قوانينی كه اداره كننده اجتماع است ( چون زندگی اجتماعی كه بدون قانون
نمیشود ) احترام پيدا كند و زندگی بشر اداره شود ، و عرض كرديم عملا هم
زندگی بشر را همين چيزهايی كه اسم آنها را " اخلاق " میگذارند [ اداره
كرده است ] ، : همين پايبنديها به راستی ، پايبنديهای از روی ايمان ، نه
اينكه من راست بگويم روی حساب دقيق منفعت ، برای اينكه اگر دروغ بگويم
ديگران هم دروغ خواهند گفت و آنگاه ضرر من بيشتر خواهد بود ، راست
بگويد به خاطر ايمان به راستی ، امانت داشته باشد به خاطر ايمان به
امانت ، دزدی نكند به خاطر ايمان به اينكه نبايد دزدی كند . بقای گذشته
زندگی بشر به همين اصول احترام به قانون و راستی و درستی بوده ، همينهايی
كه اسمش را " اخلاق " و " عدالت " میگذارند ، و الان هم باز بشر همين
زندگیای كه دارد ، تا حد زيادی بستگی دارد به همين ايمان و احترامی كه به
اصول زندگی اجتماعی خودش دارد . اگر اين ايمان و احترام را از او بگيريم
و او را به همان حالت منفعت خواهی شخصی خودش بگذاريم و بخواهد در
زندگی اجتماعی اين اصول را ( كه از ضروريات زندگی اجتماعی است ) ،
قانون را به خاطر شخص خودش محترم بشمارد ، دائر مدار اين است كه تا
وقتی كه از تخطی از آن میترسد ، يعنی قوت و زوری ندارد ، احترام میگذارد
، همين قدر كه قوت و زور شخصی پيدا كرد نه ، تا وقتی همكاری میكند كه
تحت يك فشار باشد ، همين طور كه مثلا ما میبينيم يك عده دزد هم در مدتی
كه دزدی میكنند و يك جمعيتی را تشكيل دادهاند ، با خودشان در نهايت
صداقت و امانت رفتار میكنند چون خودشان را در مقابل دشمنهای بيشتر و
قويتر از خودشان میبينند و اثر سوء اختلاف را قريب و نقد میبينند ، يعنی
میدانند همين امروز اگر اختلاف كنند فردا همهشان از بين رفتهاند . در يك
چنين شرايطی بشر خودش را پايبند میكند ، يعنی وقتی اثر دروغ را مستقيم و
نقد ببيند خودش را پايبند میكند . اما اگر به اين صورت باشد كه اثر [
كار خلاف ] به اجتماع میخواهد برسد و اجتماع میخواهد فاسد بشود ، و اثرش
چند سال ديگر میخواهد پيدا شود ، و هرگز به آن مطلب اهميتی نمیدهد .
بشريت به زندگی اجتماعی نيازمند است ، به قانون نيازمند است ، قانونی
كه به آن ايمان داشته باشد ، و به خود ايمان نيازمند است .
پس اصل نيازمندی را نمیشود انكار كرد و گفت چنين نيازی وجود ندارد .
و تا امروز هم كه عصر ترقی بشر است ، اين [ نظريه ] كه بشريت نيازی به
قانون ندارد نيامده ، اين هم كه بشريت احتياج به ايمان به قانون ندارد
باز هم نيامده ، فقط مطلبی كه
|