برداشتی تاريخی از اقتصاد و برداشتی تاريخی و اقتصادی از انسان بدون‏
برداشتی انسانی از تاريخ و جامعه و اقتصاد و تحقيری از اين بالاتر بر
انسان وارد نشده است جنبشها مسلما متفاوت است ، بعضی ماهيت سياسی‏
دارد ، بعضی ماهيت فرهنگی دارد ، بعضی ماهيت علمی دارد ، بعضی ماهيت‏
مذهبی دارد اينها با يكديگر مختلف و متفاوت است سيد جمال را به عنوان‏
يك فرد در نظر می‏گيريم اهداف او مشخص است و خودش مشخص كرده است‏
شخصيتی بود ضد استبداد و ضد استعمار در هر سه شكل استعمار : استعمار
سياسی ، اقتصادی و فرهنگی كه همه اينها در كلمات سيد جمال مطرح است‏
مردی بود طرفدار بازگشت به اسلام نخستين ، به قرآن و سنت و سيره سلف‏
صالح به قول خودش و مبارزه با خرافاتی كه به اسلام در طول تاريخ بسته شده‏
است مردی بود طرفدار يك نهضت فرهنگی در جهان اسلام و طرفدار علم ، و
بالخصوص مردی بود كه همبستگی دين و سياست را تبليغ كرد و اين را در
حدودی كه برای يك فرد مقدور بود به جامعه اسلامی تفهيم كرد كه مسئله‏
جدايی دين از سياست نيرنگی است كه سياستبازان عالم ساخته اند در دين‏
بالخصوص دين اسلام ، سياست يكی از عزيزترين اجزاء است و جدا كردن‏
سياست از اسلام به معنی جدا كردن يكی از عزيزترين اعضاء اسلام از پيكر
اسلام است و ديگر مسئله اتحاد اسلام به تعبير خود او يكی از هدفهای سيد
جمال اتحاد اسلام يعنی می‏خواست با اين تفرقه هايی كه استبدادها در طول‏
حدود چهارده قرن و استعمار در طول سه چهار قرن اخير به وجود آورده است ،
چه تفرقه های به صورت مذهبی و چه تفرقه های به صورت ملی و چه به‏
صورتهای ديگر مبارزه كند و معتقد بود كه يك روح واحد بر