استفاده میكنند اگر آن استاد سالها به كار تدريس پرداخته باشد ، صد درصد
همزمان و هم دوره نيستند . معمولا كهنسالان يك طبقه نوعی تقدم نسبت به
جوانسالان آن طبقه دارند .
مثلا حاجی سبزواری را به اعتبار اينكه شاگرد ملا اسماعيل اصفهانی بوده و
او شاگرد ملاعلی نوری بوده است ، با ميرزای جلوه و حكيم قمشهای كه آنها
نيز شاگرد شاگردان نوری بودهاند هم طبقه شمرديم . در صورتی كه حاجی از
كهنسالان اين طبقه است و مختصری خودنوری را درك كرده و در سال 1289
درگذشته ، اما ميرزای جلوه از جوانسالان اين طبقه است و تا سال 1314
حيات داشته و خود در ابتداء قصد داشته از محضر حكيم سبزواری در سبزوار
استفاده كند .
2 - از نيمه اول قرن سوم كه تاريخ فلاسفه دوره اسلامی آغاز میشود ، تا
پايان قرن چهارم دوره ترجمه است . در اين دوره بسياری از فيلسوفان ،
مترجم بودهاند و بسياری از مترجمان ، خود فيلسوف بودهاند . البته
مترجمانی هم بودهاند كه فيلسوف نبودهاند و يا فيلسوفانی كه مترجم
نبودهاند . دوره ترجمه از دوره تأليف و تحقيق مجزا نيست ، چنان نيست
آنچنانكه بعضی گمان كردهاند در دوره اسلامی يك قرن يا دو قرن منحصرا به
ترجمه مشغول بودهاند بعدها افراد صاحب نظر كه آنها را فيلسوف میناميم
ظهور كرده باشند . بلكه همزمان با ترجمههای اوليه ، صاحب نظری كمنظير به
نام يعقوب بن اسحاق كندی پيدا شد ، فيلسوفانی تربيت كرد و اين رشته
ادامه يافت . الكندی همزمان است با مترجمانی از قبيل حنين بن اسحاق
عبادی و عبدالمسيح حمصی و تقدم زمانی دارد بر بسياری از مترجمين از قبيل
ثابت بن قره و غيره .
3 - مترجمين ، غالبا يهودی يا مسيحی يا صابئی بودهاند ، كمتر مترجم
مسلمان در ميان آنها میيابيم همچنانكه مترجم زردشتی پيدا نمیشود . از
ميان مترجمان تنها عبدالله بن مقفع است كه احتمالا میتوان گفت زردشتی
بوده است ، ولی او
|