موبدان طبقه هيربدان بودند كه قضاوت و تعليم و تربيت فرزندان سپرده به‏
ايشان بوده است ، و در اين دوره تعليم و تربيت و فراگرفتن علوم متداول‏
انحصار به موبد زادگان و نجيب زادگان داشته و اكثريت نزديك به اتفاق‏
فرزندان ايران از آن محروم بوده‏اند . پس از هيربدان ، طبقه آذربدان‏
بودند كه حكم متوليان و خادمان آتشكده‏ها و موقوفات بسيار آنها را
داشته‏اند و وظيفه ايشان نخست نگهداری آتشهای مقدس هر آتشكده‏ای و سپس‏
شست و شو و پاكيزه نگاهداشتن محوطه آتشكده و اداره كردن مراسم دينی‏
مانند نمازها و جشنهای كستی بندان برای كودكان و زناشوييها و مراسم‏
مردگان بوده است ( 1 ) . . .
بحث ديگر درباره نظامات اجتماعی ايران مربوط است به رژيم حكومت‏
ساسانيان ، حكومت ساسانيان استبدادی محض بوده است . آنان خود را
آسمانی نژاد و مظهر خدا می‏دانستند و از مردم به كمتر از سجده راضی‏
نمی‏شدند ، و مردم با اين وضع خو گرفته بودند . كسانی كه بخواهند از اين‏
نظر جامعه ايرانی آنروز را مطالعه كنند می‏توانند رجوع كنند به كتابهای :
تاريخ ادبيات ادوارد براون ، جلد اول ترجمه آقای علی پاشا صالح ( 2 ) .
و كتاب تمدن ايرانی ، تاليف جمعی از خاورشناسان ، ترجمه دكتر بهنام ( 3
) ، و تاريخ اجتماعی ايران ، تاليف سعيد نفيسی ، جلد دوم ( 4 ) ، و
مخصوصا ايران در زمان ساسانيان ، تاليف كريستن سن محقق دانماركی ، ترجمه‏
رشيد ياسمی ( 5 ) .

پاورقی :
( 1 ) تاريخ اجتماعی ايران ، جلد دوم ، صفحات 25 - . 26
( 2 ) صفحات 142 و 192 و . 193
( 3 ) صفحات 189 - . 194
( 4 ) صفحه . 16
( 5 ) صفحات 4 ، 112 ، 146 ، 275 ، 284 ، 291 ، 330 ، 401 ، 405 ، 426
، 430 ، 469 ، 471 ، 485 ، 496 ، 517 ، . 528