ارزش ذاتی و ارزش نسبی
پاسخ اين است كه اولا بی ارزش بودن دنيا در نظر دين بايد روشن شود كه به چه معنی است . ابهام اين مطالب منشأ خيلی شبههها و سؤالها از اين قبيل میشود . ارزش داشتن و نداشتن يك چيز اگر از نظر خود آن چيز ملاحظه شود همه چيز با ارزش است ، يعنی هر چيزی خودش برای خودش با ارزش است ، زيرا هر چيزی مرتبهای از هستی است و هستی يك چيز برای خود آن چيز عين ارزش است ، و به تعبير فلاسفه وجود مساوی با خير است . اما اگر يك چيز را نه از نظر خود آن چيز بلكه از نظر رابطهاش با چيز ديگر و از نظر تأثيرش در يك هستی ديگر در نظر بگيريم : اين است كه ممكن است چيزی نسبت به چيزی بی ارزش باشد ، تأثيری در سود و زيان او نداشته باشد ، و ممكن است تأثير منفی يا مثبت داشته باشد . اگر تأثير مثبت داشته باشد میگوييم اين چيز برای آن چيز ديگر با ارزش است . اين نوع ارزش كه ارزش نسبی است يعنی ارزش چيزی برای چيزی است باز دو گونه است : يك وقت ارزش آن شیء به تنهايی در نظر گرفته میشود مثلا میگوييم پول برای انسان با ارزش است و يك وقت ارزش آن شیء برای يك شیء در مقايسه با ارزش يك شیء سوم در نظر گرفته میشود ، مثلا ارزش پول برای انسان در مقايسه با ارزش سلامت يا علم يا اخلاق برای انسان چه ارزشی است ؟ اكنون میگوييم ارزش يك مشت ريگ يا يك پشه يا يك مگس از نظر يك نفر انسان هيچ نيست ، زيرا بود و نبود او تأثيری به