next page نهج البلاغه - كلمات قصار حضرت عليه السلام

back page


  حكمت : 410 
  وَ قَالَ ع : 
الْحِلْمُ عَشِيرَةٌ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بردبارى همچون عشيره است .

  حكمت : 411 
  وَ قَالَ ع : 
مِسْكِينٌ ابْنُ آدَمَ؛ مَكْتُومُ الْاءَجَلِ، مَكْنُونُ الْعِلَلِ، مَحْفُوظُ الْعَمَلِ، تُؤْلِمُهُ الْبَقَّةُ وَ تَقْتُلُهُ الشَّرْقَةُ وَ تُنْتِنُهُ الْعَرْقَةُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
مسكين فرزند آدم ، اجلش پوشيده است ، بيماريش پنهان است ، اعمالش ‍ را مى نگارند، پشه اى مى آزاردش ، جرعه اى ، گلوگيرش مى شود و عرق تن ، بويش را بد كند.

  حكمت : 412 
  وَ رُوِيَ اءَنَّهُ ع كَانَ جَالِسا فِي اءَصْحَابِهِ فَمَرَّتْ بِهِمُ امْرَاءَةٌ جَمِيلَةٌ فَرَمَقَهَا الْقَوْمُ بِاءَبْصَارِهِمْ،فَقَالَ ع :  
إِنَّ اءَبْصَارَ هَذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ، وَ إِنَّ ذَلِكَ سَبَبُ هِبَابِهَا، فَإِذَا نَظَرَ اءَحَدُكُمْ إِلَى امْرَاءَةٍ تُعْجِبُهُ فَلْيُلاَمِسْ اءَهْلَهُ، فَإِنَّمَا هِيَ امْرَاءَةٌ كَامْرَاءَةِ.
فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْخَوَارِجِ:
قَاتَلَهُ اللَّهُ كَافِرا مَا اءفْقَهَهُ؟! فَوَثَبَ الْقَوْمُ لِيَقْتُلُوهُ، فَقَالَ ع :
رُوَيْدا، إِنَّمَا هُوَ سَبُّ بِسَبِّ، اءَوْ عَفْوٌ عَنْ ذَنْبٍ.

  ترجمه :  
  گويند در ميان اصحابش نشسته بود. زنى خوب روى بگذشت . اصحاب چشم بر او دوختند. امامفرمود:  
اين نرينگان چه آزمندانه مى نگرند. و اينگونه ريستن مايه هيجان شهوت است . هرگاه يكى از شما چشمش به زنى افتد، كه او را خوش ‍ آيد، با زن خود همبستر شود كه او نيز زنى است همانند آن زن ديگر.
يكى از خوارج گفت :
خدا اين كافر را بكشد چه نيك مى فهمد. مردم برخاستند تا آن مرد را بكشند. امام فرمود: آرام گيريد. دشنام را پاداش دشنام است يا بخشيدن گناه .

  حكمت : 413 
  وَ قَالَ ع : 
كَفَاكَ مِنْ عَقْلِكَ، مَا اءَوْضَحَ لَكَ سُبُلَ غَيِّكَ مِنْ رُشْدِكَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
عقل تو را همين بس كه راه گمراهيت را از راه رستگاريت آشكار مى سازد.

  حكمت : 414 
  وَ قَالَ ع : 
افْعَلُوا الْخَيْرَ وَ لاَ تَحْقِرُوا مِنْهُ شَيْئا، فَإِنَّ صَغِيرَهُ كَبِيرٌ وَ قَلِيلَهُ كَثِيرٌ وَ لاَ يَقُولَنَّ اءَحَدُكُمْ: إِنَّ اءَحَدا اءَوْلَى بِفِعْلِ الْخَيْرِ مِنِّي فَيَكُونَ وَ اللَّهِ كَذَلِكَ، إِنَّ لِلْخَيْرِ وَ الشَّرِّ اءَهْلاً، فَمَهْمَا تَرَكْتُمُوهُ مِنْهُمَا كَفَاكُمُوهُ اءَهْلُهُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
كار نيك را به جاى بياوريد و آن خرد مشماريد، زيرا، كار نيك ، هر چند، در نظر خرد آيد، بزرگ باشد و هر چند، اندك نمايد، بسيار باشد. نبايد يكى از شماها بگويد كه فلان در انجام دادن كارهاى نيك سزاوارتر از من است . به خدا سوگند، بسا كه چنين شود. زيرا گروهى اهل خيرند و گروهى اهل شر، كه هرگاه كار خير يا كار شر را شما رها كنيد، اهل آن به جاى شما به آن پردازند.

