فصل چهاردهم تقسيم قوه محركه و اثبات محرك اول ( 2 )
تصوير امور غير متناهيه باطل :
رسيديم به بيان برهان اثبات محرك عقلی و به تعبيری محرك اول و به تعبير ديگر اثبات ماوراءالطبيعه از طريق حركت . برای اثبات محرك غير متحرك به مقدماتی نيازمنديم كه يكی از آنها امتناع تسلسل علل غير متناهيه است . اين بحث امور غيرمتناهی از بحثهائی است كه خيلی مورد اشتباه و مناقشه واقع میشود . آيا در فلسفه وجود امور غيرمتناهی محال است و اشياء بايد متناهی باشند ؟ جواب اين است كه خير . صرف وجود ، اقتضای تناهی ندارد و هيچ دليلی بر امتناع وجود اشياء غيرمتناهی وجود ندارد و بلكه برعكس بر امكان و وقوع آن دليل و برهان می توان اقامه كرد . آيا اگر امور غيرمتناهی ، مترتب باشد چطور ؟ يعنی هم غيرمتناهی باشند و هم دارای ترتيب و تقدم و تأخر باشند و مانند نفوس غيرمتناهيه كه هيچ ترتيب و تقدم و تأخری ميان آنها نيست ، نباشند . در صورتی كه غيرمتناهی مترتب باشد ، خواه ترتيب حسی و خواه ترتيب عقلی مثل دانه های زنجير كه يكی قبل و ديگری بعد است و يا مثل علت و معلول ها كه يكی بر ديگری تقدم دارد و يا مانند اجسام كه خواه ناخواه ميان آنها ترتيبی است ، در اين صورت آيا امور غيرمتناهی محال است ؟ در اينجا نيز جواب منفی است . حكما معتقدند صرف ترتب نيز موجب امتناع غيرمتناهی نمی شود و هيچ دليلی بر امتناع امور غيرمتناهی مترتب وجود ندارد .