و چشم پركنها ، از رفتار اكثريت و امثال اينها مورد عنايت شديد اسلام‏
است .
پرورش اراده و كسب مالكيت بر نفس و آزادی معنوی از حكومت مطلقه‏ء
ميلها مبنای بسياری از عبادات اسلامی و ساير تعليمات اسلامی است .
پرورش حس حقيقت جويی و علم طلبی ، پرورش عواطف اخلاقی ، پرورش حس‏
جمال و زيبايی ، پرورش حس پرستش ، هر كدام به نوبه‏ء خود مورد توجه‏
عميق اسلام است .

نقش مؤثر انسان در ساختن آينده‏ء خويش

موجودات جهان تقسيم می‏شوند به جاندار و بيجان . موجودات بيجان هيچ‏
گونه نقشی در ساختن خويش ندارند . آب و آتش و سنگ و خاك بی‏جان‏اند و
هيچ نقشی در تكوين و يا تكميل خويش ندارند ، بلكه صرفا تحت تأثير عوامل‏
خارجی تكوين می‏يابند و تحت تأثير همان عوامل احيانا نوعی كمال كسب‏
می‏كنند . از اين موجودات هيچ گونه تلاشی و فعاليتی در جهت ساختن يا
پرداختن به خود مشاهده نمی‏شود . ولی [ از ] جانداران ، مانند گياه و
حيوان و انسان ، يك سلسله تلاشها در جهت حفظ و صيانت خود از آفات و در
جهت جذب مواد ديگر و در جهت توليد مثل مشاهده می‏شود .
در گياهان يك سلسله قوای طبيعی وجود دارد كه در ساختن آينده‏ء آنها
مؤثر است . در گياه قوه يا قوه‏هايی است كه مواد را از زمين يا هوا جذب‏
می‏كند ، قوه يا قوه‏هايی است كه از درون به وسيله‏ء مواد جذب شده او را
رشد می‏دهد و قوه يا قوه‏هايی است كه امكان توليد مثل را فراهم می‏كند .