ذی حق‏اند ، اما طبق مبانی حقوقی غير الهی ، حقوق فقط و فقط با فعاليت و
توليد و كار و صنعت ايجاد می‏شود .
در ضمن سخنانم جمله‏ای از علی ( ع ) نقل كردم مبنی بر رابطه غائی بين‏
انسان و مواد غذايی عالم كه فرمود : " « لكل ذی رمق قوت ، و لكل حبة
آكل » " . يك جمله هم از آن حضرت نقل می‏كنم در رابطه فاعلی حق و ذی حق‏
. شخصی از شيعيان حضرت آمد و از فی‏ء و غنائم مسلمين كه سربازهای اسلامی‏
با جانبازی به دست آورده بودند چيزی مطالبه كرد . حضرت در جواب فرمود
: اين مال ، فی‏ء مسلمين است ، اگر تو با آنها بوده‏ای و مانند آنها رنجها
و تعبها تحمل كرده‏ای می‏توانی شريك باشی و حقی داشته باشی " « وإلا فجناه‏
أيديهم لا تكون لغير أفواههم » " ( 1 ) و گرنه محصول دستها و بازوهای‏
آنها مال دهانهای خودشان است نه مال دهانهای ديگران . يعنی هر بازويی كه‏
زحمت می‏كشد و رنج می‏برد و از يك راه مشروع چيزی به دست می‏آورد طبيعی‏
است كه مال دهان خودش است و تعلق به شخص خودش دارد ، معنی ندارد كه‏
دستی و بازويی كار كند و چيزی را تحصيل كند و آنگاه دهان شخص ديگر با آن‏
محصول بجنبد .

حق اجتماع

حق در اسلام خيلی محترم است ، حقوق مردم فوق العاده احترام دارد ،
عدالت فوق العاده مقدس است . خيانت در حقوق بالاخص حقوق عمومی از نظر
اسلام بالاترين خيانتهاست . علی

پاورقی :
. 1 نهج البلاغة ، خطبه . 223