. 5 تقدم جنبه مادی جامعه بر جنبه‏های معنوی آن :

جامعه از بخشها و سازمانها و نهادها تشكيل می‏شود : سازمان اقتصادی ،
سازمان فرهنگی ، سازمان اداری ، سازمان سياسی ، سازمان مذهبی ، سازمان‏
قضايی و غيره . از اين نظر ، جامعه مانند يك ساختمان كامل است كه يك‏
خانواده در آن زندگی می‏كنند كه مشتمل است بر اطاق پذيرايی ، اطاق خواب‏
، آشپزخانه ، دستشويی و غيره .
در ميان سازمانهای اجتماعی يك سازمان است كه در حكم زيربنا يعنی‏
شالوده اصلی ساختمان است كه تمام بنا بر روی آن و بر مبنای آن ساخته‏
می‏شود كه اگر آن متزلزل شود و يا فرو ريزد ، جبرا همه بنا فرو می‏ريزد ، و
آن ساخت اقتصادی جامعه است . ساخت اقتصادی جامعه يعنی آنچه به توليد
مادی اجتماع مربوط می‏شود از ابزار توليد ، منابع توليد ، روابط و
مناسبات توليدی .
ابزار توليد كه اساسی‏ترين قسمت ساخت جامعه است در ذات خود متغير و
متكامل است . هر درجه تكاملی ابزار توليد ، مستلزم نوعی خاص روابط و
مناسبات توليدی است مغاير با آنچه قبلا بوده است . روابط توليدی يعنی‏
اصول و مقررات مربوط به مالكيتها كه به چه شكل باشد ، و در حقيقت ،
مقررات مربوط به رابطه قراردادی

پاورقی :
> خصوصا مقاله پنجم ( پيدايش كثرت در ادراكات ) و تفسير الميزان (
ترجمه فارسی ) جلد 16 ، صفحه 190 بحث درباره " اخذ ميثاق " ، و جلد 31
، صفحه 303 گفتار در معنای فطری بودن دين . و نيز مباحث اجمالی ديگری كه‏
به طور پراكنده در بسياری از جاهای ديگر اين تفسير شريف آمده است .
همچنين رجوع شود به كتاب فطرت اثر استاد شهيد ] .