3 - حمل شايع صناعی كه عبارت است از حكم به اتحاد دو شیء در وجود ،
بر دو قسم است : بالذات و بالعرض .
حمل شايع بالذات آن است كه موضوع ، مصداق ذاتی محمول باشد يعنی حد
محمول بر او صادق باشد و به عبارت ديگر محمول از مرتبه ذات موضوع
انتزاع شود و بعلاوه آثار خاصه محمول بر موضوع مترتب شود مثل اينكه
بگوييم زيد انسان است . شك نيست كه زيد خارجی مصداق ذاتی انسان است
يعنی حد انسان بر او صادق است و آثار انسان هم بر او مترتب است . و
اما حمل شايع بالعرض آن است كه موضوع ، مصداق بالعرض محمول است و حد
محمول بر او صادق نيست . مثل اينكه میگوييم زيد نويسنده است . زيد در
مرتبه ذات نويسنده نيست بلكه با صفت نويسندگی بعنوان يك عرض اتحاد
وجودی پيدا كرده است .
4 - مقولات كه گفته میشود متباينات بالذاتند به اين معنی است كه تمام
اشيای خارجی مصداق يكی از مقولات ده گانه است يعنی هر ممكن الوجودی كه
در ظرف خارج تحقق يافته در نظر بگيريم مصداق يكی از مقولات است و آن
مقوله بر او به حمل شايع با لذات صادق است . به عبارت ديگر هر شیء
ممكن الوجود خارجی مصداق بالذات يكی از مقولات است . هيچ شیئی وجود
ندارد كه داخل در هيچ مقولهای نباشد همچنانكه ممكن نيست شیئی داخل در دو
مقوله باشد . معنی تباين مقولات و حصر اشياء در مقولات جز اين نيست كه
شیء واحد نمیتواند مصداق بالذات دو مقوله باشد و دو مقوله به حمل شايع
ذاتی بر آن صدق كند و اما اينكه يك شیء مصداق دو مقوله باشد ولی مصداق
بالذات يكی و مصداق بالعرض مقوله ديگر و يا مصداق بالعرض دو مقوله
باشد هيچ مانعی ندارد . مثلا زيد مصداق بالذات جوهر است و مصداق بالعرض
كم و كيف و وضع و غيره .
|