شعار يا روح ؟
بحث از خارجيگری و خوارج به عنوان يك بحث مذهبی ، بحثی بدون مورد و فاقد اثر است ، زيرا امروز چنين مذهبی در جهان وجود ندارد . اما در عين حال بحث درباره خوارج و ماهيت كارشان برای ما و اجتماع ما آموزنده است ، زيرا مذهب خوارج هر چند منقرض شده است اما روحا نمرده است . روح " خارجيگری " در پيكر بسياری از ما حلول كرده است . لازم است مقدمهای ذكر كنم : بعضی از مذاهب ممكن است از نظر شعار بميرند ولی از نظر روح زنده باشند ، كما اينكه بر عكس نيز ممكن است مسلكی از نظر شعار ، زنده ولی از نظر روح به كلی مرده باشد و لهذا ممكن است فرد يا افرادی از لحاظ شعار تابع و پيرو يك مذهب شمرده شوند و از نظر روح پيرو آن مذهب نباشند و به عكس ممكن است بعضی روحا پيرو مذهبی باشند و حال آنكه شعارهای آن مذهب را نپذيرفتهاند .