است . اگر گفته شود به حكم قانون طبيعی " تلاش كمتر برای سود بيشتر "
محال است كه بشر با توجه به اين كه از دو كار يكی از آنها سود بيشتری‏
دارد ، انرژی خود را صرف كار كم سودتر بكند ، چگونه ممكن است به توليد
جو در مثال بالا بپردازد ؟ جواب اين است : اين در صورتی است كه شرايط
از هر جهت برای هر دو كار مساوی باشد . ولی گاهی به واسطه شرايط از هر
جهت برای هر دو كار مساوی باشد . ولی گاهی به واسطه شرايط مكانی يا
زمانی ، در جايی يا زمانی كه می‏شود به توليد محصول كم سودتر پرداخت ، به‏
محصول پرسودتر نمی‏توان پرداخت . مثلا ممكن است زمين مساعد برای گندم‏
كاری يا چغندركاری نباشد ، يا آب لازم كه از كوهستان ، رايگان می‏آيد ،
برای محصول پرسود كافی نباشد ، و يا آن كه زمانی را كه كشاورز صرف توليد
محصول كم سود می‏كند ، مساعد برای توليد محصول پرسود نيست ، محصول پرسود
، از لحاظ زمانی و مكانی محدود می‏گردد به حد معين ، ناچار كشاورز در خارج‏
از آن حدود به كار ديگر می‏پردازد . حتی ديده می‏شود كه يك كشاورز در
شبهای بلند زمستان وقت خود را صرف نخريسی كه از عهده يك پيرزن مفلوك‏
نيز می‏آيد و برای آن كشاورز ممكن است ساعتی يك ريال مثلا بيشتر ارزش‏
نداشته باشد می‏كند در صورتی كه كار او در روز در صحرا اقلا ساعتی ده ريال‏
ارزش دارد . چرا ؟ چون در شب و در زير كرسی ، كار توليدی ديگری‏
نمی‏تواند انجام دهد .
هشتم : دليل ديگر براين كه ارزش مربوط است به اثر كار ، يعنی قابليت‏
استفاده نه مقدار صرف كار ، اين است كه ممكن است شخصی به واسطه وضع‏
خاص ، برای كار كوچكی مجبور باشد انرژی زياد مصرف كند ، ولی چون اثر
كارش زياد نيست كارش ارزش