  حكمت : 415 
  وَ قَالَ ع : 
مَنْ اءَصْلَحَ سَرِيرَتَهُ، اءَصْلَحَ اللَّهُ عَلاَنِيَتَهُ، وَ مَنْ عَمِلَ لِدِينِهِ، كَفَاهُ اللَّهُ اءَمْرَ دُنْيَاهُ، وَ مَنْ اءَحْسَنَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ، اءَحْسَنَ اللَّهُ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هر كه باطن خود را نيكو سازد، خداوند هم ظاهرش را نيكو جلوه دهد. هر كه براى دينش كار كند، خداوند كار دنيايش را كفايت كند و هر كه رابطه خود را با خدا نيكو گرداند، خداوند، رابطه او را با مردم نيكو گرداند.

  حكمت : 416 
  وَ قَالَ ع : 
الْحِلْمُ غِطَاءٌ سَاتِرٌ، وَ الْعَقْلُ حُسَامٌ قَاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خُلُقِكَ بِحِلْمِكَ، وَ قَاتِلْ هَوَاكَ بِعَقْلِكَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بردبارى پرده اى است ، پوشنده و عقل ، شمشيرى است برنده . پس ‍ عيبهاى اخلاقت را به بردبارى بپوش و با هواى نفست به نيروى عقلت پيكار نماى .

  حكمت : 417 
  وَ قَالَ ع : 
إِنَّ لِلَّهِ عِبَادا يَخْتَصُّهُمُ بِالنِّعَمِ لِمَنَافِعِ الْعِبَادِ، فَيُقِرُّهَا فِي اءَيْدِيهِمْ مَا بَذَلُوهَا، فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ، ثُمَّ حَوَّلَهَا إِلَى غَيْرِهِمْ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
خدا را بندگانى است كه نعمت خود را ويژه آنها كرده است تا مردم را سود رسانند. اينان تا زمانى كه به مردم انفاق مى كنند نعمتهايشان در دستهايشان باقى است و چون نعمت خود را از مردمان دريغ داشتند، خداوند نعمتش را از آنان مى ستاند و به ديگرى مى دهد.

  حكمت : 418 
  وَ قَالَ ع : 
لاَ يَنْبَغِي لِلْعَبْدِ اءَنْ يَثِقَ بِخَصْلَتَيْنِ: الْعَافِيَةِ، وَالْغِنَى ؛ بَيْنَا تَرَاهُ مُعَافًى إِذْ سَقِمَ، وَ بَيْنَا تَرَاهُ غَنِيّا إِذِ افْتَقَرَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
آدمى را به دو خصلت اعتماد نشايد، يكى تندرستى و يكى توانگرى . چه بسا هنگامى كه او را تندرست مى بينى ، بناگاه ، بيمار شود و هنگامى كه او را توانگر مى بينى ، بناگاه ، فقير گردد.

  حكمت : 419 
  وَ قَالَ ع : 
مَنْ شَكَا الْحَاجَةَ إِلَى مُؤْمِنٍ فَكَاءَنَّهُ شَكَاهَا إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ شَكَاهَا إِلَى كَافِرٍ فَكَاءَنَّمَا شَكَا اللَّهَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هر كه نياز خود را با مؤ منى در ميان نهد، گويى كه با خدا در ميان نهاده است و هر كه حاجت خود را به كافرى برد، گويى كه از خداى گله كرده است .

  حكمت : 420 
  وَ قَالَ ع فِي بَعْضِ الْاءَعْيَادِ: 
إِنَّمَا هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيَامَهُ، وَ شَكَرَ قِيَامَهُ، وَ كُلُّ يَوْمٍ لاَ يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَيَوْمُ عِيدٌ.

  ترجمه :  
  در يكى از عيدها فرمود: 
عيد از آن كسى است كه روزه اش پذيرفته شده و نمازش را پاداش ‍ داده اند. هر روزى ، كه در آن روز، خدا را معصيت نكنى ، تو را روز عيد است .

