روا و ناروا . اين است معنی آن جمله كه در تعريف عدالت گفته‏اند : "
العدالة إعطاء كل ذی حق حقه " ( عدالت اين است كه حق و هر ذی حقی به‏
خودش برسد ) . اين است معنی كلام أميرالمؤمنين سلام الله عليه كه فرمود :
" « العدل يضع الامور مواضعها » " ( 1 ) ( عدل هر چيزی را در جای خود و
محل خود قرار می‏دهد ) . نفرمود عدل همه را در يك حد و يك درجه و يك‏
صف قرار می‏دهد . عدالت اين است كه در شؤون اجتماعی و در راه استفاده‏
از حقوق اجتماعی ، شرايط دقيق يك مسابقه كامل نسبت به همه مزايای‏
اجتماعی فراهم شود و طبق يك مسابقه عمل شود . معنی مساوات و به يك چشم‏
ديدن و همه را برابر در نظر گرفتن هم اين است كه هيچ ملاحظه شخصی در كار
باشند ، از نظر ملاحظات شخصی همه علی السويه باشند ، از نظر ملاحظات‏
طبقاتی همه علی السويه باشند .
پيغمبر اكرم فرمود : " « الناس كأسنان المشط » " ( 2 ) ( مردم مثل‏
دانه‏های شانه هستند ) و همه باهم برابرند ، يا فرمود : " « إن ربكم واحد
وإن أباكم واحد ، كلكم من آدم و آدم من تراب » " ( 3 ) يعنی هيچ ملاحظه‏
شخصی و تبعيض و تفاوت و تقدمی بر غير مبنای فضيلت و تقوا و عمل و
لياقت نبايد در كار باشد . اما تقدمهايی مبنی بر فضيلت و تقوا و بر عمل‏
بايد باشد ، لهذا بعد از اين جمله‏ها اضافه فرمود : " « و لا فضل لعربی‏
علی عجمی‏إلا بالتقوی » " ( 4 ) . قرآن كريم هم در عين اينكه امتيازات‏
رنگ و نژاد و جنس و خون را لغو می‏كند و می‏فرمايد : " « إنا خلقناكم من‏
ذكر و انثی و جعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا »" ، پشت

پاورقی :
. 1 رك : ص 12 و . 13
. 2 تحت العقول ، ص 368 از امام صادق عليه السلام .
3 و . 4 رك : ص . 109