آيا اگر اين فرد به آن شخص كمك كرد ، وجدان انسانهای ديگر چه میگويد
؟ و اگر بی اعتنا گذشت و كوچكترين عكس العملی نشان نداد ، وجدانهای
ديگر چه میگويند ؟
مسلما در صورت اول وجدانهای ديگر او را تحسين میكنند و آفرين میگويند
، و در صورت دوم ملامت میكنند و نفرين میگويند . اينكه وجدان آن انسان
حكم میكند " پاداش احسان ، احسان است " ( 1 ) و هم اينكه وجدان
انسانها حكم میكند كه " پاداش دهندهء نيكی را به نيكی ، بايد آفرين
گفت و بی اعتنا را بايد مورد ملامت و شماتت قرار داد " از وجدان اخلاقی
ناشی میشود و اين گونه اعمال را خير اخلاقی میگويند .
معيار بسياری از كارهای انسان " خير اخلاقی " است ، و به عبارت ديگر
، بسياری از كارها را انسان به جهت " ارزش اخلاقی " انجام میدهند نه
به جهت امور مادی . اين نيز از مختصات انسان است و مربوط است به
جنبهء معنوی انسان و يك بعد از ابعاد معنويت اوست . ساير جانداران
هرگز چنين معياری ندارند ، برای حيوان ، خير اخلاقی مفهوم ندارد و ارزش
اخلاقی بیمعنی است .
. 3 جمال و زيبايی
يك بعد ديگر از ابعاد معنوی انسان علاقه به جمال و زيبايی است . قسمت
مهمی از زندگی انسان را جمال و زيبايی تشكيل میدهد . انسان جمال و زيبايی
را در همهء شؤون زندگی دخالت میدهد : جامه میپوشد برای سرما و گرما ، به
همان اندازه هم ، به
پاورقی :
. 1 قرآن كريم میفرمايد : " هل جزاء الاحسانإلا الاحسان »" (
الرحمن / 60 ) .