فصل ( 18 ) موضوع حركت چيست ؟ آيا موضوع حركت جسم است يا غير جسم؟

اين فصل مختصر است و مطالبش مهم نيست ولی در دنبال همين فصل مباحثی‏
تحت عنوان " حكمة مشرقيه " ( 1 ) بحث شده كه خيلی دقيق است و فهميدن‏
آن برای فصلهای بعدی و درك حركت جوهريه لازم است . عنوان اين فصل‏
اينست كه موضوع حركت چيست ؟ آيا جسم است يا چيز ديگر ؟
در ابتداء بايد معنای " موضوع " را مشخص كنيم كه اصلا حركت به موضوع‏
نياز دارد يا نه ؟ بعدا خواهيم گفت كه حركت به شش چيز نياز دارد : به‏
فاعل كه به آن " ماعنه الحركه " می‏گويند ، به قابل يا موضوع كه به آن‏
" مابه الحركه " می‏گويند ، غايت يا " مااليه الحركه " مسافت يا "
مافيه الحركه " ، زمان يا " ماعليه الحركه " و مبدأ يا " ما منه‏
الحركه " . مقصود از موضوع " ما به الحركه " يا به تعبير ديگر قابل‏
است .
در فصل دوازدهم به تفصيل گفتيم كه اساس آن فصل بر اينست كه حركت هم‏
به فاعل و هم به قابل نياز دارد و فاعل حركت نمی تواند همان قابل حركت‏
باشد و نيز در همانجا گفتيم كه حركت نيازمند متحرك است كه حركت را
قبول بكند ، پس در واقع مقصود از " موضوع " همان " قابل الحركة " يا
" متحرك " است .

پاورقی :
1 - [ بحث " حكمةالمشرقيه " فصل مستقلی است و در دنباله فصل هجدهم‏
نيست ناشر ] .