دوش اولی ايستاده قطعا افق بيشتری را خواهد ديد . و همين طور اگر سومی
بيايد و بردوش دومی سوار شود ، او باز افق بيشتری را خواهد ديد . پس
حساب اين نيست كه قد اولی بلندتر است يا دومی يا سومی ، حساب اين
است كه دومی از دوش اولی استفاده كرده است و سومی از دوش دومی و همين
طور . . .
علماء اينطور هستند ، محقق اولی كه در يك مسألهای تحقيق میكند ، هر
چقدر هم كه با نبوغ باشد همان مرد بلندقد اولی است ، در حدودی افق را
میبيند ، دومی كه میآيد از فكر و معلومات اولی استفاده میكند و با يك
نيروی بيشتری وارد كار میشود ، پس در واقع روی شانه اولی ايستاده ، چون
از معلومات او استفاده كرده ، سومی از معلومات اولی و دومی ، و چهارمی
از معلومات سومی و دومی و اولی ، و به همين ترتيب . در مسأله فهم و
كشف حقايق قرآنی هم مطلب از همين قبيل است . اين در زمينه قرآن .
استعداد پايان ناپذير سنت
در زمينه سنت چطور ؟ آيا يك همچو پيش بينی در صدر اسلام وجود داشته
يا خير ؟ بلی همچو پيش بينیها شده و به عقيده من خود همين پيش بينیها
نمونههای بزرگی از اعجاز و روشن بينی اسلامی است .
در اخبار و احاديثی كه شيعه و سنی روايت كردهاند ما به مضامينی برخورد
میكنيم كه پيغمبر اكرم مخصوصا تأكيد میكند و میفرمايد : جملهها و مضامينی
كه از من میشنويد ضبط كنيد و برای بعدیها نقل بكنيد ، بسا كه شما كه نقل
میكنيد به اندازه آنها نفهميد و آنها از شما بهتر بفهمند . اين جمله را
يادم هست در كتب شيعه ، در كافی و