پاورقی : . 1 ماترياليسم ديالكتيك . . 2 ص 284 ، ضميمه چهاردهم .
كتاب ماركس و ماركسيسم از نوشتهای از لنين به نام " وضع طبقه كارگر
در قبال دين " چنين نقل میكند :
" مكتب ماركس همانا مكتب ماديگری است . از اين لحاظ ، به همان
اندازه ماديگری انسيكلوپديستها يا ماديگرايی فويرباخ با دين عناد دارد .
. . لكن ماديگرايی جدلی ( 1 ) نسبت به كاربرد فلسفه در زمينههای تاريخ و
علوم اجتماعی از انسيكلوپديستها يا فويرباخ بسيار دورتر میرود : بايستی
دين را براندازيم . اين الفبای هر نوع ماديگری و لذا الفبای ماركس
میباشد . اما . . . مكتب ماركس دورتر میرود : بايد دانست چگونه با دين
مبارزه كرد ؟ و برای اين كار ، بايد منابع ايمان و دين تودهها را با
مفاهيم ماديگرا توضيح داد " ( 2 ) .
اين تعبير ماركس شامل مفهوم ديگری نيز میتواند باشد و آن اينكه تاريخ
را به طور كلی به گونه مادی برای توده تفسير نمايند . خاستگاه مادی
گرايشها و از آن جمله گرايشهای مذهبی را به توده تفهيم كنيد تا بفهمد
مذهب ريشه طبقاتیاش كجاست و از كجا به او تحميل شده است . توده
هنگامی كه فهميد همه پديدههای اجتماعی ريشه مادی طبقاتی دارد ، خود به
خود پيوند خويش را با مذهب قطع میكند .
ماترياليسم در شكل جديد كه كمتر از نيم قرن است در ايران برای خود جای
پايی پيدا كرده است ، در ابتدا نه منطق الهيون را در سطحی كه بعد با آن
مواجه شد پيشبينی میكرد و نه مذهب را در
پاورقی : . 1 ماترياليسم ديالكتيك . . 2 ص 284 ، ضميمه چهاردهم . |