ادله منكرين اتحاد عاقل و معقول
ادله اين گروه صرفا اين است كه اتحاد بين دو موجود را به كلی منكرند و تنها چيزی را كه میتوانند قبول كنند يكی تغييرات استحالهای است كه تغييرات كيفی ناميده میشود و ديگری هم كون و فساد است . ما قبلا در ضمن بيان مقدمات ، دليل كسانی را كه اتحاد بين دو موجود را منكرند بيان كرديم و لازم به تكرار نيست .ادله قائلين به اتحاد عاقل و معقول
دليل قائلين به اتحاد عاقل و معقول اين است كه میگويند وقتيكه ما نظر به حيثيت معقول میكنيم میبينيم آنچه را كه به نام صور معقوله ناميدهايم اموری هستند كه حيثيت ذات آنها جز معقوليت چيز ديگری نيست ، نه اينكه اين امور ذواتی باشند كه دارای صفتی به نام معقوليت هستند ( 1 ) . پس معقوليت از مرتبه ذات اين صور انتزاع میشود و چون عاقليت و معقوليت ، " متضايفين " هستند پس بايد در يك مرتبه باشند ، يعنی در مرتبه عاقليت ، معقوليت هم هست و در مرتبه معقوليت عاقليت هم هست ، يعنی يك چيز است كه وقتی فعليت پيدا میكند هم عاقل است و هم معقول ، و به عبارت ديگر اينكه ما به نفس میگوييم متعقل است عينا مانندپاورقی : 1 - و به عبارت ديگر چون صورت معقوله ، معقول بما هو معقول است بلاواسطه ، پس با قطع نظر از جميع اغيار " معقوليت " برايش ثابت است و فرض او عين فرضمعقوليت است ، زيرا اگر غير در معقوليت او دخالت داشته باشد لازم میآيد كه با قطع نظر از آن غير ، " معقول " نباشد و اين منافات دارد با آنكه گفتيم كه معقول بالفعل ، معقول بما هو معقول است ، و چون با قطع نظر از هر غيری معقول است پس با قطع نظر از هر غيری عاقل است ، زيرا عاقليت و معقوليت " متضايفين " میباشند .