توحيدی يعنی توحيد در ذات و در صفات و در خالقيت توام باشد يا نباشد .
اين مطلب نيازمند به توضيح است : هر توجه يا خضوع نسبت به چيزی
عبادت نيست ، خضوع نسبت به چيزی اگر جنبه تقديس پيدا كند عبادت است
. توضيح اينكه اگر اظهار خضوع انسان صرفا به قصد و عنوان " خود كم بينی
" و " خود كم نشاندادن " باشد تواضع و فروتنی است . و اما اگر اظهار
خضوع به قصد و عنوان محترم شمردن ديگری باشد آن تعظيم و تكريم است
هيچيك از تواضع و تعظيم عبادت نيست فرق تواضع و تعظيم در اين است كه
مفهوم و معنی تواضع اعلام كوچكی خود است و مفهوم و معنی تعظيم ، اعلام
عظمت و احترام ديگری است .
و اما اگر خضوع انسان در برابر چيزی به عنوان تقديس و تنزيه و اعلام
مبرا بودن آن چيز از نقص باشد اين عبادت است و برای غير خدا جايز
نيست ، چون تنها موجودی كه مبرا از نقص است و شايسته تقديس است ذات
احديت است .
تسبيح و تقديس دو گونه است : لفظی و عملی . تسبيح لفظی به اين است
كه انسان با يك جمله لفظی معبود خود را تقديس كند ، مثلا كلمه " سبحان
الله " و همچنين كلمه " الحمدلله " كه جميع حمدها را به خدا اختصاص
میدهد و او را فاعل حقيقی همه نعمتها و منشا همه خيرات و بركات و
كمالات اعلام میكند ، و همچنين كلمه " الله اكبر " كه خدا را برتر از هر
چيز كه در تصور آيد و بلكه برتر از توصيف اعلام میكند ، تسبيح و تقديس
لفظی است . اينگونه كلمات جز درباره ذات اقدس احديت جايز نيست ،
خواه ملك مقرب و يا نبی مرسل باشد ، نظير اين جملههاست جمله " لا حول
و لا قوه الا بالله " .
و اما تقديس عملی اين است كه انسان عملی انشاء كند كه مفهوم آن عمل
قدوسيت آن موجودی است كه آن عمل برای او صورت میگيرد ، از قبيل ركوع و
سجود و قربانی البته عمل مانند لفظ صراحت ندارد ممكن است همين اعمال به
قصد تعظيم صورت گيرد و در اين صورت عبادت نيست و خود عمل هم مقدس
شمرده نمیشود ، يعنی يك عمل عادی است ، ولی
|