وحدت اسلامی

مقصود از وحدت اسلامی چيست ؟ آيا مقصود اين است : از ميان مذاهب‏
اسلامی يكی انتخاب شود ، و ساير مذاهب كنار گذاشته شود . يا مقصود اين‏
است كه مشتركات همه مذاهب گرفته شود ، و مفترقات همه آنها كنار
گذاشته شود ، و مذهب جديدی بدين نحو اختراع شود ، كه عين هيچ يك از
مذاهب موجود نباشد ؟ يا اينكه وحدت اسلامی ، به هيچوجه ربطی به وحدت‏
مذاهب ندارد ، و مقصود از اتحاد مسلمين ، اتحاد پيروان مذاهب مختلف ،
در عين اختلافات مذهبی ، در برابر بيگانگان است ؟
مخالفين اتحاد مسلمين ، برای اينكه از وحدت اسلامی ، مفهومی غير منطقی‏
و غير عملی بسازند ، آن را به نام وحدت مذهبی توجيه می‏كنند تا در قدم‏
اول ، با شكست مواجه گردد . بديهی است كه منظور علمای روشنفكر اسلامی از
وحدت اسلامی ، حصر مذاهب به يك مذهب ، و يا اخذ مشتركات مذاهب و
طرف مفترقات آنها كه نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی ، نيست‏
. منظور اين دانشمندان ، متشكل شدن مسلمين است در يك صف در برابر
دشمنان مشتركشان .
اين دانشمندان می‏گويند مسلمين مايه وفاقهای بسياری دارند كه می‏تواند
مبنای يك اتحاد محكم گردد ، مسلمين همه خدای يگانه را می‏پرستند و همه به‏
نبوت رسول اكرم ايمان و اذعان دارند ، كتاب همه قرآن و قبله همه كعبه‏
است ، با هم و مانند هم حج می‏كنند و مانند هم نماز می‏خوانند و مانند هم‏
روزه می‏گيرند و مانند هم تشكيل خانواده می‏دهند و داد و ستد می‏نمايند و
كودكان خود را تربيت می‏كنند و اموات خود را دفن می‏نمايند . و جز در
اموری جزئی ، در اين كارها با هم تفاوتی ندارند . مسلمين همه از يك نوع‏
جهان بينی برخوردارند و يك فرهنگ