محال است كه كار پرسودتر را به خاطر كار كم سودتر ترك كند ، درست
نيست . اين نظر مبتنی بر ماترياليسم تاريخی است ، مبتنی بر اين است كه
محرك اصلی بشر در همه توليدها و كارها ، منافع اقتصادی باشد ، و حال آن
كه منافع اقتصادی يكی از محركات بشری است . در كارهای اقتصادی غالبا
همين طور است كه هدف اصلی تحصيل سود و منفعت مادی است ، ولی ساير
كارها كه ارزش اقتصادی نيز دارد اكثر برخلاف است . مثلا اكثر معلمين ،
شغل خود را نه به واسطه اين كه درآمد بيشتری دارد بلكه به واسطه اين كه
كار شريفی است و مورد علاقه آنها است قبول كردهاند . برخی از كشاورزان
در كنار محصولهای پرسود ، به ايجاد محصولهای پرزحمت و كم سود و نمونه
نيز میپردازند فقط به خاطر اين كه از اين افتخار برخوردار باشند كه در
مزرعه آنها همه گونه محصول وجود دارد . در ميان مؤلفين يا نقاشان ، آثاری
يافت میشود كه مورد پسند عامه است و كار كمتری لازم دارد ، و آثاری
يافت میشود كه مورد استفاده خاصه است ولی زحمت فوق العادهای لازم دارد
. از لحاظ اقتصادی صرفه با كار اول است ، ولی مؤلف يا نقاش هرگز حاضر
نيست تمام وقت خود را صرف كار ساده پرسود بكند . مرحوم قمی كتاب "
مفاتيح " را در چند ماه ، و " سفينه البحار " را در 25 سال تأليف كرد
. " سفينه البحار " تقريبا صد برابر " مفاتيح " است و سود آن يك
صدم " مفاتيح " ( اگر مؤلف میخواست حق التأليف بگيرد ) ، ولی مؤلف
هرگز حاضر نيست وقت خود را صرف كارهايی نظير " مفاتيح " بكند . خود
نويسنده اين اوراق ، با صرف وقت كم در " داستان راستان " سود بهتری
میبرد از صرف وقت زياد در تدريس " اسفار " يا تأليف " اصول فلسفه
" و غيره ، ولی هرگز حاضر نيست عقربه
|