در محيط های دينی از مساجد و >