فكری و استنباطهای جاهلانه و يك فلسفه غلط در زمينه مسائل اجتماعی اسلام‏
بود . چه كسی غير از علی قادر بود در چنين جبهه‏ای وارد مبارزه شود .
جنگ نهروان ضربت سختی بر خوارج وارد كرد كه ديگر نتوانستند آن طور كه‏
انتظار می‏رفت جايی برای خود در عالم اسلام باز كنند . مبارزه علی با آنها
بهترين سندی بود برای خلفاء علی با آنها بهترين سندی بود برای خلفاء بعدی‏
كه جهاد با اينها را مشروع و لازم جلوه دهند . اما باقيمانده خوارج دست‏
از فعاليت بر نداشتند :
سه نفر از اينان ، در مكه ، دور هم جمع شدند و به خيال خود به بررسی‏
اوضاع عالم اسلام پرداختند ، چنين نتيجه گرفتند كه تمام بدبختيها و
بيچارگيهای عالم اسلام زير سر سه نفر است : علی ، معاويه و عمروبن العاص‏
.
علی همان كسی بود كه اينها ابتدا سرباز او بودند . معاويه و عمروبن‏
العاص هم همانهايی بودند كه حيله سياسی و خدعه نظاميشان موجب تشكيل‏
چنين فرقه خطرناك و بی باكی شده بود .