  حكمت : 421 
  وَ قَالَ ع : 
إِنَّ اءَعْظَمَ الْحَسَرَاتِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَسْرَةُ رَجُلٍ كَسَبَ مَالاً فِي غَيْرِ طَاعَةِ اللَّهِ، فَوَرِثَهُ رَجُلٌ فَاءَنْفَقَهُ فِي طَاعَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ فَدَخَلَ بِهِ الْجَنَّةَ، وَ دَخَلَ الْاءَوَّلُ بِهِ النَّارَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بزرگترين حسرتها، در روز قيامت ، حسرت كسى است كه در نافرمانى خداوند، مالى گرد آورد و ديگرى آن را به ارث برد و در راه خداى سبحان انفاقش كند و به بهشت رود و آن مرد نخستين را به سبب آن به دوزخ برند.

  حكمت : 422 
  وَ قَالَ ع : 
إِنَّ اءَخْسَرَ النَّاسِ صَفْقَةً، وَ اءَخْيَبَهُمْ سَعْيا، رَجُلٌ اءَخْلَقَ بَدَنَهُ فِي طَلَبِ آمَالِهِ، وَ لَمْ تُسَاعِدْهُ الْمَقَادِيرُ عَلَى إِرَادَتِهِ، فَخَرَجَ مِنَ الدُّنْيَا بِحَسْرَتِهِ، وَ قَدِمَ عَلَى الْآخِرَةِ بِتَبِعَتِهِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
زيانكارترين مردم در داد و ستد و نوميدترين آنها در سعى و كوشش ‍ مردى است كه جسم خود را در طلب مال فرسوده سازد و قضا او را در رسيدن به خواستهايش يارى نكرده باشد، پس حسرت زده از دنيا برود و با بار گناهانش به سراى ديگر در آيد.

  حكمت : 423 
  وَ قَالَ ع : 
الرِّزْقُ رِزْقَانِ: طَالِبٌ وَ مَطْلُوبٌ، فَمَنْ طَلَبَ الدُّنْيَا طَلَبَهُ الْمَوْتُ حَتَّى يُخْرِجَهُ عَنْهَا، وَ مَنْ طَلَبَ الْآخِرَةَ طَلَبَتْهُ الدُّنْيَا حَتَّى يَسْتَوْفِيَ رِزْقَهُ مِنْهَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
روزى بر دو گونه است يكى آنكه او تو را طلب مى كند و ديگرى آنكه تو در طلبش هستى . هر كه دنيا را طلب كند، مرگ در طلب اوست تا از دنيا بيرونش برد و هر كه آخرت را طلب كند، دنيا او را طلب كند و روزيش را بتمامى به او رساند.

  حكمت : 424 
  وَ قَالَ ع : 
إِنَّ اءَوْلِيَاءَ اللَّهِ هُمُ الَّذِينَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْيَا إِذَا نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا، وَ اشْتَغَلُوا بِآجِلِهَا إِذَا اشْتَغَلَ النَّاسُ بِعَاجِلِهَا، فَاءَمَاتُوا مِنْهَا مَا خَشُوا اءَنْ يُمِيتَهُمْ وَ تَرَكُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا اءَنَّهُ سَيَتْرُكُهُمْ، وَ رَاءَوُا اسْتِكْثَارَ غَيْرِهِمْ مِنْهَا اسْتِقْلاَلاً، وَ دَرَكَهُمْ لَهَا فَوْتا، اءَعْدَاءُ مَا سَالَمَ النَّاسُ وَ سِلْمُ مَا عَادَى النَّاسُ، بِهِمْ عُلِمَ الْكِتَابُ، وَ بِهِ عَلِمُوا وَ بِهِمْ قَامَ الْكِتَابُ وَ بِهِ قَامُوا، لاَ يَرَوْنَ مَرْجُوّا فَوْقَ مَا يَرْجُونَ، وَ لاَ مَخُوفا فَوْقَ مَا يَخَافُونَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
دوستان خدا كسانى اند كه به باطن دنيا نگريستند، در حالى كه ، ديگران به ظاهر آن مى نگرند. آنان به كار آخرت پرداختند، در حالى كه ، ديگران به كار دنيا پردازند. از دنياى خود دور كردند، آنچه را كه مى ترسيدند، سبب هلاكتشان شود و ترك كردند، آنچه را كه مى دانند كه سرانجام تركشان خواهد كرد. بهره مند شدن فراوان ديگران را از دنيا، بيمقدار شمردند و به دست آوردنش را با از دست دادن آن يكى دانستند. با آنچه مردم ديگر دوست هستند، دشمن اند و با آنچه مردم ديگر دشمن اند، دوست هستند. قرآن به آنان دانسته شد و خود داناى آن هستند. كتاب خدا به ايشان بر پاست و آنان به كتاب خدا بر پايند. بيش از آنكه بدان اميد بسته اند، نمى بينند و از چيزى ، جز آنچه بايد از آن بترسند، نمى ترسند.

