براى خود رفيق و دوستى از افعال و كارهاى خود قرار ده و اخـتـيـار كـن ، چـون كـه قـريـن و مـونـس انـسـان در قـبرش آن كارهايى است كه در دنيا انجام مى داده . و ناچار بايد هر كس بـعـد از مـردن چيزى داشته باشد كه در وقتى كه او ندا مى كـنـنـد كـه چـه آورده اى و چـه كـرده اى آن عـمـل را ارائه دهد. پس آن عمل بايد شايسته باشد كه مورد قـبـول واقـع گـردد. پـس هـرگـاه در دنـيـا مـشـغـول بـه كـارى هـسـتى به غير آنكه مورد رضاى خداست مـشـغـول نـبـاش . و هـرگـز بـعـد از مـردن و قـبـل از آن در هـمـيـن دنـيا با انسان مصاحبت و رفاقت نمى كند مـگـر عـمـلش . آگـاه بـاشـيـد انـسـان در ايـن دنـيـا در نـزد اهل و كسانش به منزله مهمانى است كه اندكى در ميان آنها مى ماند و بعد از آن كوچ مى كند و به عالم ديگر مى رود. و قال رسـول الله صـلى الله عـليـه و آله : لكـل انـسـان ثـلاثـه اخـلا امـا احـدهـم فـيـقـول ان قـدمـتـنـى كـنـت لك و امـا الآخـر فـيـقـول انـا مـعـك الى باب الملك ثم اودعك وامضى عنك و اما الثـالث فـيـقـول انـا مـعـك لا افـارقـك فـامـا الاول فـما له و اما الثانى فاهله و ولده و اما الثالث فعمله فـيـقـول و الله كـنـت عـنـدى اهـون الثـلاثـه فـليـتـنـى لم اشتغل الا بك . پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: براى هر انسان سـه دوسـت اسـت . امـا يـكى از آنها مى گويد: اگر مرا پيش فرستادى براى تو نفع خواهم داشت و اما ديگرى مى گويد من با تو هستم تا آن در ورودى كه بر خداوند وارد مى شود. (مراد قبر است .) و اما سوم مى گويد من با تو هستم و از تو جـدا نـخـواهـم شـد. پـس آن اول مـال اوسـت و دوم اهـل و اولاد او هـستند و سوم عمل اوست . و چون آن سه دوست را مـى بـيـنـد و وفادارى سومى را مشاهده مى كند مى گويد: اى عمل به خدا قسم تو در نزد من از آن دو، بى اهميت تر بودى و به تو كمتر اعتنا مى كردم و اى كاش من در زندگانى خود مشغول نبودم مگر به تو. و قـال العـريـاص بـن سـاويـه وعـظـنـا رسـول الله صـلى الله عـليـه و آله مـوعظة زرفت العيون و وجـلت مـنـها القلوب فقلنا يا رسول الله ان هذه موعظة مودع فـمـا تـعـهـد اليـنـا قـال لقد تركتكم على الحجة البيضاء ليـلهـا كـنـهـارها لا يزيع بعدها الاهالك و من يعيش منكم يرى اخـتـلافا كثيرا فعليكم بما عرفتم من سنتى من بعدى و سنة الخـلفـاء الراشـديـن من اهل بيتى فعظلوا عليهم بالنواجد و اطـيـعـوا الحـق و لو كـان صـاحـبـه عـبـدا حـبـشيا فاءن المؤ من كالجبل الانوف حيث ما قيد استقاد. عرياص بن ساويه گفت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مـوعـظـه فـرمود ما را به موعظه اى كه چشمها را گرياند و قـلبـهـا را تـرسـانـد. پـس گـفـتـيـم : يـا رسـول الله ايـن مـوعـظـه خـداحـافـظـى اسـت پس چه عهد مى فرمايى به سوى ما. فرمود شما