فصل ( 18 ) موضوع حركت چيست ؟ آيا موضوع حركت جسم است يا غير جسم؟
اين فصل مختصر است و مطالبش مهم نيست ولی در دنبال همين فصل مباحثی تحت عنوان " حكمة مشرقيه " ( 1 ) بحث شده كه خيلی دقيق است و فهميدن آن برای فصلهای بعدی و درك حركت جوهريه لازم است . عنوان اين فصل اينست كه موضوع حركت چيست ؟ آيا جسم است يا چيز ديگر ؟ در ابتداء بايد معنای " موضوع " را مشخص كنيم كه اصلا حركت به موضوع نياز دارد يا نه ؟ بعدا خواهيم گفت كه حركت به شش چيز نياز دارد : به فاعل كه به آن " ماعنه الحركه " میگويند ، به قابل يا موضوع كه به آن " مابه الحركه " میگويند ، غايت يا " مااليه الحركه " مسافت يا " مافيه الحركه " ، زمان يا " ماعليه الحركه " و مبدأ يا " ما منه الحركه " . مقصود از موضوع " ما به الحركه " يا به تعبير ديگر قابل است . در فصل دوازدهم به تفصيل گفتيم كه اساس آن فصل بر اينست كه حركت هم به فاعل و هم به قابل نياز دارد و فاعل حركت نمی تواند همان قابل حركت باشد و نيز در همانجا گفتيم كه حركت نيازمند متحرك است كه حركت را قبول بكند ، پس در واقع مقصود از " موضوع " همان " قابل الحركة " يا " متحرك " است .پاورقی : 1 - [ بحث " حكمةالمشرقيه " فصل مستقلی است و در دنباله فصل هجدهم نيست ناشر ] .