پاورقی :
> كه احتياج به عمود دارد اما نه عمود خاص ، لذا هر عمودی را بگيرند و
عمود ديگری به جای آن بگذارند ، خيمه برجاست . بنابراين خود ماده ازلی‏
است ولی صورت ها حادث و متبادلند . چون آن ماده فقط به صورش ما احتياج‏
دارد و نه صورت خاص .
اين مطلب مقدمه است برای رسيدن به يك مطلب خوب ديگری . و آن اينكه‏
آيا صورت ها متبادلند و نسبت صورت ها به ماده نسبت عمودهای متبادل‏
است يعنی يكی می رود و ديگری می‏آيد كه كون و فساد ناميده می‏شود ، يا اين‏
صورت ها كه از بين می روند و حادث می‏شوند ، بايد علی الاتصال باشد يعنی‏
صورتها بايد وحدت اتصالی داشته باشند ؟ . يعنی اين صورت ها كه‏
می‏پنداريم يكی ميرود و بعدی می‏آيد ، مراتب شی‏ء واحدند ، اين نظر همان‏
نظريه حركت جوهری است . به هر حال در اينجا چه معتقد به حركت جوهريه‏
باشيم و چه معتقد به كون و فساد ، بايد به ماده ای قائل شويم كه هميشه با
صور متبادله يا صور متصله وجود دارد و آن ماده مبدع است .
اشكال : به هر حال آن صورش ما كه محصل ماده است قديم است يا حادث ؟
پاسخ : صورش ما كه در خارج وجود ندارد ، در خارج هر چه هست معين است‏
.
اشكال : منظور همان امر لامعين است آيا آن حادث است يا قديم ؟
پاسخ : همان امر لامعين هم در خارج وجود ندارد . خارج مساوی است با
تعين . لامعينيت متعلق به ذهن است . آن چه در خارج است معين است .
اشكال : صورش ما كه مبهم است نمی تواند محصل شی‏ء باشد ، محصل بايد
معين باشد .
پاسخ : ما كه نمی‏گوئيم صورش ما با قيد ابهام در خارج وجود دارد . حرف‏
ما نقض حرف شماست وقتی می‏گوئيم ماده احتياج دارد به صورش ما نه اينكه‏
احتياج دارد به صورش ما بماهی صورش ما كه شما بگوئيد صورش ما امری ذهنی‏
است . بلكه مقصود اين است كه احتياج دارد به صورتی كه در خارج وجود
دارد و معين است ولی خصوصيت آن صورت مورد احتياج نيست ، صورت ها اگر
متبادل هم شوند كافی است . مثل اينكه بگوئيم به يكی از اين آقايان حاضر
در جلسه ، احتياج دارم مثلا برای مقابله اين كتاب . اگر بپرسيد به كدام‏
يك ، جواب می‏دهم بواحد لاعلی التعيين . ديگر نمی توانيد بگوئيد كه‏
افرادی كه در اينجا هستند واحد معين هستند و واحد لاعلی التعيين در اين‏
جلسه وجود ندارد . زيرا مقصود اين است كه فرد ، مورد لزوم است ولی‏
مشخصات اين فرد دخالتی ندارد . اين مقصود را با واحد علی التعيين بيان‏
می‏كنند هر چند كه همه واحد معين هستند .
اشكال : اگر ماده ازلی باشد اولين صورت محصل آن نيز بايد ازلی باشد .
پاسخ : اولين صورت معنی ندارد . صورتی است و قبل از آن نيز صورتی و
در جائی توقف ندارد .