يك چيزی در زندگی و تاريخ بشر جاويد بماند ؟ ! جاويد ماندن خلاف جبر
تاريخ است .
حالا ما میخواهيم اين جبر تاريخ را تفسير بكنيم و توضيح بدهيم و ببينيم
كه آيا معنی درستی دارد يا خير ؟ و چنانچه معنی درستی دارد آيا لازمهاش
آن است كه هيچ چيزی در تاريخ بشر جاويد نماند يا خير ؟ جبر تاريخ دو
كلمه است : جبر تاريخ . كلمه [ ( جبر ) ] يعنی حتميت . جبر در مفهوم
فلسفی غير از مفهوم عرفی است كه معنايش اكراه است . خود كلمه [ ( جبر
) ] يعنی حتميت ، اجتناب ناپذيری ، و به تعبير ديگر يعنی ضرورت ، و در
اصطلاح فلاسفه خود ما يعنی وجوب . اگر میگويند يك چيزی جبری است ، يعنی
حتمی است ، خلافش ناممكن است . مثلا در مسائل رياضی اگر گفتند جبرا 25 =
5 x 5 معنايش اين نيست كه اين تساوی با زور و قوه جابره و جائرهای
برقرار شده است ، معنايش اين است كه عقلا خلاف آن محال است . جبر
تاريخ يعنی چه ؟ يعنی عوامل تاريخی ، عواملی كه در تاريخ زندگی اجتماعی
بشر مؤثر هستند ، تأثيرات جبری دارند . [ ( تأثيرات جبری دارند ) ]
يعنی چه ؟ يعنی اثرات و اثر بخشيدنهای اين عوامل حتمی و غير قابل تخلف
است . اين معنی كلمه [ ( جبر تاريخ ) ] .
حالا میخواهيم ببينيم كه آيااين مطلب درست است و ما بايد قبول بكنيم
؟ آيا در قرآن چيزی آمده است كه جبر تاريخ را نفی يااثبات كرده باشد يا
نه ؟ از نظر فلسفی چطور ؟
[ ( جبر ) ] به مفهوم فلسفی دو قسم است ، يكی جبر در طبيعت است به
اصطلاح ، در خلقت است ، و يكی جبر در تاريخ . جبر در خلقت و طبيعت
معنايش اينست كه اين دنيائی كه ما در آن هستيم ، اين خلقت و آفرينش
يك سلسله قوانين قطعی و ضروری و حتمی و غير قابل تخلف دارد ، هرج و
|