بهترين و بدترين مردم

قسمتى از سخنانى است كه على « ع » هنگامى آن را ايراد كرد كه مردم نزد وى اجتماع نمودند و از اعمال ناپسند عثمان شكايت كردند و از او خواستند با خليفه سوم گفتگو كند و از وى بخواهد رضايت آنان را فراهم نمايد . امام « ع » نزد عثمان رفت و فرمود :

مردم پشت سر من هستند و مرا ميان تو و خودشان واسطه قرار داده‏اند .

[ 162 ]

بخدا قسم نمى‏دانم بتو چه بگويم چيزى نمى‏دانم كه تو آن را ندانى و ترا به چيزى كه آن را نشناسى راهنمايى نمى‏كنم ، آنچه ما مى‏دانيم تو نيز مى‏دانى و در چيزى بر تو سبقت نگرفتيم تا ترا از آن آگاه سازيم و با چيزى خلوت نكرديم تا آن را به تو ابلاغ كنيم . آنچه ما ديده و شنيده‏ايم تو نيز ديده و شنيده‏اى . پس درباره خود از خدا بترس ، از خدا بترس ، زيرا بخدا قسم تو از كورى بينا نمى‏شوى و راهها آشكار است . بدان كه بهترين بندگان نزد خداوند پيشواى دادگرى است كه هدايت شده و راهنما باشد و بدترين مردم نزد خدا پيشواى ستمگرى است كه گمراه شده و ديگران بوسيله‏ى او ضلالت يافته‏اند . من از پيامبر خدا شنيدم كه مى‏فرمود : « روز قيامت پيشواى ستمگر را مى‏آورند در حاليكه مددكار و عذرخواهى ندارد ، او را در آتش دوزخ مياندازند و چنانكه آسيا مى‏چرخد در آتش گردش مى‏كند آنگاه در قعر دوزخ بازداشت مى‏شود » من ترا بخدا سوگند مى‏دهم كه مبادا پيشواى مقتول اين امت باشى ، زيرا قبلا گفته ميشد : در اين امت ،

پيشوائى كشته مى‏شود كه جنگ و خونريزى را تا روز قيامت بر آنان مى‏گشايد و كارها را بر آنان مشتبه مى‏سازد و تبهكاريها را ميان آنان گسترش ميدهد ، در نتيجه حق را از باطل تشخيص نمى‏دهند ، در فتنه‏ها دست از حق برمى‏دارند و آشفته و نگران مى‏شوند . پس تو بعد از زيادى سن و سپرى شدن عمر ، براى مروان [ 1 ] مانند چارپائى كه دشمن آن را

[ 1 ] مروان پسر حكم ، معروف است ، او نويسنده و رايزن عثمان بود و در عواملى كه

[ 163 ]

به تندى ميراند مباش كه ترا به هر كجا خواست براند