نقوش برجسته‏ای به سبك آميخته يونانی و هندی يافته‏اند . . . در باميان‏
مغرب كابل ، مجسمه‏های عظيمی از بودا هست كه در كوه كنده‏اند . . .
از سفرنامه هيون تسانگ معلوم می‏شود كه تا قرن هفتم ميلادی صومعه های‏
بودايی در ايران وجود داشته است و نيز بنا به روايت او از اتباع ساير
ديانات هندی هم جماعاتی مقيم ايالات شرقی ايران بوده‏اند ( 1 ) .
و هم او گويد :
در اواخر قرن دوم و اوايل قرن اول ميلادی " مناندر " پادشاه دره كابل‏
و هندوستان كه در هندوستان به تسخير ممالكی موفق شد ، دين بودا گرفت و
در ميان پيروان آن آيين شهرتی عظيم يافت ( 2 ) .
نيز می‏گويد :
در سال 125 ميلادی كشور قندهار و پنجاب به پادشاهی تعلق گرفت "
كانيسكا " نام كه در ادبيات بودايی شهرتی به كمال دارد و از مبلغين‏
بزرگ و معتقدين به ديانت بودا بشمار است ( 3 ) .
مذهب بودا تدريجا از اين منطقه رخت بربسته است قبلا نقل كرديم كه‏
بوداييان و مانويان كه جزء اقليتهای مذهبی ايران بودند ، بر خلاف اكثريت‏
زردشتی ، فعالانه در مقابل مسلمين مقاومت كردند . و هم نقل كرديم كه‏
خاندان برمكی . قبل از مسلمانی ، خدمتكار معبد بودائی در بلخ بوده‏اند .
دين بودا پس از اسلام نتوانست در ايران تاب بياورد ، تدريجا از اين‏
منطقه رخت بربست همچنانكه از مهد تولد خويش هندوستان نيز عقب نشينی‏

پاورقی :
( 1 ) ايران در زمان ساسانيان ، صفحه . 60
( 2 ) همان كتاب ، ص . 42
( 3 ) همان كتاب ، ص . 44