پاورقی : 1 - اين نظر منتهی شده است به بحثی عالی درباب ربط حادث به قديم و ربط متغير به حادث كه از عميق ترين و عالی ترين مباحث فلسفه الهی است و اين نظر يكی از اصولی است كه صدرالمتالهين آن را پايه اثبات حركت جوهريه قرار داده است .
اول است . فعلا متن آنچه ارسطو يا پيرامون يونانی و يا اسكندرانی وی در
تقرير اين برهان گفته انددر دست ما نيست . ما مطلب را ازديد فلاسفه
اسلامی تقريرنموده و ضمنابه تقرير ديگری برای همين مطلب بدون آنكه به طور
جزم به كسی نسبت بدهيم نيز اشاره میكنيم و آنگاه بين نظر قديم و جديد
مقايسه به عمل میآوريم .
مطابق تقرير حكمای اسلامی حركت احتياج دارد به قوه و نيروئی كه آن
حركت را به وجود آورده و هرگز علت حركت از خود حركت جدا نيست ، يعنی
چنين نيست كه حركت تنها در آغاز كار و در حدوث خود محتاج به علت باشد
بلكه در بقاء خود نيز ( هر چند حركت عين حدوث تدريجی است ) محتاج به
علت است . و از همين جا نظر ديگری پديد آمده است مبنی بر اينكه علت
متغير ، متغير است . يعنی علت حركت بايد مانند خود حركت دارای تغير
بوده باشد و هرگز ممكن نيست كه يك امر ثابت و ساكن ، علت يك امر
متغير و متدرج واقع شود . ( 1 ) به هر حال اصل اول برای اثبات محرك اول
اين است كه حركت احتياج به محرك دارد .
اصل دوم اين است كه آن قوه محركه يا خود متحرك است و يا ثابت . اگر
ثابت است يعنی خالی از حركت است پس جسم نيست ، زيرا هر جسمی متحرك
است و يا لا اقل قابل تحرك است و محرك غير جسمانی همان است كه ارسطو
از آن به محرك اول تعبير كرده است . و اگر آن محرك ، متحرك است پس
به حكم اينكه هر متحركی به قوهء محركه ای احتياج دارد وجود يك محرك
ديگر برای
پاورقی : 1 - اين نظر منتهی شده است به بحثی عالی درباب ربط حادث به قديم و ربط متغير به حادث كه از عميق ترين و عالی ترين مباحث فلسفه الهی است و اين نظر يكی از اصولی است كه صدرالمتالهين آن را پايه اثبات حركت جوهريه قرار داده است . |