شركهای خفی است به نوعی از انسان می‏پذيرد ، يعنی همان چيزی را كه انسان‏
می‏خواهد به او می‏دهد .
در آخرت هم همين طور است . اگر انسان عبادت را انجام بدهد برای‏
خواسته‏های اخروی ، خدای متعال همان خواسته‏های اخروی را به او می‏دهد ، اما
اين ، عبادت به معنای واقعی عبادت و پرستش خدا كه خدا پرستش شده باشد
نيست ، خدا آنوقت پرستش شده است كه خدا برای خود خدا پرستش شده باشد
، يعنی پرستش حقيقی و اخلاص حقيقی فقط و فقط آن است ، باقی ديگر اينها
مراتب و درجاتی از شرك است ولی شركهای خفی است كه اين شركهای خفی ،
عقوبت در عالم آخرت ندارد ، اما شك ندارد كه اينها شرك است ، يعنی‏
توحيد يك درجه و يك مرتبه نيست ، حتی حديثی هست - خيلی عجيب است -
كه :
« ان دبيب الشرك فی القلب اخفی من دبيب النمله السوداء علی الصخره‏
الصماء فی الليله الظلماء » ( 1 ) . ( اين نشان می‏دهد كه توحيد ، عجيب‏
دقيق است ) يعنی پيدايش مخفيانه شرك در قلب انسان آنقدر مخفی می‏ماند
از خود انسان كه مانند حركت كردن مورچه سياه است در شب تاريك روی‏
سنگ سياه . مورچه سياه باشد ، شب هم تاريك باشد ، سنگ هم سياه باشد ،
آيا چشم او را می‏بيند ؟ بنابراين ما يك عبادت حقيقی داريم و يك‏
عبادتهای مجازی . عبادت حقيقی همان است كه : « ما عبدتك خوفا من نارك‏
و لا طمعا فی جنتك بل وجدتك اهلا للعباده فعبدتك » ( 2 ) .

پاورقی :
. 1 [ در بحار الانوار ، ج 72 ، باب / 98 ص 96 به اين صورت آمده است‏

: ان الشرك اخفی من دبيب النمل فی الليله الظلماء علی المسح الاسود

] .
. 2 بحار الانوار ، ج 41 ، باب / 101 ص 14 با اندكی اختلاف .