فصل ( 24 ) بررسی وقوع حركت در پنج مقوله اين ، وضع ، كم ، كيف و

جوهر ( 6 )

بحث جلسه گذشته در اين باره بود كه در حركت در جوهر حركت در ماده‏
است يا در صورت ؟ يا ماده وصورت ؟ متحرك چيست ؟ [ گفتند ] متحرك‏
ماده است و مافيه الحركه صورت . ولی ماده كه از نظر فلسفی حكم مستقل‏
ندارد و در احكام تابع صورت است . اينجاست كه مرحوم آخوند می‏گويد :
متحرك ماده مع صورش ما و مافيه الحركه صورت است ، يا بهتر بگوييم صور
بخصوصيتها ، و اين هر دو جوهر هستند . بعد ايشان گفتند اين مطلب اختصاص‏
به حركت جوهريه ندارد ، در حركات عرضيه هم همينطور است مثلا وقتی جسم‏
در " أين " حركت می‏كند موضوع " جسم مع اين ما " و مافيه الحركه‏
خصوصيات " ايون " است . آيا جسم كه حركت می‏كند بلا " أين " حركت‏
می‏كند يا كه جسم در مراتب " أين " حركت می‏كند ؟ هميشه متعلق به "
أين ما " هست . پس " جسم مع أين ما " موضوع است و همچنين " كيف‏
" و " وضع " ، پس در حركات عرضيه هم موضوع جسم مطلق نيست .
اين راه حلی است كه مرحوم آخوند ذكر می‏كند و البته خيلی دنباله دارد و
مطلب از طرف خود ايشان و حكمای بعد از ايشان دنبال شده است كه بعدا