انسان يگانه موجودی است كه قانون خلقت ، قلم ترسيم چهرهء او را به
دست خودش داده است كه هر طور كه میخواهد ترسيم كند ، يعنی بر خلاف
اندامهای جسمانیاش كه كارش در مرحلهء رحم به پايان رسيده است و بر
خلاف خصلتهای روحی و اندامهای روانی حيوانات كه آنها نيز در مرحلهء قبل
از توليد پايان گرفته است ، اندامهای روانی انسان - كه از آنها به
خصلتها و خويها و ملكات اخلاقی تعبير میشود - به مقياس بسيار وسيعی پس
از تولد ساخته میشود .
اين است كه هر موجودی ، حتی حيوان ، آن چيزی است كه او را ساختهاند ،
ولی انسان آن چيزی است كه بخواهد باشد . و به همين جهت است كه هر نوع
از انواع حيوانات همان طور كه اندام جسمانی همهء افرادش شبيه يكديگر
است ، اندامهای روانی و خصلتهای روانی افرادش نيز شبيه يكديگر است ،
تمام افراد گربه يك نوع خصلت دارند و تمام افراد سگ يك نوع ديگر و
تمام افراد مورچه يك نوع ديگر ، تفاوتی اگر باشد بسيار اندك است . ولی
تفاوت خصلتی و اخلاقی افراد انسان ، بینهايت است . و اين است كه انسان
يگانه موجودی است كه خودش بايد "خويشتن" را انتخاب كند كه چه باشد .
در آثار اسلامی رسيده است كه انسانها در قيامت بر طبق خصلتهای اكتسابی
روحی ، نه اندام ظاهری جسمانی ، محشور میگردند ، يعنی انسانها از نظر
اخلاق اكتسابی با هر نوع جانداری كه به او شبيهتر باشد ، به شكل او و
اندام او محشور میگردند ، و تنها افرادی به شكل و صورت انسانی محشور
میگردند كه اخلاق و خويهای اكتسابی و ابعاد ثانوی روح آنها متناسب با شأن
و كمالات
|