" يادآوری و تلخيص فصل شانزدهم " ( 1 )

هدف اصلی فصل شانزدهم اثبات اين مطلب است كه هر حادث زمانی از يك‏
امر ديگر متولد می‏شود و به وجود می‏آيد و به تعبير ديگر علت مادی دارد كه‏
آن علت مادی به وجهی قبل از خودش وجود دارد . و نيز می‏توانيم چنين‏
تعبير كنيم كه برای حادث زمانی علت فاعلی كافی نيست و نياز به يك‏
علت مادی نيز هست . برای اثبات اين مطلب برهانی ذكر كردند كه گفتيم‏
در آن برهان نوعی مغالطه به كار رفته است و برهان ديگری بايد اقامه كرد
. اين برهان را مرحوم آخوند در جاهای ديگر [ در غير اين مبحث ] ذكر كرده‏
است و خلاصه آن چنين است :
شی‏ء يا واجب است يا ممكن يا ممتنع . ممكن يا نفس امكان ذاتيش برای‏
موجود شدنش كافی است يا نه . اگر كافی باشد ، اين همان حادث و معلولی‏
است كه از علت مادی بی نياز است . قدر مسلم اين است كه درباره چنين‏
شی ای از

پاورقی :
[ 1 - استاد در ضمن تدريس فصل 16 مكررا متذكر می‏شوند كه اين فصل هم از
نظر ترتيب مطالب و هم از نظر عبارت بسيار مشوش و مبهم است . به همين‏
دليل بعد از چند جلسه تدريس اين فصل كه از تكرار مطالب گريزی نبوده ،
در عين حال اين جلسه را به مروری مجدد و اجمالی در اين فصل اختصاص داده‏
اند . در همين درس نيز مطالب به تبع متن كتاب ارتباط منسجم و منطقی‏
لازم را ندارد و ليكن كليه مطالب آن را بيان كرده و از بيان هيچ نكته ای‏
غفلت نفرموده اند ] .