با نوعی از نفاق خواهد مرد ) . برخی از پرده‏ها و كدورتهاست كه فقط جهاد
و تصادمها و اصطكاكهای آنطوری ، آنها را از بين می‏برد . بعضی از اخلاق‏
عالی جز در ميدان نبرد پديد نمی آيد . شجاعت و دلاوری با خواندن كتاب و
خلوت نشينی و گوشه گيری پيدا نمی شود .
حج كه يكی ديگر از عبادات است و بر هر مستطيعی لازم است كه لااقل در
عمر يك بار اين وظيفه اجتماعی و عبادی را انجام دهد ، خالی از مشقت و
دشواری نيست . علی ( ع ) درباره كعبه می‏فرمايد : خداوند خانه‏ای را كه‏
بايد مردم گرد آن طواف كنند در يكی از ناهموارترين و نامعمورترين‏
نقطه‏های زمين قرار داد و اگر می‏خواست ، می‏توانست در يكی از نقاط پر باغ‏
و درخت و پر ميوه و گردشگاههای درجه اول جهان قرار دهد ، اما آن وقت‏
ديگر امتحان و آزمايش و تحمل مشقت در كار نبود ، مردم برای تنزه هم‏
می‏آمدند و منظور مقدسی كه هست حاصل نمی شد . می‏فرمايد .
" « و لكن الله يختبر عباده بأنواع الشدائد ، و يتعبدهم بأنواع‏
المجاهد ، و يبتليهم بضروب المكاره‏إخراجا للتكبر من قلوبهم وإسكانا
للتذلل فی نفوسهم ، و ليجعل ذلك أبوابا فتحاإلی فضله ، و أسبابا ذللا
لعفوه » " ( 1 )
خداوند همواره بندگان خود را به انواع شدايد مواجه می‏كند و اقسام‏
كوششها و مجاهدتها جلوی پای آنها می‏گذارد . تكاليفی گوناگون بر خلاف طبع‏
آسايش طلب آنها بر آنها مقرر می‏دارد تا غرور و تكبر از دلشان بيرون رود
و نفوسشان عادت می‏دارد تا غرور و تكبر بيرون رود و نفوسشان عادت‏

پاورقی :
. 1 نهج البلاغه ، خطبه . 234