را واگذاردم بر حجت هاى روشـن كه شب آن مانند روزش مى باشد و بعد از آن گمراه نـمـى شـود مـگـر هـلاك شونده . و هر كس از شما زنده ماند و اخـتلافات بسيار مشاهده كرد پس بر شما باد به آنچه كه مـى شـنـاسيد از سنت من بعد از من و سنت خليفه هاى راستين و راهنما از اهل بيت من . پس با آنها با جديت موعظه شويد و حق را اطـاعـت كـنـيـد از هر كس ديديد و شنيديد اگرچه صاحب آن غـلام حـبشى بوده باشد. پس به درستى كه مؤ من مانند كوه بلند و سركشيده است هر كجا هست ثابت است . و قـال امـيرالمؤ منين عليه السلام فى قوله تعالى : ثم لتـسـئلن يـومـئذ عـن النـعـيـم ،(156) قـال : الصـحـة و الامـن و القـوة و العـافـيـة . و قيل الماء البارد فى ايام الحر. حـضـرت امـيـرالمـؤ منين عليه السلام در اين آيه كريمه : هر آيـنـه در آن روز از نـعمتها سؤ ال مى شويد، فرمود: مراد از نـعـمـت صـحت بدن و امنيت و قوت و عافيت است . و گفته شده كه : مراد آب سرد است در روزهاى گرم . مـطابق روايات صحيح مراد از نعمت در اين آيه كريمه ولايت اهـل بـيـت پـيـغـمـبـر و ائمه معصومين عليهم السلام مى باشد (مترجم ). و كـان رسـول الله صلى الله عليه و آله اذا شرب الماء قال : الحمد لله الذى لم يجعله اجاجا بذنوبنا و جعله عذبا فراتا بنعمته . وجـود مـقـدس پـيـغـمـبـر صلى الله عليه و آله هرگاه آب مى آشاميدند مى فرمودند: تمام حمد مختص آن خدايى است كه اين آب را بـه سبب گناهان ما شور و تلخ قرار نداد و آن را به نعمت و رحمتش شيرين و گوارا نمود. و قال سفيان بن عيينه ما من احد من عبادالله الا و لله الحجة عـليـه امـا مـهـمـل لطـاعـة الله او مرتكب لمعصية او مقصر فى شكره . سـفيان بن عيينه گفته : هيچ كس از بندگان حق تعالى نيست مگر اين كه خداى متعال جلت عظمة بر او حجتى دارد، يعنى از راهـى مـقـصـر و مـحـكـوم پـيـشگاه الهى مى باشد. يا اين كه مسامحه و كوتاهى در اطاعت و بندگى خدا نموده است ، يا اين كـه مـرتـكـب مـعـصـيـتـى شـده ، و يـا ايـنـكـه كـوتـاهـى در شكرگزارى خلاق عالم جلت عظمته نموده است . قـال رسـول الله صـلى الله عـليـه و آله و سـلم يقول الله تبارك و تعالى يا بن آدم ما تنصفنى اتحبب اليك بـالنـعـم و تـتـبـغـض الى بـالمـعـاصـى خـيـرى اليـك نـازل و شـرك الى صـاعـد و لم يـزل و لا يـزال فـى كـل يـوم مـلك كـريـم يـاءتـيـنـى عـنـك بعمل قبيح يا بن آدم لو سمعت و صفك من غيرك و انت لا تدرى من الموصوف لسارعت الى مقته . پـيـغـمـبـر اكـرم صـلى الله عـليـه و آله فـرمـود: خـداونـد متعال مى فرمايد: اى فرزند آدم تو با من با انصاف رفتار نـمـى كـنـى مـن بـا تـو دوسـتى مى كنم و نعمتهايى به تو مـرحمت مى كنم و تو با من دشمنى مى كنى و معصيت مرا انجام مـى دهـى . خـيـر و رحـمـت مـن بـه سـوى تـو نـازل اسـت و شـر تو به سوى من صاعد است . هميشه در