  حكمت : 425 
  وَ قَالَ ع : 
اذْكُرُوا انْقِطَاعَ اللَّذَّاتِ، وَ بَقَاءَ التَّبِعَاتِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
به پايان رسيدن خوشيها و برجاى ماندن عواقب ناگوارشان را همواره به ياد داشته باشيد.

  حكمت : 426 
  وَ قَالَ ع : 
اخْبُرْ تَقْلِهِ
قال الرضى :
وَ مِنْ النَّاسِ مَنَْيْروِي هذا لِرسُولِ، ص وَ مِمَّا يُقَوَّي اءنَّهُ مِنْ كَلام اءمير المؤ منين ع ، ما حَكاهُ ثَعْلَبُ قالَ: حَدِّثنا ابنُ الا عرابي قالَ: قالَ الماءمُون : لو لا اءنَ عَليَا ع ، قالَ: اخْبُرْ تَقْلِه ، لَقُلْتُ اءنَا: اِقْلِهْ تَخْبُرْ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
امتحان كن تا دشمن گردى .
رضى گويد :
بعضى اين عبارت را به رسول الله (ع ) نسبت داده اند. ولى از دلايلى كه نسبتش را به على (ع ) قوت مى بخشد، مطلبى است كه ثعلب از ابن الاعرابى روايت كرده كه مى گويد ماءمون مى گفت كه اگر على نگفته بود (اخبر تقله ) من مى گفتم (اقله تخبر) با آنها دشمنى كن تا امتحانشان كرده باشى .

  حكمت : 427 
  وَ قَالَ ع : 
مَا كَانَ اللَّهُ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الشُّكْرِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الزِّيَادَةِ وَ لاَ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَةِ وَ لاَ لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْمَغْفِرَةِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
نشود كه خدا در شكر را به روى بنده اى بگشايد، در حالى كه ، در افزون شدن نعمت را به رويش بسته باشد. و نشود كه در توبه را بگشايد، در حالى كه ، در آمرزش را بسته باشد.

  حكمت : 428 
  وَ قَالَ ع : 
اءَوْلَى النَّاسِ بِالْكَرَمِ مَنْ عُرِقَتْ فِيِهِ الْكِرَامُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
شايسته ترين مردم به كرم ، كسى است كه به گوهر كريمتر باشد.

  حكمت : 429 
  وَ سُئِلَ منه ع : اءَيُّمَا اءَفْضَلُ: الْعَدْلُ، اءَوِ الْجُودُ؟ فَقَالَ ع : 
الْعَدْلُ يَضَعُ الْاءُمُورَ مَوَاضِعَهَا، وَ الْجُودُ يُخْرِجُهَا عَنْ جِهَتِهَا، وَالْعَدْلُ سَائِسٌ عَامُّ، وَالْجُودُ عَارِضٌ خَاصُّ، فَالْعَدْلُ اءَشْرَفُهُمَا وَ اءَفْضَلُهُمَا.

  ترجمه :  
  از آن حضرت پرسيدند كه كدام يك از اين دو برترند عدالت يا بخشندگى فرمود:  
عدالت ، هر چيز را به جاى خود مى نهد و بخشندگى آن را از جاى خود بيرون مى نهد. عدل ، نگاهدارنده همگان است و بخشندگى ، تنها كسى را در بر مى گيرد كه بخشش نصيب او شده . پس ، عدالت از بخشندگى شريفتر و برتر است .

  حكمت : 430 
  وَ قَالَ ع : 
النَّاسُ اءَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
مردم دشمن چيزهايى هستند كه نمى دانند.

