پاورقی : . 1 رجوع شود به پ . نيكيتين : مبانی علم اقتصاد ، ترجمه ناصر زرافشان ، ص " ج " و پ . رويان : ماترياليسم تاريخی ، بحث توليد . . 2 رجوع شود به تجديد نظر طلبی از ماركس تا مائو ، ص 235.
میشود ( 1 ) . و غالبا از مجموع ابزار توليد و روابط توليدی به " وجه
توليد " يا " شيوه توليد " تعبير میشود ( 1 ) و ضمنا بايد دانست كه
اين اصطلاحات در زبان پيشوايان ماترياليسم تاريخی خالی از ابهام نيست و
كاملا صيقل نخورده و مشخص نشده است ( 2 ) . آنجا كه میگويند اقتصاد
زيربناست و نهاد مادی جامعه بر ساير نهادها تقدم دارد ، مقصود مجموع
دستگاه توليدی است اعم از ابزار توليد و روابط توليدی .
نكتهای كه حتما بايد توجه داشت و از لابلای سخنان پيشروان ماترياليسم
تاريخی كاملا هويداست اينكه خود زيربنا به صورت دو اشكوبه است و بخشی
از آن زيربنای بخشی ديگر است و ديگری بر روی آن استوار است . اساس و
پايه اصلی و سنگ زيرين بنا ابزار توليد يعنی كار تجسم يافته است ، كار
تجسم يافته است كه روابط اقتصادی خاصی را از نظر توزيع ثروت ايجاب
میكند . اين روابط كه انعكاس درجه رشد ابزار توليد است ، در آغاز
پيدايش نه تنها هماهنگ با ابزار توليد است بلكه محرك و مشوق آن شمرده
میشود ، يعنی بهترين وسيله بهرهبرداری از آن ابزارهاست و مانند جامعهای
است متناسب با اندام ابزار توليد . ولی ابزار توليد در ذات خود رشد
يابنده است . رشد ابزار توليد هماهنگی ميان دو بخش دستگاه توليدی را بر
هم میزند . روابط توليدی و اقتصادی ، يعنی همان قوانين كه متناسب با
ابزار توليدی پيشين به وجود آمده بود ، به صورت جامهای تنگ و
پاورقی : . 1 رجوع شود به پ . نيكيتين : مبانی علم اقتصاد ، ترجمه ناصر زرافشان ، ص " ج " و پ . رويان : ماترياليسم تاريخی ، بحث توليد . . 2 رجوع شود به تجديد نظر طلبی از ماركس تا مائو ، ص 235. |