هر روز مـلك بزرگوارى اعمال قبيحه اى را از تو به سوى من مـى آورد. اى پـسـر آدم اگـر كـسـى آنـچـه در تـو هـسـت از اعـمـال شـنـيـعه و اخلاق رديه و رفتار قبيحه توصيف كند و تـو زنـدانـى ايـن صـفـات چـه كـسـى اسـت ، يعنى مراد او را نـدانستى و نفهميدى كه تو را توصيف مى كند فورا شروع مى كردى به ملامت و سرزنش صاحب اين كارها. و قـال عـليـه السـلام : لا يـغـرنـك مـن ربـكـم طـول النـسـيـه و تـمـادى الامـهال و حسن التقاضى فان اخذه اليـم و عـذابـه شـديـد ان لله تـعـالى فـى كـل نـعـمة حقا و هو شكره فمن اداه زاده و من قصر فيه سلبه مـنـه فـليـراكـم الله مـن انـقـمـة و جـلين كما يريكم بالنعمة فرحين . فـرمـود: مـغـرور نـكـنـد شـمـا را طـول فـرامـوشـى از پروردگارتان مهلت زيادى كه خدا به شما مرحمت فرمايد و نـيكو حكم كردن ، پس به تحقيق مؤ اخذه الهى دردناك است و عذاب او سخت است . به درستى كه براى خدا در هر نعمتى حقى هست و آن شكرگزارى اوست پس كسى كه آن را اداء كرد نعمت را بر او زياد خواهد فرمود و كسى كه در شكرگزارى كوتاهى كرد نعمت را از او خواهد گرفت . پس در كفران نعمت بـراى شـمـا از طـرف حـق تعالى دو ترس است : يكى سلب نـعـمـت و ديـگـرى عـذاب كـمـا ايـنكه در شكر نعمت دو فرح و شـادى هـست يكى برخوردارى از نعمت و ديگرى زياد شدن و دوام پيدا كردن آن . قال ابن عباس آخر آية نزلت : واتقوا يوما ترجعون فيه الى الله ثـم تـوفـى كـل نـفـس مـا كـسـبـت و هـم لا يـظـلمـون .(157) ابـن عـبـاس گـفـتـه آخـر آيـه اى كـه نازل شد آيه مذكور است كه معنى آن به فارسى چنين است : بـتـرسـيـد از روزى كه در آن به سوى خدا بازگشت خواهيد كرد پس هر كس كارى انجام داده و كسب كرده و او خواهد رسيد و ظلمى به او نخواهد شد. و قـال رسـول الله عـليـه و آله : انى لاعرف آية من كتاب الله لو اخـذ بـهـا جـمـيـع النـاس كـفـتـهـم . قـالوا يـا رسـول الله صـلى الله عـليـه و آله و مـا هـى فـقـال : و مـن يـتـق الله يـجـعـل له مـخـرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب .(158) پـيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: به درستى كه مـن آيـه اى از قـرآن مـى شناسم كه اگر تمام مردم پيرو آن بـاشـنـد آنـهـا را كـافـى اسـت . عـرض كـردنـد: يـا رسول الله كدام است ؟ فرمود: اين آيه است : كسى كه از خدا بـتـرسـد و مـحـرمـات را تـرك بـنـمـايـد خـداونـد متعال براى او راه خروجى از مشكلات و بليات قرار مى دهد و او را از جايى روزى مى دهد كه گمان نمى برده . باب ششم : در بر حذر داشتن از عقوبت گناهان در دنيا قـال الله تـعـال : فـكـلا اخـذنـا بـذنبه فمنهم من ارسلنا عـليـه حـاصـبـا و مـنـهم من اخذته الصيحة و منهم من خسفنابه الارض و مـنـهم من اغرقنا و ما كان الله ليظلمهم و لكن كانوا انفسهم يظلمون .(159)
|