  حكمت : 431 
  وَ قَالَ ع : 
الزُّهْدُ كُلُّهُ بَيْنَ كَلِمَتَيْنِ مِنَ الْقُرْآنِ: قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ (لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى م ا ف اتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِم ا آت اكُمْ) وَ مَنْ لَمْ يَأْسَ عَلَى الْمَاضِي وَ لَمْ يَفْرَحْ بِالْآتِي فَقَدْ اءَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَيْهِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
همه زهد، ميان دو كلمه از قرآن قرار گرفته است . خداى تعالى مى فرمايد (تا بر آنچه از دستتان مى رود اندوهگين نباشيد و بدانچه به دستتان مى آيد شادمانى نكنيد)(25). كسى كه بر گذشته تاءسف نخورد و بر آينده شادمان نباشد زهد را از دو سوى آن گرفته است .

  حكمت : 432 
  وَ قَالَ ع : 
الْوِلاَيَاتُ مَضَامِيرُ الرِّجَالِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
حكومتها ميدان مسابقت مردان هستند.

  حكمت : 433 
  وَ قَالَ ع : 
مَا اءَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ الْيَوْمِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
چه تصميمهاى مهم روز را كه خواب ناچيز كند.

  حكمت : 434 
  وَ قَالَ ع : 
لَيْسَ بَلَدٌ بِاءَحَقَّ بِكَ مِنْ بَلَدٍ، خَيْرُ الْبِلاَدِ مَا حَمَلَكَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
براى تو هيچ شهرى بهتر از شهر ديگر نيست . بهترين شهرها شهرى است كه تو را بپذيرد و در آن آسوده باشى .

  حكمت : 435 
  وَ قَالَ ع : وَ قَدْ جَاءَهُ نَعْيُ الْاءَشْتَرِ رَحِمَهُ اللَّهُ: 
مَالِكٌ وَ مَا مَالِكٌ؟ وَ اللَّهِ لَوْ كَانَ جَبَلاً لَكَانَ فِنْدا، وَ لَوْ كَانَ حَجَرا لَكَانَ صَلْدا؛ لاَ يَرْتَقِيهِ الْحَافِرُ وَ لاَ يُوفِي عَلَيْهِ الطَّائِرُ.
قال الرضى :
وَ الْفِنْدُ المُنْفَرِدْ مِنَ الْجِبالِ.

  ترجمه :  
  هنگامى كه خبر مرگ مالك اشتر، رحمه الله ، به او رسيد، فرمود: 
مالك ، مالك چه بود به خدا سوگند، اگر كوه مى بود، كوهى بى همتا و سرافراز بود و اگر صخره اى بود، صخره اى سخت بود كه سم هيچ ستورى آن را نمى سود و هيچ پرنده اى به اوجش نتوانست پريد.
رضى گويد :
(فند) كوه هاى منفرد و جدا از ديگر كوهها را گويند.

  حكمت : 436 
  وَ قَالَ ع : 
قَلِيلٌ مَدُومٌ عَلَيْهِ، خَيْرٌ مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
اندكى كه پيوسته باشد به از بسيارى كه از آن ملول گردند.

  حكمت : 437 
  وَ قَالَ ع : 
إِذَا كَانَ فِي رَجُلٍ خَلَّةٌ رَائِقَةٌ فَانْتَظِرُوا اءَخَوَاتِهَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
اگر در كسى صفتى شگفت ديديد، منتظر صفات همانند آن باشيد.

  حكمت : 438 
  وَ قَالَ ع : لِغَالِبِ بْنِ صَعْصَعَةَ اءَبِي الْفَرَزْدَقِ فِي كَلاَمٍ دَارَ بَيْنَهُمَا: 
مَا فَعَلَتْ إِبِلُكَ الْكَثِيرَةُ؟
قَالَ :
دَغْدَغَتْهَا الْحُقُوقُ يَا اءَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ ع :
ذَلِكَ اءَحْمَدُ سُبُلِهَا.

  ترجمه :  
  ميان امام على (ع ) و غالب بن صعصعه (26) پدر فرزدق ، گفتگويى بود، امام (ع ) از اوپرسيد:  
آن همه شتر كه داشتى چه شد؟
گفت :
اداى حقوق مردم ، آنها را پراكنده ساخت . امام (ع ) فرمود: بهترين راههاى پراكنده شدنشان همين بود.

