اخلاقی از يك طرف توصيه و تأكيد میشود به مبارزه و مجاهده با نفس و
هوای نفس ، و از طرف ديگر تمام تكيه ها روی بزرگواری نفس است كه
كوشش كنيد احساس بزرگواری را در نفس خود از دست ندهيد ، احترام ذات
و نفس را از دست ندهيد اينها چگونه با يكديگر جور در میآيد ؟ و گفتيم
" نفس " در اصل معنی يعنی [ ( خود " " نفس " آن خود انسان است
آيا " خود " را بايد شكست ، زبون و خوار كرد يا " خود " را بايد
مكرم داشت و محترم شمرد و عزتش را حفظ كرد ؟ آيا اين هر دو يك " خود
" است ؟ اين كه نمیشود آيا در انسان دو " خود " وجود دارد كه از نظر
اخلاقی با يكی از اينها بايد مبارزه كرد ، بايد او را در زنجير كرد ، جلوی
آزاديش را گرفت ، زبونش كرد ، ميراند ، و به تعبيری شعرای ما اگر چه
اين تعبير در روايات و احاديث نيامده است بايد او را كشت و نفس كشی
كرد ، و " خود " ديگر را بايد احياء كرد و زنده نگهداشت ؟ اين هم به
اين صورت كه قابل قبول نيست بديهی است هر كس دو " من " ، دو " خود
" مجزا از يكديگر ندارد آيا در قالب و تن هر كدام ما دو " من " يا دو
[ ( نفس " وجود دارد ؟ ! چنين چيزی هم قطعا نيست بعد عرض كرديم كه
اين مسئله ای است كه تنها در اسلام و اخلاق اسلامی مطرح نيست ، برای
ديگران هم مطرح است كه برای انسان دو " خود " سراغ دارند و دو " خود
" نشان میدهند كه با يك " خود " انسان بايد مبارزه بكند و انسانيتش
به آن خود نيست ، و خود ديگری دارد كه خود شريف و اساسی و اصيل انسان
آن خود است منتها توضيح و توجيه اين مطلب كه چگونه است دو گونه خود
دارد ، گفتيم به آن صورت امكان ندارد پس ناچار به صورت ديگری بايد
گفت ما اول همان نظر اسلامی را ذكر میكنيم بعد نظرهای ديگران را هم توضيح
میدهيم .
|