3 - طبيعيات يا علم ادنی . " فلسفه عملی " نيز به نوبه خود به سه
قسم منقسم میشود ،
1 - علم اخلاق .
2 - علم تدبير منزل و اصول خانه داری .
3 - علم سياست مدن و تدبير اجتماع .
اين گونه تقسيم علم به نظری و عملی و تقسيم هر يك از دو قسم اخير به
شعب و شاخههايی ديگر ، از ارسطو به يادگار مانده است . ولی حكماء و
فلاسفه معاصر مغرب زمين ، علوم را به شكلهای ديگری تقسيم كردهاند كه در
كتاب های روش شناسی علوم ( متدولوژی ) مسطور است . مجموعا میتوان گفت
كه برای علوم هنوز تقسيمی كه مقبوليت عمومی يافته باشد و از هر جهت بی
نقص باشد ، صورت نگرفته است .
هر يك از رشتههای نظری و عملی ، بر طبق تقسيم ارسطوئی ممكن است خود
به علوم و فنون مستقلی تقسيم شود همچنان كه رياضی و طبيعی هر كدام به
علوم متعددی تقسيم میشوند و رشته های گوناگونی دارند . ولی " علم اعلی
" كه بعد از ارسطو " علم الهی " ناميده شده است با اين كه مشتمل بر
دو قسمت متمايز است از نظر حكمای اسلامی علم و فن واحدی به حساب میآيد
.
اين علم را از آن جهت علم اعلی خواندند كه اولا : از همه علوم كلیتر
است و ثانيا : چنان كه در محل خود ثابت شده است علوم ديگر به آن
نيازمندند و او از آنها بی نياز است و ثانيا : معانی و مفاهيم مورد
استفادهء اين علم ، معانی و مفاهيمی مادی نيستند نيستند . يعنی مصاديق
آنها انحصاری به ماديات ندارد و به علاوه مستقيما از ماديات گرفته نشده
است ، و به عبارت ديگر اين معانی تصويرات مستقيم اشياء مادی نمیباشند
و به اصطلاح معقول ثانویاند نه معقول اولی و همه اينها در امور عامه بيان
شده است . رابعا : در اين علم است كه مبادی و اسباب و علل اوليه وجود
جستجو و اثبات میشود ، بحث واجب الوجود ،
|