بحثی در نظم و ترتيب مباحث اسفار

در اينجا بحث های كتاب اسفار درباب حركت تمام شد ولی نكته ای باقی‏
می‏ماند كه بايد متذكر شويم . و آن اينكه راجع به مسائل حركت پنجاه و پنج‏
فصل داشتيم كه بيش از دويست صفحه از " اسفار " است و می‏شود گفت در
اين كتاب در بيان مطالب نهايت بی نظمی وجود داشت و مثل خيلی از
كتابهای ديگر ، بايد اعتراف كنيم كه از نظر بيان مطالب نظم معقولی در
اينجا وجود نداشت .
همانطور كه ملاحظه كرديد ترتيبی كه در كتاب اسفار وجود دارد چندان مفيد
نيست و بلكه اسباب سردرگمی است و بين مطالب نظم منطقی وجود ندارد كه‏
دليل آن را بزودی بيان خواهيم كرد . مثلا گاهی از فصلی خارج می‏شوند و به‏
فصل ديگر می‏پردازند بدون اينكه رابطه ای ميان اين دو فصل وجود داشته باشد
. در اينجا نظم مورد نظر خود را بيان می‏كنم كه آقايان بتوانند بين مطالب‏
ارتباط برقرار كنند و نيز در پايان دليل بی نظمی موجود در مباحث اسفار
را ذكر خواهيم كرد :
1 - اولا بايد ببينيم كه اين مباحث بهتر است تحت عنوان " قوه و فعل‏
" بحث شود ، همانطور كه در اينجا اينطور مطرح شده است يا از اول بهتر
اين بود كه تحت عنوان " حركت " بحث شود . با آن بيانی كه خود مرحوم‏
آخوند داشتند كه حركت از عوارض موجود بماهو موجود است ، يعنی نه تنها
قوه و فعل از عوارض موجود