پيدا می‏كنند كه همان ماهيت كل است ، مثل مركبات شيميايی يا مركبات‏
طبيعی . در طبيعت هر چه مركب داريم از اين قبيل است . مثلا اگر آب را
يك جسم مركب می‏دانيم ، آن را مركب از دو عنصر مختلف می‏دانيم كه آن دو
عنصر در آن در يك حالت تغيير يافته و تغيير ماهيت داده وجود دارند ،
يعنی ديگر اكسيژن به صورت اكسيژن در آب موجود نيست و خاصيت خودش را
هم ندارد ، هيدروژن هم به صورت هيدروژن وجود ندارد ، اينها با يكديگر
تركيب شده‏اند ، در ماهيت شی‏ء سوم مستحيل شده‏اند و واقعا يك ماهيت‏
جديد به وجود آمده است كه ماهيت آب باشد . بله آب را می‏شود بار ديگر
تجزيه كرد و به همان عناصر اولی‏اش برگرداند ولی اكنون اينطور نيست ، و
همچنين ساير مركبات طبيعی .

تركيب جامعه انسانی چه نوع تركيبی است ؟

حال اين بحث در مورد جامعه انسانی هست كه آيا جامعه انسانی يك مركب‏
حقيقی است يا يك مركب اعتباری ؟ شك ندارد كه اگر ملاك ، بدنها و
جسمهای افراد جامعه باشد جامعه يك مركب اعتباری است ، با درختهای يك‏
باغ فرقی نمی‏كند ، اين فرد با همه خصلتهای به اصطلاح بيولوژيكی خودش كه‏
از مادر متولد شده است اكنون وجود دارد ، آن فرد ديگر هم همين طور ، و
همين طور افراد ديگر . يك آدمی كه از مادر متولد می‏شود اگر بروند او را
در غاری هم بزرگ كنند باز از نظر زيست شناسی همان طور رشد می‏كند كه در
جامعه رشد می‏كند ، نمی‏گويم هيچ فرق ندارد ولی فرق ماهيتی ندارد ، يعنی‏
اينطور نيست كه بدن او تبديل به بدن ديگر بشود . ولی انسان