كرد - سوء نيتی نداشته‏اند ، فقط روی قشری فكر كردن و متعبد مابانه فكر
كردن ، مسلمانان را به اين روز انداختند . اين بود كه برای اسلام دو
مصيبت پيش آمد :
يكی مصيبت سوء نيت در اجرا و تنفيذ ، كه از همان اوايل در اثر قرار
نگرفتن چرخ خلافت روی محور اصلی خود ، به صورت تفضيل نژاد عرب بر غير
عرب و تفضيل قريش بر غير قريش و به صورت آزاد گذاشتن دست عده‏ای در
حقوق و اموال و محروم كردن عده ديگر پيش آمد ، و قيام علی ( ع ) در
خلافت بيشتر برای مبارزه با اين انحراف بود و بالاخره هم منجر به شهادتش‏
شد ، و بعد هم در زمان معاويه و ساير خلفا شدت يافت .
مصيبت ديگر از طرف عده‏ای قشری ماب و متعبد ماب وارد شد كه روی يك‏
سلسله افكار خشك ، به يك نوع توضيح‏ها و تفسيرهای كج و معوج پرداختند كه‏
آثارش هنوز هم باقی است .

ريشه كلامی

توضيح اينكه اين اصل اجتماعی يك ريشه كلامی دارد . علم كلام از نيمه دوم‏
قرن اول هجری پيدا شد ، عده‏ای به بحث در اصول دين و به مباحث مربوط به‏
توحيد و صفات خداوند و تكليف و معاد پرداختند . اينها به نام متكلمين‏
خوانده شدند .
در اينكه چرا اينها به اين اسم خوانده شدند مورخين وجوهی ذكر كرده‏اند .
بعضی گفته‏اند علت اين بود كه مهمترين مسأله‏ای كه فكر اينها را مدتی‏
مشغول كرده بود ، بحث در حدوث و قدم قرآن مجيد بود كه كلام الله است .
بعضی گفته‏اند اينها خودشان اسم كلام را