دموكراسی علی

اميرالمؤمنين با خوارج در منتهی درجه آزادی و دموكراسی رفتار كرد . او
خليفه است و آنها رعيتش ، هر گونه اعمال سياستی برايش مقدور بود اما
او زندانشان نكرد و شلاقشان نزد و حتی سهميه آنان را از بيت المال قطع‏
نكرد ، به آنها نيز همچون ساير افراد می‏نگريست . اين مطلب در تاريخ‏
زندگی علی عجيب نيست اما چيزی است كه در دنيا كمتر نمونه دارد . آنها
در همه جا در اظهار عقيده آزاد بودند و حضرت خودش و اصحابش با عقيده‏
آزاد با آنان روبرو می‏شدند و صحبت می‏كردند ، طرفين استدلال می‏كردند ،
استدلال يكديگر را جواب می‏گفتند .
شايد اين مقدار آزادی در دنيا بی‏سابقه باشد كه حكومتی با مخالفين خود
تا اين درجه با دموكراسی رفتار كرده باشد . می‏آمدند در مسجد و در سخنرانی‏
و خطابه علی پارازيت ايجاد می‏كردند . روزی علی اميرالمؤمنين بر منبر بود
. مردی آمد و سئوالی كرد . علی