  حكمت : 439 
  وَ قَالَ ع : 
مَنِ اتَّجَرَ بِغَيْرِ فِقْهٍ فَقَدِ ارْتَطَمَ فِي الرِّبَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هر كه علم فقه نداند و تجارت كند، در ورطه ربا افتد.

  حكمت : 440 
  وَ قَالَ ع : 
مَنْ عَظَّمَ صِغَارَ الْمَصَائِبِ ابْتَلاَهُ اللَّهُ بِكِبَارِهَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هر كه مصيبتهاى خرد را بزرگ شمارد، خدايش به مصيبتهاى بزرگ دچار خواهد كرد.

  حكمت : 441 
  وَ قَالَ ع : 
مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ، هَانَتْ عَلَيْهِ شَهَوَاتُهُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هر كه به كرامت نفس خود آگاه شود، شهوات در ديده اش حقير آيند.

  حكمت : 442 
  وَ قَالَ ع : 
مَا مَزَحَ رَجُلُ مَزْحَةً، إِلا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِمَجَّةً.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
هيچكس مزاح ننمود، مگر آنكه ، اندكى از عقل خود را از دست داد.

  حكمت : 443 
  وَ قَالَ ع : 
زُهْدُكَ فِي رَاغِبٍ فِيكَ نُقْصَانُ حَظِّ، وَ رَغْبَتُكَ فِي زَاهِدٍ فِيكَ ذُلُّ نَفْسٍ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
دورى گزيدن تو از كسى كه خواستار توست نقصان بهره توست از او و گرايش تو به كسى كه از تو دورى مى گزيند، سبب خوارى و ذلت توست .

  حكمت : 444 
  وَ قَالَ ع : 
مَا زَالَ الزُّبَيْرُ رَجُلاً مِنَّا اءَهْلَ الْبَيْتِ حَتَّى نَشَاءَ ابْنُهُ الْمَشْئُومُ عَبْدُ اللَّهِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
زبير همواره يكى از ما اهل بيت بود تا پسر ناميمون او عبد الله به جوانى رسيد.

  حكمت : 445 
  وَ قَالَ ع : 
مَا لاِبْنِ آدَمَ وَ الْفَخْرِ؛ اءَوَّلُهُ نُطْفَةٌ وَ آخِرُهُ جِيفَةٌ، لاَ يَرْزُقُ نَفْسَهُ، وَ لاَ يَدْفَعُ حَتْفَهُ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
فرزند آدم به چه چيز خود مى نازد آغازش نطفه بود و پايانش مردار شود. توان آن ندارد كه خود را روزى دهد و نتواند كه مرگش را از خود دفع كند.

  حكمت : 446 
  و قال ع : 
الْغِنَى وَ الْفَقْرُ بَعْدَ الْعَرْضِ عَلَى اللَّهِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
توانگرى و تهى دستى پس از عرضه داشتن كردار است به خداى تعالى .

  حكمت : 447 
  وَ سُئِلَ مَنْ اءَشْعَرُ الشُّعَرَاءِ، فَقَالَ ع : 
إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ يَجْرُوا فِي حَلْبَةٍ تُعْرَفُ الْغَايَةُ عِنْدَ قَصَبَتِهَا، فَإِنْ كَانَ وَ لاَ بُدَّ فَالْمَلِكُ الضِّلِّيلُ.
يُرِيدُ اءمْرَاء الْقَيْس .

  ترجمه :  
  از او پرسيدند كه بزرگترين شاعر عرب كيست ، فرمود: 
شاعران در يك مسابقه اسب دوانى ، اسب نتاخته اند تا معلوم شود كه چه كسى نى پايان را مى ربايد. و اگر بناچار بايد كسى را نام برد، ملك الضلّيل . (پادشاه گمراه و مراد او امرؤ القيس است .(27))

  حكمت : 448 
  وَ قَالَ ع : 
اءَلاَ حُرُّ يَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِاءَهْلِهَا؟ إِنَّهُ لَيْسَ لِاءَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلا الْجَنَّةَ، فَلاَ تَبِيعُوهَا إِلا بِهَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
آيا آزاده اى نيست كه اين ته مانده غذاى در دهن مانده را براى آنان ، كه در خور آن هستند، بيفكند. هر آينه نفسهاى شما را بهايى جز بهشت نيست ، پس خود را جز به آن بها مفروشيد.

