باشيم مثالی ذكر می‏كنيم :
در تخم مرغ استعداد جوجه شدن هست ، يعنی تخم مرغ حامل استعداد جوجه و
به بيان ديگر ماده جوجه است ، و خصوصيت جوجه‏ای نيز فعليت و صورت اين‏
ماده است . از طرف ديگر جوجه حامل استعداد مرغ شدن است يعنی ماده او
است و خود حالت مرغی فعليت جوجه است پس ما در اينجا سه مرحله داريم‏
:
حالت تخم مرغی ، حالت جوجه‏ای ، حالت مرغی .
از اين سه مرحله ، مرحله وسط ( يعنی مرحله جوجه‏ای ) مرحله فعليت حالت‏
اول و استعداد حال سوم است . و به عبارت ديگر حال اول جوجه بالقوه است‏
، حال سوم مرغ بالفعل است ، و حالت دوم جوجه بالفعل و مرغ بالقوه است‏
.
عليهذا جواب سوال دوم اين است كه رابطه دو علت داخلی يعنی علت مادی‏
و علت صوری از نوع رابطه دو مرحله از واقعيت است .

اشكال و مناقشه :

در اينجا مطلبی هست كه طبق آن می‏توان در آنچه در پاسخ پرسش اول و دوم‏
گفته شد مناقشه كرد :
حكماء مشاء جسم را مركب از دو حيثيت واقعی می‏دانند و نام آن دو
حيثيت را ماده و صورت می‏گذارند . برهان عمده‏ای كه بر اثبات مدعای خود
اقامه می‏كنند برهان قوه و فعل است . ولی حكماء اشراق منكر تركيب جسم از
ماده وصورت می‏باشند و برهان قوه و فعل را ناتمام می‏دانند .
توضيح اينكه آنچه مسلم است اين است كه هر جسم در عين اينكه بالفعل‏
حقيقتی از حقايق است امكان اينكه شی‏ء ديگر بشود در او هست ، مثل تخم‏
مرغ كه در عين اينكه بالفعل تخم مرغ است بالقوه جوجه است . راجع به اين‏
دو