می‏داد .
در جای ديگر متصوفه را می‏بينيم كه به حضور آن حضرت رفت و آمد و سؤال‏
و جواب می‏كردند كه نمونه مختصری از آن را قبلا عرض كردم .
زمان امام صادق ( ع ) زمانی بود كه برخورد افكار و آراء و جنگ عقايد
شروع شده بود و ضرورت ايجاب می‏كرد كه امام كوشش خود را در اين صحنه و
اين جبهه قرار دهد . هميشه بايد در اين گونه امور به اثر كار توجه داشت‏
: سيدالشهداء ( ع ) دانست كه شهادتش اثر مفيد دارد ، قيام كرد و شهيد
شد و اثرش هنوز هم باقی است ، امام صادق ( ع ) فرصت را برای تعليم و
تأسيس كانون علمی مناسب ديد ، به اين كار همت گماشت . بغداد كه كانون‏
جنبش علمی اسلامی صدر اسلام است در زمان امام صادق ( ع ) بنا شد . ظاهرا
ايشان آخر عمر سفری به بغداد آمده است . اثر امام صادق ( ع ) است كه‏
می‏بينيم شيعه ، در مقدم ساير فرق ، در علوم اسلامی پيشقدم و مؤسس شد و يا
لااقل دوش به دوش ديگران حركت كرد و در همه رشته‏ها از ادب و تفسير و
فقه و كلام و فلسفه و عرفان و نجوم و رياضی و تاريخ و جغرافی كتابها نوشت‏
و رجال بزرگ بيرون داد و عالی‏ترين و نفيس‏ترين آثار علمی را به جهان‏
تحويل داد . اگر امروز می‏بينيم اصلاح طلبانی ، به رسميت مذهب شيعه بعد
از هزار سال اقرار و اعتراف می‏كنند به خاطر اين است كه شيعه يك مكتب‏
واقعی اسلامی است و آثار شيعی در هر رشته نشان می‏دهد كه ديگر نمی‏توان‏
اتهامات سياسی به آن بست . اين آثار مولود ايمان و عقيده است ، سياست‏
نمی‏تواند اينچنين فقه يا اخلاق يا فلسفه و عرفان يا تفسير و حديثی به وجود
آورد . رسميت امروز شيعه معلول طرز كار و