فصل شانزدهم هر حادث زمانی مسبوق است به قوه ، و ماده ای كه حامل آن

قوه است ( 3 )

بعد از اثبات اين قول حكما كه هر حادثی مسبوق به امكانی است و ماده‏
ای كه حامل آن امكان است ، مطالب ديگری كه از فروع اين مطلب است لازم‏
است كه توضيح داده شود :

1 - حادثها چه چيزهائی هستند ؟

اولين مسئله ای كه در اينجا بايد توضيح داده شود اين است كه حادثهای‏
زمانی چه هستند ؟ آيا همه صورتها ، صورت به معنای اعم ، حادث است يا
فقط صورت به معنای اخص آن حادث است ؟ جواب اينست كه همه صورتها
حادث هستند ، صورت به معنای اعم . اگر صورت اخص را بخواهيم در نظر
بگيريم ، در مقابل آن دو چيز ديگر باقی می‏ماند يكی عرض و ديگری نفس .
صورت به معنای اخص يعنی صورت جوهری نوعی كه حال در ماده است ، يعنی‏
فعليتی جوهری كه در ماده حلول دارد ، در مقابل اين معنا دو چيز ديگر قرار
دارد كه عرض و نفس می‏باشند . عرض هم عينا همين حالت را دارد يعنی‏
تعلق دارد به ماده قبلی و بدون ماده ای كه به آن تعلق بگيرد تحقق نمی‏
يابد . عرض به امكان قبلی و ماده حامل نيازمند است و در عين حال عرض‏
صورت جوهری نيست و فرض بر اين است كه عرض است .