  حكمت : 449 
  وَ قَالَ ع : 
مَنْهُومَانِ لاَ يَشْبَعَانِ؛ طَالِبُ عِلْمٍ وَ طَالِبُ دُنْيَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
دو گرسنه اند كه هيچگاه سير نشوند طالب علم و طالب دنيا.

  حكمت : 450 
  وَ قَالَ ع : 
علامَةُ الْإِيمَانِ اءَنْ تُؤْثِرَ الصِّدْقَ حَيْثُ يَضُرُّكَ، عَلَى الْكَذِبِ حَيْثُ يَنْفَعُكَ، وَ اءَلا يَكُونَ فِي حَدِيثِكَ فَضْلٌ عَنْ عَمَلِكَ وَ اءَنْ تَتَّقِيَ اللَّهَ فِي حَدِيثِ غَيْرِكَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
نشان ايمان اين است كه راست را برگزينى ، هر چند به زيان تو بود، بر دروغى كه سود تو در آن است . و گفتارت از علمت افزون نيايد و از خداى بترس هنگامى كه سخن از ديگرى مى گويى .

  حكمت : 451 
  وَ قَالَ ع : 
يَغْلِبُ الْمِقْدَارُ عَلَى التَّقْدِيرِ، حَتَّى تَكُونَ الْآفَةُ فِي التَّدْبِيرِ.
قال الرضى :
وَ قدْ مَضى هذَا المَعْنَى فِيما تَقَدَّمِ بِروَايةٍ تُخالِفُ هذه الا لفاظَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
تقدير بر تدبير چيره مى شود، به گونه اى كه گاهى آفت و تباهى در تدبير است .
سيد رضى گويد :
اين معنى پيش از اين در روايتى ديگر با الفاظى ديگر آمده است .

  حكمت : 452 
  وَ قَالَ ع : 
الْحِلْمُ وَ الْاءَنَاةُ تَوْاءَمَانِ، يُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّةِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بردبارى و تاءمل تواءمان هستند كه هر دو از همت بلند مى زايند.

  حكمت : 453 
  وَ قَالَ ع : 
الْغِيبَةُ جُهْدُ الْعَاجِزِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
غيبت كردن تنها سلاح ناتوان است .

  حكمت : 454 
  وَ قَالَ ع : 
رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
چه بسيار كسان كه از ستودن ديگران فريفته و گمراه شده اند.

  حكمت : 455 
  وَ قَالَ ع : 
الدُّنْيَا خُلِقَتْ لِغَيْرِهَا، وَ لَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
دنيا براى ديگرى آفريده شده ، براى خود آفريده نشده .

  حكمت : 456 
  وَ قَالَ ع : 
إِنَّ لِبَنِي اءُمَيَّةَ مِرْوَدا يَجْرُونَ فِيهِ وَ لَوْ قَدِ اخْتَلَفُوا فِيمَا بَيْنَهُمْ ثُمَّ كَادَتْهُمُ الضِّبَاعُ لَغَلَبَتْهُمْ.
قال الرضى :
وَ المِرْوَدُ هاهنا مِفْعَلٌ مِنَ الا رْوَادِ وَ هُوَ الا مهالُ وَ الا نْظَهارُ وَ هذا مِن اءَفْصَحِ الْكَلام وَ اءَغْرَبِهِ، فَكَاءَنَّهُ ع شَبَهَ الْمُهْلَةَ الَّتي هُمْ فِيها بِالْمِضْمارِ الّذِي يجْرُون فيه إ لى الغاية ، فإ ذا بَلَغُوا مُنْقَطعَها انْتَقَض نِظامُهُمْ بَعدَها.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بنى اميه را مهلتى است كه در آن اسب قدرت مى تازند، هر چند، ميانشان اختلاف افتد. سپس ، كفتاران به جنگشان برخيزند و مغلوبشان سازند.
سيد رضى گويد :
(مرود) بر وزن (مفعل ) از مصدر (ارواد) است و آن به معنى مهلت دادن است و اين از فصيحترين و غريبترين سخنان اوست . گويى ، مهلتى را كه در آن هستند به ميدان مسابقه تشبيه كرده است كه در آن براى رسيدن به هدف ، اسب مى تازند كه چون به پايان رسند رشته انتظامشان گسسته شود.

