نقد اين نظريه
به هر حال غرضم اين جهت است كه اگر كسی بگويد معيار ، تكامل است ، قابل مناقشه است ، زيرا در اين صورت تمام اصالتها را به جامعه داده ايم و برای فرد هيچ اصالتی قائل نشده ايم و ما نمیتوانيم تك ارزشی باشيم تكامل جامعه يكی از ارزشهاست ، تكامل فرد هم برای خودش ارزشی است ، و لهذا گاهی تعارض دو ارزش به وجود میآيد : ارزش اجتماعی و ارزش فردی پس اولا از اين نظر ، مكتب اخلاق كمونيستی قابل بحث و مناقشه است يعنی اين اصل را اينجور دربست نمیشود قبول كرد كه معيار ، تكامل جامعه است و [ بايد ] تك ارزشی [ بود ] و فرد ارزشی ندارد ، ثانيا گيرم ما تكامل جامعه را معيار بدانيم ، خواه يگانه معيار بدانيم و خواه يكی از معيارها بشماريم ، اين مسئله را قبول نداريم كه تكامل منحصرا در گروی به قول اينها تغييرات كيفی و انقلاب است ، يعنی جز از راه انقلاب ، جامعه راه كمال را طی