3 - تحولات عقائد آريايی پس از زردشت
احدی از مورخان و محققان انكار ندارد كه عقايد آريايی در ادوار بعدی و مخصوصا در دوره ساسانيان كه مورد بحث ما است به پستی و انحطاط گراييد . جنبه زيبا و عالی تعليمات زردشت تبديل شد به افكاری زشت و پست ، هزاران خرافه و پيرايه در دوره ساسانيان به كيش زردشت بستند . در اين جهت احدی اختلاف ندارد و همه معترفند . دومزيل ، ايرانشناس معروف ، تحت عنوان " رفورم زردشت " میگويد : به راستی كه افكار و تعاليم زردشت بسيار پيشرو و شجاعانه بوده است ، ولی پس از درگذشت وی آنچه كه امروز به نام آيين زردشتی ناميده میشود به سرنوشت اديان و مذاهب ديگر گرفتار آمده . سادهتر بگوييم تعاليم استاد تحت تاثير سنن جاری و احتياجات زندگی و تمايلات مؤمنين تغيير صورت داد نوعی از شرك جای " توحيد " را گرفت و ملائكه مقربين با خدای بزرگ كوس همطرازی زدند ، ذبح و قربانی با مراسم شگفت آوری پای به عرصه نهاده و اخلاقيات جای خود را به بررسی امور وجدانی باز گذاشت ( 2 ) . پ . ژ . دو مناشه میگويد :پاورقی : ( 1 ) تاريخ جامع اديان ، ص . 309 ( 2 ) تمدن ايرانی . ترجمه دكتر بهنام ، ص . 144