داشته باشد و اگر میدانيم كه قطعا بی اثر است واجب نيست . ديگر اينكه
اين عمل برای اين است كه يك مصلحتی انجام شود ، پس در جايی بايد صورت
بگيرد كه مفسده بالاتری بر آن مترتب نشود . لازمه اين دو شرط ، بصيرت در
عمل است . آدمی كه در عمل بصيرت ندارد نمیتواند پيش بينی كند كه آيا
اثری بر اين كار مترتب هست يا نيست و آيا مفسده بالاتری هست يا نيست
؟ اين است كه امر به معروفهای جاهلانه همان طوری كه در حديث آمده
افسادش بيش از اصلاحش است .
در مورد ساير تكاليف گفته نشده كه شرطش اين است كه بدانی يا احتمال
بدهی اين كار تو فايده دارد ، اگر احتمال فايده میدهی بكن و اگر احتمال
نمیدهی نكن ، و حال آنكه در هر تكليفی چنانكه قبلا عرض كردم فايدهای و
مصلحتی منظور شده ، زيرا تشخيص آن مصلحتها بر عهده مردم گذاشته نشده .
درباره نماز گفته نشده اگر ديدی به حالت مفيد است بخوان و اگر ديدی
مفيد نيست نخوان . حتی در روزه هم گفته نشده اگر احتمال میدهی فايده
دارد بگير و اگر احتمال نمیدهی نگير ، در روزه گفته شده اگر ديدی به
حالت مضر است نگير ، همچنين در حج يا زكات يا جهاد اين طور قيدی نشده
، اما در باب امر به معروف اين قيد هست كه ببين چه اثری و چه عكس
العملی دارد و آيا كار تو و عمل تو در جهت صلاح اسلام و مسلمين است يا نه
؟ در اين تكليف ، هر كسی حق دارد بلكه واجب است كه منطق را و عقل را و
بصيرت در عمل را و توجه به فايده را دخالت دهد . اين عمل كه به نام امر
به معروف و نهی از منكر خوانده میشود تعبدی محض نيست .
|