را مرد منطق و تعقل كند . اين فضيلت اخلاقی نيز مانند همه فضايل ديگر
اخلاقی تمرين و ممارست و مجاهدت لازم دارد . اولا اندوخته علمی و سرمايه‏
فكری لازم است ، ثانيا انسان بايد مدتی با زحمت خود را وادار كند كه در
پيش آمدها و تصميمها زياد فكر كند و تا عواقب و نتايج كاری را كاملا
نسنجد ، به هيجانات درونی خود ترتيب اثر ندهد .
از سخنان رسول اكرم است : " « ما أخاف علی أمتی الفقر و لكن أخاف‏
عليهم سوء التدبير » " ( 1 ) يعنی نگرانی من بر امتم از ناحيه فقر نيست‏
، فقر دردی است كه علاجش دشوار نيست . نگرانی من از ناحيه سوء تدبير و
قلت ميزان منطق و استدلال است .
حديث ديگری از رسول اكرم مأثور است كه ضمنا مشتمل بر داستانی است و
عملا در آن داستان فرق بين پيروی از منطق و پيروی از احساسات ديده می‏شود
:
مردی از اعراب به خدمت رسول اكرم آمد و از او نصيحتی خواست . رسول‏
اكرم در جواب او يك جمله كوتاه فرمود و آن اينكه : " « لا تغضب » "
يعنی خشم نگير ، و آن مرد هم به همين مقدار قناعت كرد و به قبيله خود
برگشت . تصادفا وقتی رسيد كه در اثر حادثه‏ای بين قبيله او و يك قبيله‏
ديگر نزاع رخ داده بود و دو طرف صف آرايی كرده و آماده حمله به يكديگر
بودند . آن مرد روی خوی و عادت قديم و تعصب قومی تهييج شد و برای‏
حمايت از قوم خود سلاح به تن كرد و در صف قوم خود ايستاد . در همين حال‏
، گفتار رسول اكرم به يادش آمد كه نبايد خشم و غضب را در خود راه بدهد
. خشم خود را

پاورقی :
. 1 عوالی اللئالی ، ج 4 ، ص . 39