" « قل هل ننبئكم باعخسرين أعمالا 0 الدين ضل سعيهم فی الحيوه الدنيا و
هم يحسبون أنهم يحسنون صنعا »" ( 1 ) .
( آيا به شما خبر دهيم از زيانكارترين مردمان كه زحمت و كوشش آنها در
زندگی دنيا به هدر رفته و خودشان می‏پندارند كه عملشان نيك است ؟ ) .
أميرالمؤمنين علی ( ع ) می‏فرمايد :
" « المؤمن لا يصبح و لا يمسی‏إلا و نفسه ظنون عنده » " ( 2 ) .
مؤمن شامی را صبح و صبحی را شام نمی كند مگر آنكه نسبت به نفس خود و
اعمال خود بد گمان است و هر لحظه احتمال می‏دهد كه عملی ناپسند از او سر
بزند . اگر انسان به اين مرحله برسد كه واقعا به نفس خود بد گمان باشد و
خود را در معرض صدور گناه و اعمال زشت بداند ، خود به خود مراقبت‏
می‏كند و جلوی تجاوز و تعدی نفس خود را می‏گيرد . وای به حال كسی كه صد در
صد با عين الرضا و با عينك خوش بينی سراپای وجود خود را مطالعه می‏كند .
پس از همين جا معلوم می‏شود كه گاهی اين حالت برای انسان پيدا می‏شود
كه قوه قضاوتش مريض می‏شود ، غلط قضاوت می‏كند ، از عدالت خارج می‏شود ،
آزادی از عقل او سلب می‏گردد . اگر كانون عقل و انديشه ، مسخر دل و
خواهشهای دل شد ، نه تنها انسان خود را فقط به زبان پاك و بی عيب معرفی‏
می‏كند بلكه در دل و ضمير خود نيز واقعا خود را پاك و بی عيب تصور می‏كند
. نمی تواند

پاورقی :
. 1 كهف ، 103 - . 104
. 2 نهج البلاغه ، خطبه . 175