داشته باشد و اگر می‏دانيم كه قطعا بی اثر است واجب نيست . ديگر اينكه‏
اين عمل برای اين است كه يك مصلحتی انجام شود ، پس در جايی بايد صورت‏
بگيرد كه مفسده بالاتری بر آن مترتب نشود . لازمه اين دو شرط ، بصيرت در
عمل است . آدمی كه در عمل بصيرت ندارد نمی‏تواند پيش بينی كند كه آيا
اثری بر اين كار مترتب هست يا نيست و آيا مفسده بالاتری هست يا نيست‏
؟ اين است كه امر به معروفهای جاهلانه همان طوری كه در حديث آمده‏
افسادش بيش از اصلاحش است .
در مورد ساير تكاليف گفته نشده كه شرطش اين است كه بدانی يا احتمال‏
بدهی اين كار تو فايده دارد ، اگر احتمال فايده می‏دهی بكن و اگر احتمال‏
نمی‏دهی نكن ، و حال آنكه در هر تكليفی چنانكه قبلا عرض كردم فايده‏ای و
مصلحتی منظور شده ، زيرا تشخيص آن مصلحت‏ها بر عهده مردم گذاشته نشده .
درباره نماز گفته نشده اگر ديدی به حالت مفيد است بخوان و اگر ديدی‏
مفيد نيست نخوان . حتی در روزه هم گفته نشده اگر احتمال می‏دهی فايده‏
دارد بگير و اگر احتمال نمی‏دهی نگير ، در روزه گفته شده اگر ديدی به‏
حالت مضر است نگير ، همچنين در حج يا زكات يا جهاد اين طور قيدی نشده‏
، اما در باب امر به معروف اين قيد هست كه ببين چه اثری و چه عكس‏
العملی دارد و آيا كار تو و عمل تو در جهت صلاح اسلام و مسلمين است يا نه‏
؟ در اين تكليف ، هر كسی حق دارد بلكه واجب است كه منطق را و عقل را و
بصيرت در عمل را و توجه به فايده را دخالت دهد . اين عمل كه به نام امر
به معروف و نهی از منكر خوانده می‏شود تعبدی محض نيست .