و راه يابی است .
طرز راه يابی اشياء به شكلی است كه نظامات داخلی اشياء با همه‏
تجهيزات حيرت انگيز آنها برای اين كه بتوانند تا اين حد با راه و هدف‏
خود آشنا باشند كافی نيست . بدين معنی كه اشياء و موجودات در عين اينكه‏
از يك سازمان درونی برخوردارند ، نوعی بينش مرموز نيز آنها را هدايت‏
می‏كند و آنها به مدد اين بينش راه خود را به سوی آينده می‏شناسند .
فی المثل يك گلبول سفيد خون و يا يك حشره‏ء كوچك چنان با وظيفه و كار
خود آشنا است كه گوئی تعليمات قبلی منظمی ديده است .
يك ماشين ، هر اندازه دقيق ساخته شده باشد قادر به ابتكار و اختراع و
پيدا كردن راه‏های نو و قادر به منطبق ساختن خود با محيط جديد و قادر به‏
ايجاد اعضاء جديد و تكميل آنها نيست ، ولی در اشياء و بالخصوص در
نباتات و حيوانات چنين چيزی هم مشاهده می‏شود . اين خود نشانه ديگری‏
است بر اينكه قوه‏ء مرموز و نيروی شاعری اشياء را با شكل مرموزی هدايت و
رهبری می‏كند . مساله هدايت و راهيابی اشياء داستان مفصلی دارد كه اين جا
مجال شرح و بسط آن نيست .
قرآن كريم به اين اصل در آيات مختلفی اشاره می‏كند ، از جمله آنجا كه‏
می‏فرمايد : « الذی قدر فهدی »( سوره‏ء اعلی آيه 3 ) ( 1 )
و همچنين آنجا كه از زبان حضرت موسی ( ع ) خطاب به فرعون نقل می‏كند :
« الذی اعطی كل شی‏ء خلقه ثم هدی . »( سوره‏ء طه آيه 50 ) ( 2 )

پاورقی :
1 - آن ( خدائی ) كه ( هر موجود را ) اندازه گيری معين فرموده سپس‏
هدايت نمود .
2 - آن ( خدائی ) كه خلقت خاص هر موجودی را بدو بخشيد سپس او را (
برآن اساس ) هدايت نمود .