ادامه فصل 16

تنبيه

در اينجا تنبيه تذييلی است بر مباحث همين فصل [ فصل 16 ] . در اين‏
فصل در ضمن مثالها گفته شد كه : آن چيزهائی كه حادثند ، از قبيل نفس و
صورت و عرض هستند . در اين تنبيه می‏خواهد اجمالا اشاره ای به فرق ميان‏
نفس و صورت [ وعرض ] بكند . تفصيل اين مطلب در جای ديگری بيان خواهد
شد .

فرق ميان صورت و نفس و عرض چيست ؟

وجه اشتراك ميان صورت و عرض اين است كه هر دو حال در ماده هستند ،
يعنی نحوه وجودشان نحوه وجودی است كه نيازمند به موضوع هستند ولی در عين‏
حال با هم فرق دارند . موضوع عرض از خود عرض بی نياز است ولی موضوع‏
صورت به صورت نيازمند است . بلكه نياز موضوع صورت به صورت از نياز
صورت به موضوعش بيشتر است .
و اما فرق ميان صورت و نفس چيست ؟ نفس در عين اينكه به اعتباری‏
صورت است ولی با صورت فرق دارد ، آن فرق را با اين تعبير بيان می‏كنند
كه صورت فعليتی است كه برای موضوع و برای ماده پيدا می‏شود و در ماده‏
است ، يعنی حلول دارد در ماده ، حلول سريانی . يعنی ساری است در ماده‏
به سريان خود ماده ، به تبع خود ماده . ولی نفس در عين اينكه به ماده‏
تعلق دارد ، فی الماده نيست .
اين بحث كه صورت ساری است در ماده و چگونگی اين سريان ، به تفصيل‏