اختلاف و تفاوت تعليمات آسمانی پيامبران از نوع اختلافات مكتبهای‏
فلسفی يا سياسی يا اجتماعی يا اقتصادی كه مشتمل بر افكار متضاد است‏
نبوده است ، انبياء تماما تابع يك مكتب و دارای يك تز بوده‏اند .
تفاوت تعليمات انبياء با يكديگر ، يا از نوع تفاوت تعليمات كلاسهای‏
عالی‏تر با كلاسهای دانی‏تر ، يا از نوع تفاوت اجرائی يك اصل در شرايط و
اوضاع گوناگون بوده است .
می‏دانيم كه دانش آموز در كلاسهای بالاتر نه تنها به مسائلی بر می‏خورد كه‏
قبلا به آنها به هيچ وجه بر نخورده است ، بلكه تصورش درباره مسائلی كه‏
قبلا ياد گرفته و در ذهن كودكانه خود به نحوی آنها را تجسم داده است‏
احيانا زير و رو می‏شود . تعليمات انبياء نيز چنين است .
توحيد ، اصل و سنگ اول ساختمانی است كه پيامبران دست در كار ساختنش‏
بوده‏اند ، اما همين توحيد درجات و مراتبی دارد . آنچه يك عامی به نام‏
خدای يگانه در ذهن خود تجسم می‏دهد با آنچه در قلب يك عارف تجلی می‏كند
يكی نيست . عارفان نيز در يك درجه نيستند . ( اگر ابوذر بر آنچه در
قلب سلمان است آگاه گردد ، گمان كفر به او می‏برد و او را می‏كشد ) ( 1 )
.
بديهی است كه آيات اول سوره حديد و آخر سوره حشر و سوره " قل هو
الله احد " برای بشر چند هزار سال پيش - بلكه بشر هزار سال پيش - قابل‏
هضم نبوده است . تنها افراد معدودی از اهل توحيد خود را به عمق اين‏
آيات نزديك می‏نمايند . در آثار اسلامی وارد شده

پاورقی :
. 1 " لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله » " سفينه البحار ،
ماده ( ذر ) .