2 - مطلب دوم : حركت قسری ، نه دائمی است نه اكثری
اين مطلب به حركت قسری مربوط است و مقصود اين است كه حركت قسری در جهان وجود دارد ولی دوام ندارد ، همچنانكه اكثريت ندارد و بندرت اتفاق میافتد . اكنون ببينيم حركت قسری چيست ؟ حكماء میگويند حركت بر دو قسم است : طبعی و قسری ( 1 ) . زيرا جسمی كه حركت میكند يا اين است كه به طبع خود حركت میكند يا نه . يعنی يا اين است كه اگر او را به حال خود واگذارند و هيچ عاملی بر او اثر نكند بازپاورقی : 1 - به عقيدهء حكماء قديم هر حركتی نيازمند به محرك يعنی نيروی حركت دهنده است . حركات از اين لحاظ ، يعنی از لحاظ فاعل و مبداء در تقسيم اول بر دو گونهاند : ارادی و طبيعی و حركت طبيعی خود بر دو گونه است : طبعی و قسری . حركت ارادی يعنی حركت كه فاعل مباشر حركت ، صاحب اراده است . حركت طبيعی آن است كه فاعل آن ، فاقد اراده است . حركت طبيعی يا به اين نحو است كه اگر شیء را به حال خود بگذاريم يعنی هيچ نيروئی از خارج بر وی وارد نيايد ، يا او تنها با طبع خودش آن حركت را انجام میدهد ، و يا به اين نحو است كه لوخلی و طبعه يعنی با طبع خود ، آن حركت را نمیكند بلكه در اثر يك ضربهء خارجی آن حركت را انجام میدهد . قسم اول ، حركت طبعی است و قسم دوم ، حركت قسری . ( حركت ارادی نيز يا بالرضا است يا بالاجبار ) .