شخصيت و طبيعت جامعه
آيا تحولات تاريخی يك سلسله امور تصادفی و اتفاقی است يا يك سلسله امور طبيعی ؟ اگر چه درطبيعت تصادف واقعی ، يعنی بروز و حدوث پديدهای بدون علت و خالی از ضرورت وجود ندارد ، ولی به صورت نسبی قطعا وجود دارد . ما اگر يك روز صبح از خانه بيرون بياييم و دوستی را كه سالها است او را نديدهايم در همان لحظه در حال عبور از مقابل خانه ملاقات نمائيم ، اين ملاقات را امری " تصادفی " تلقی میكنيم ، چرا ؟ برای اينكه لازمه طبيعت كلی بيرون رفتن از خانه چنين ملاقاتی نيست ، والا بايد همه روزه چنين ملاقاتی دست ميداد ، ولی لازمه اين فرد خاص از بيرون رفتن ، يعنی بيرون رفتن در اين زمان معين و با اين مشخصات معين ، چنين ملاقاتی هست و لزوما بر آن مترتب ميگردد . ما هنگامی كه معلولی را با طبيعت كلی يك علت بسنجيم و آن را لازمه آن طبيعت به طور كلی و عام و شامل