اخلاق متعادل در جامعه متعادل
اخلاق عالی عبارت است از اخلاق متعادل و موزون . مسلما و مطمئنا اگر جامعه متعادل و موزون نباشد ، اگر سازمان اجتماعی و مقررات اجتماعی و حقوق اجتماعی ، موزون و متعادل نباشد ، اخلاق شخصی و فردی موزون نخواهد ماند . اثر عدم تعادل اجتماعی تنها در طبقه عامه مردم نيست كه محروماند ، طبقه خاصه يعنی طبقه ممتاز كه مواهب را بيشتر به خود اختصاص دادهاند هم زيان میبرند ، طبقه عامه فشرده و عصبی میشوند ، و اين طبقه بيكاره و بی هنر و كم استقامت و نا شكر و كم حوصله و پرخرج . علی ( ع ) درباره طبقه خاصه در فرمان معروف مالك اشتر مینويسد : برای والی هيچ كس پرخرجتر در هنگام سستی ، كم كمكتر در هنگام سختی ، متنفرتر از عدالت و انصاف ، پرتوقعتر ، ناسپاستر ، عذر ناپذيرتر ، كم طاقتتر در شدايد ، از طبقه خاصه نيست . همانا استوانه دين و نقطه مركزی واقعی مسلمين و مايه پيروزی بر دشمن ، عامه مردم میباشند . توجه تو همواره به عامه مردم معطوف باشد نه به خاصه . علی ( ع ) چقدر خوب روحيه خاصه يعنی طبقه ممتاز را كه عزيزهای بی جهت اجتماعا ند توصيف و تشريح كرده است ( 1 ) .پاورقی :
. 1 " و ليس أحد من الرعية أثقل علی الوالی مؤونة فی الرخاء ، و أقل معونة له فی البلاء ، و أكره للانصاف ، و أسأل بالالحاف ، و أقل شكرا عند الاعطاء ، و أبطا عذرا عند المنع ، و أضعف صبرا عند ملمات الدهر ، من أهل الخاصة . وإنما عمود الدين و جماع المسلمين و العده لععداء ،العامة من اعمة . فليكن صغوك لهم و ميلك معهم » " . ( نهج البلاغه ، نامه 51 ) .