پاورقی : . 1 بقره / . 261 . 2 همان طوری كه قبلا اشاره كرديم مطابق نظر بعضی از فلاسفه الهی ، طبيعت مرده ، علت اعدادی طبيعت زنده است نه علت ايجابی آن . لهذا مانعی ندارد كه معلول بر علت افزايش داشته باشد .
فعاليت خود را متوجه سود اقتصادی به تنهايی بكند .
يكی از ايرادهای مهم بر اصل " ارزش = كار " اين است كه به
فعاليتهای بشری ، بيش از حد جنبه مادی و سودجويی سود اقتصادی داده شده
است ، مثل اين است كه همه كارها از نوع عملگی دانسته شده است ، و حال
آن كه در همان عملگی نيز سرعملگی مزد بيشتر دارد ، نه به واسطه صرف
انرژی بيشتر ، بلكه به واسطه زبر و زرنگی بيشتر سرعمله .
يازدهم : نظريه " ارزش هر چيز مساوی كاری است كه صرف توليد آن چيز
شده است " نقش فعال طبيعت را كه قادر است دهها و بلكه صدها برابر
كاری كه صرف آن میشود توليد كند ، و به تعبير قرآن شريف : " « كمثل
حبه انبتت سبع سنابل فی كل سنبلة مائة حبة »" ( 1 ) مورد غفلت قرار
داده است . حداكثر اين است كه نظريه " ارزش = كار " در مورد طبيعت
مرده و مصنوعات جمادی مثل خانه و كارخانه و كفش و كلاه و غيره صادق باشد
، در مورد طبيعت زنده صادق نيست . طبيعت زنده ، همان طوری كه
فيزيوكراتها گفتهاند ، بيش از مقداری كه صرف آن میشود نتيجه و بار
میدهد ( 2 ) خصوصا شاهكارهای طبيعت . آيا میتوان گفت لزوما ارزش گوشتی
كه در بدن يك كره اسب و يا اسب قيمتی هست معادل است با كاه و جو و
علفی كه حيوان خورده است ؟ اين درست مثل اين است كه بگوييم ارزش يك
اندام زيبا و يك چشم و ابرو و چهره دلربا معادل
پاورقی : . 1 بقره / . 261 . 2 همان طوری كه قبلا اشاره كرديم مطابق نظر بعضی از فلاسفه الهی ، طبيعت مرده ، علت اعدادی طبيعت زنده است نه علت ايجابی آن . لهذا مانعی ندارد كه معلول بر علت افزايش داشته باشد . |