  حكمت : 457 
  وَ قَالَ ع فِي مَدْحِ الْاءَنْصَارِ: 
هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلاَمَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ مَعَ غَنَائِهِمْ بِاءَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ، وَ اءَلْسِنَتِهِمُ السِّلاَطِ.

  ترجمه :  
  در ستايش انصار فرمايد: 
به خدا سوگند، اينان اسلام را پرورش دادند، آنسان ، كه كره اسب از شير باز گرفته را پرورش دهند. به نيروى دارايى خود و كفهاى بخشنده خود و زبانهاى تيز و برنده خود.

  حكمت : 458 
  وَ قَالَ ع : 
الْعَيْنُ وِكَاءُ السَّهِ.
قال الرضى :
وَ هذِهِِمنَ الاسْتِعارِاتِ الْعَجيبَةِ، كاءنه شَبَّهَ السَّهَ بالْوِعاءِ، وَالْعَيْنَ بالوِكاء، فإ ذَا اءُطْلِقَ الْوِكَاءُ يَنْضَبِطْ الْوِعاءُ وَ هَذَا الْقَوْلُ فِي الا شْهَرِ الا ظهَرِ مِنْ كَلامِ النَّبىٍِّّ ص .
وَ قَدْ رَوَاهُ قَوْمٌ لا مِيرِ المُؤ مِنِين ع ؛ و ذَكَرَ ذَلِكَ الْمبرِّدُ في كتابِ (المُقْتَضَبِ) في باب اللَّفظِ بِالْحُروفِ و قَدْ تَكَلَّمْنا على هَذِهِ الاسْتعارَةِ في كِتابِنا المَوْسُومِ (بِمُجازات الا ثارِ النبوِيَّةِ).

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
چشم به مثابه بند نشيمنگاه است .
رضى گويد :
اين از استعاره هاى عجيب است . گويى نشيمنگاه را به ظرفى تشبيه كرده كه چشم ، بند آن ظرف است . چون بند باز شود، هر چه در ظرف است ، بريزد. بنابر قول اشهر اين سخن از رسول خدا (ص ) است و بعضى آن را از امير مؤ منان نقل كرده اند. مبرد در كتاب المقتضب در باب (اللفظ بالحروف ) ذكر كرده . ما نيز در كتاب خود موسوم به مجازات الا ثار النبويّة اين استعاره را آورده ايم .

  حكمت : 459 
  وَ قَالَ ع فِي كَلاَمٍ لَهُ: 
وَ وَلِيَهُمْ وَالٍ فَاءَقَامَ وَ اسْتَقَامَ، حَتَّى ضَرَبَ الدِّينُ بِجِرَانِهِ.

  ترجمه :  
  در ضمن سخن فرموده است : 
واليى بر آنان فرماندهى يافت . كار را بر پاى داشت و خود استقامت ورزيد تا دين قرار گرفت .

  حكمت : 460 
  وَ قَالَ ع : 
يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ، يَعَضُّ الْمُوسِرُ فِيهِ عَلَى مَا فِي يَدَيْهِ، وَ لَمْ يُؤْمَرْ بِذَلِكَ؛ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: (وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ)؛ يَنْهَدُ فِيهِ الْاءَشْرَارُ، وَ يُسْتَذَلُّ الْاءَخْيَارُ، وَ يُبَايِعُ الْمُضْطَرُّونَ، وَ قَدْ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص ‍ عَنْ بَيْعِ الْمُضْطَرِّينَ.

  ترجمه :  
  و فرمود (ع ): 
بر مردم روزگارى مى آيد، سخت گزنده كه توانگر از شدت بخل ، مال خود را به دندان نگه مى دارد، و حال آنكه او را چنين نفرموده اند. خداى سبحان ، مى فرمايد (بخشندگى را ميان خود فراموش مكنيد.)(28) در آن روزگاران ، بدان بلند پايه شوند و نيكان خوار گردند و با درماندگانى كه از خريدن يا فروختن چيزى ناچارند، معامله كنند. و حال آنكه رسول الله (صلى الله عليه و آله ) معاملت با چنين كسان را در حالت اضطرار منع فرموده است .

next page نهج البلاغه - كلمات قصار حضرت عليه السلام

back page