چيزهائی سبب طغيان و اضطراب و سركشی قوای نفسانی می‏گردد ؟ و از چه راهی‏
می‏توان آنرا آرام كرد و به اعتدال برگرداند .
ما به هر دو پرسش پاسخ می‏دهيم :
كوته نظران ، همين قدر كه ديده‏اند اسلام نفس را به عنوان " فرمانده‏
شرارت " ياد كرده است كافی دانسته‏اند كه اخلاق و تربيت اسلامی را متهم‏
كنند به اينكه به چشم بدبينی به استعدادهای فطری و منابع طبيعی وجود آدمی‏
می‏نگرد و طبيعت نفسانی را شرير بالذات ، و پروراندن آن را خطا می‏شمارد.
ولی اين تصور خطا است ، اسلام اگر در يكجا نفس را با صفت " اماره‏
بالسوء "ياد كرده است در جای ديگر با صفت " النفس اللوامه " يعنی‏
ملامت كننده خود نسبت به ارتكاب شرارت و در جای ديگر با صفت " النفس‏
المطمئنه "يعنی آرام گيرنده و به حد كمال رسيده ، ياد می‏كند .
از مجموع اينها فهميده می‏شود كه از نظر قرآن كريم طبيعت نفسانی انسان‏
مراحل مختلفی می‏تواند داشته باشد ، در يك مرحله به شرارت فرمان می‏دهد ،
در مرحله ديگر از شری كه مرتكب شده است ناراحت می‏شود و خود را ملامت‏
می‏كند ، در مقام و مرحله ديگر