اينك به مطالعه قوانين اداره كننده اجتماع سرمايهداری میپردازيم :
اگر مبادلاتی را كه در اجتماع كنونی صورت میگيرد به نظر دقت بنگريم ،
میبينيم با مبادلاتی كه در اقتصاد ساده قديمی صورت میگرفت توفير بسيار
دارد . در يكی از مغازههای يك شهر داخل شويد . . . از طرف ديگر ، در
زمان كنونی میبينيم مقصودی كه از مبادله كالاها متصور است و نيز فرمول آن
تغيير پيدا كرده است . در اقتصاد ساده تجاری ، فرمول مبادله اين بود "
كالا پول كالا " ولی در اقتصاد تجاری سرمايهداری ، جريان مبادله با پول
شروع میشود و به پول ختم میگردد . فرمول كلی به اين صورت در میآيد : "
پ ك پ " ( اما پول دوم نمیتوا ند مساوی پول اول باشد و الا سرمايه دار
اقدام به چنين مبادلهای نمیكند ). پس فرمول خاص جريان مبادله در اقتصاد
سرمايهداری چنين میشود : " پ ك پ باضافه پ " . اينك اين پرسش
پيش میآيد كه اين مبلغ اضافی ( پ ) از كجا میآيد ؟ در وهله اول ، اين
پاسخ خود به خود به زبان میآيد كه اين مبلغ اضافی يا بنا به اصطلاح عمومی
، اين سود از اضافه كردن بهای اصلی كالا به دست میآيد . حالا بايد مطالعه
كنيم و ببينيم اين پاسخ تا چه اندازه منطقی و صحيح است ؟ " .
پاورقی :
> سرمايه نبوده ، ولی خريد و فروش نيروی كار بوده است . جواب اين
است كه در قديم خريد نيروی كار از راه مزد ، به منظور تجارت نبوده كه
مستلزم ارزش اضافی باشد و بدون ارزش اضافی ، عمل لغو باشد ، بلكه به
منظور استفاده مستقيم از محصول عمل كارگر بوده است ، و مزد به اندازه
ارزش نيروی كار نيز خلاف هدف و مقصد نبوده است . پس با رژيم
سرمايهداری جديد و تجارت جديد كه در آينده گفته خواهد شد شركت در اضافه
ارزش است ، متفاوت است .