و اضافی و ديگری تقسيم اين دو بود به ذاتی و زمانی . اكنون می‏خواهيم‏
انقسام حدوث و قدم را به ذاتی و زمانی توضيح دهيم و برای اين منظور
مقدماتی را ذكر می‏كنيم :

مقدمه اول :

تقدم و تأخر و يا به تعبير ديگر ، سبق و لحوق ( با سابقيت و لاحقيت )
چنانكه بعدا گفته خواهد شد انواع و اقسامی دارد كه البته واضح‏ترين اين‏
اقسام همان تقدم و تأخر زمانی است به اينكه چيزی بر چيز ديگر به حسب‏
امتداد زمانی تقدم پيدا كرده و يا به حسب امتداد زمانی چيزی از چيز ديگر
تأخر پيدا می‏كند . اما تقدم و تأخر منحصر به تقدم و تأخر زمانی نيست ،
بلكه اقسام ديگری از تقدم و تأخر وجود دارد . مثلا ما می‏گوئيم لازمه عدد
چهار اين است كه زوج باشد ، يعنی محال است كه عدد چهار باشد و زوج‏
نباشد ، يعنی امكان ندارد كه حتی يك لحظه عدد چهار صفت زوج بودن را
نداشته باشد . پس عدد چهار و صفت زوج بودن معيت ( باهمی ) زمانی دارند
، اما در عين حال اين مسأله برای ما مطرح می‏شود كه آيا عدد چهار در درجه‏
اول " زوج " است و در درجه دوم ، " چهار " يا در درجه اول ، " چهار
" است و در درجه دوم " زوج " ، و يا هيچ يك از اينها ؟ شق سوم كه‏
غير قابل قبول است ، زيرا لازمه آن اين است كه عدد چهار و زوجيت ارتباط
مستقيمی با يكديگر نداشته باشند و حال آنكه مسلم است كه چهار بودن و
زوجيت ملازم يكديگرند . دو شق ديگر باقی می‏ماند ، يا بايد بگوئيم " چون‏
زوج است ، چهار است " و يا بايد بگوئيم " چون چهار است ، زوج است‏
" ، كدام يك از اين دو صحيح است ؟ بديهی است كه شق دوم صحيح است ،
يعنی چون چهار