. 5 آزادی و اختيار
آزادی و اختيار يكی ديگر از شرايط تكليف است . يعنی انسان آنگاه مكلف است به انجام يك وظيفه كه اجبار و يا اضطراری در كار نباشد ، اگر اجبار ( اكراه ) يا اضطرار در كار باشد ، تكليف ساقط میگردد . اجبار ( اكراه ) مانند اينكه يك قوهء جابره شخصی را تهديد كند به اينكه حتما روزهء خود را بخورد بطوريكه اگر نخورد ، جانش در خطر قرار خواهد گرفت . بديهی است كه در چنين مورد تكليف روزه ساقط میشود ، يا اگر كسی مستطيع شود و يك شخص جابر او را تهديد كند كه اگر به حج برود به جان او يا كسانش صدمه وارد خواهد آورد . پيغمبر اكرم فرمود : « رفع ما استكرهوا عليه » . آنجا كه اكراه و اجبار به ميان آيد تكليف ساقط است . اضطرار آن است كه انسان از طرف شخصی مورد تهديد قرار نمیگيرد بلكه اين خود اوست كه انتخاب میكند ، ولی اين انتخاب معلول شرايط سختی است كه پيش آمده است ، مانند كسی كه در بيابانی درمانده و گرسنه است و جز مردار غذايی كه سد جوع كند نمیيابد ، در چنين موارد تكليف حرمت خوردن مردار ساقط میشود .