پاورقی : 1 - رجوع شود به جلد اول اسفار ، مبحث ماهيت ، فصل كيفيت اقتران ماده به صورت ، و جلد دوم اسفار ، فصل تركب جسم از ماده و صورت كه آيا اتحادی است يا انضمامی .
ماده و صورت نسبت به يكديگر ماده و صورتند و نسبت به جسم علت مادی و
صوری میباشند با اين تعريف سازگار نيست .
بلی از سخنان صدر المتالهين و بوعلی استفاده میشود كه ماده در اصطلاح
حكما دو نوع تعريف دارد و در هر موردی معنی و مفهوم مخصوصی از آن منظور
شده است . گاهی به معنی حامل استعداد شیء تعريف شده است كه منطبق است
بر ماده سابقه شیء و گاهی بر محل صورت يعنی آن چيزی كه صورت در حال
حاضر لباس او و تعين او شمرده میشود اطلاق شده است ( 1 ) . اين دو اصطلاح
منشا اشتباهات زيادی شده و میشود . حاجی سبزواری در عين اينكه ماده را
به عنوان حامل استعداد شیء تعريف میكند مدعی میشود كه ماده و صورت در
عين اينكه نسبت به هم ماده و صورتند نسبت به مركب علت مادی و علت
صوری هستند ، و البته اين صحيح نيست . اين ايراد بر همه كسانی كه ميان
دو تعريف ماده فرق نگذاشتهاند وارد است .
در اينجا ايراد ديگری به نظر میرسد و آن اينكه چنانكه گفتيم حكماء مشاء
حقيقت جسم را از مجموع ماده و صورت مركب میدانند و هر يك از ماده و
صورت را علت حقيقت جسم میخوانند ، يعنی حقيقت جسم را وابسته به هر دو
جزء میدانند و لهذا آنها را علت صوری و علت مادی نام مینهند . طبق
تعريفی كه در ابتدا از علت و معلول شد ، علت آن است كه معلول به آن
نيازمند است ، و اگر او نباشد معلول نمیتواند موجود باشد ، پس ناچار
بايد قبول كنيم هم ماده
پاورقی : 1 - رجوع شود به جلد اول اسفار ، مبحث ماهيت ، فصل كيفيت اقتران ماده به صورت ، و جلد دوم اسفار ، فصل تركب جسم از ماده و صورت كه آيا اتحادی است يا انضمامی . |