انكار وجود چنين سنتی در ميان زردشتيان از قبيل انكار بديهيات است‏
ولی زردشتيان اخيرا برای چندمين بار در تاريخ اين آيين ، درصدد تجديد نظر
و حك و اصلاح در اصول و فروع آن بر آمده‏اند و ناچار دروغهای مصلحتی زيادی‏
را در اين زمينه تجويز كرده‏اند .

تعليم و تعلم زنان

با اينكه زنان مجموعا وضع ناگواری داشته‏اند ، گاهی به جريانات تاريخی‏
بر می‏خوريم كه نشان می‏دهد برخی زنان از نظر تحصيلات عاليه مقام شامخی‏
داشته‏اند . محققين يك كتاب حقوقی را كه در آن عهد نوشته شده است نام‏
می‏برند به نام " ماديگان هزار داذستان " يعنی گزارش هزار فتوای قضائی‏
، قسمتی از اين كتاب موجود است و برخی از محققان اروپايی از قبيل‏
بارتلمه آن را ترجمه و چاپ كرده‏اند . در اين كتاب نام گروهی از قضات‏
آن عهد آمده است ، و البته منابع حقو قی آن عهد اوستا و زند بوده است .
در اين كتاب داستانی آمده است مبنی بر اينكه :
يكی از قضات در موقعی كه به محكمه می‏رفت ، پنج زن او را احاطه كردند
، و يكی از آنها سؤالاتی از او نمود راجع به بعضی از مواد مخصوصه از باب‏
گروو ضمانت ، همين كه به آخرين سؤال رسيد قاضی جوابی نداشت . يكی از
زنان گفت ای استاد مغزت را از اين بابت خسته مكن و بی تعارف بگو
نمی‏دانم . بعلاوه ، ما خود جواب آن را در شرحی كه " گلوگان اندر زبذ "
نوشته است خواهيم يافت ( 1 ) .
آيا اين داستان می‏تواند دليل بر اين باشد كه زنان آن دوره از تعليمات‏
عمومی بهره‏مند بوده‏اند ؟
همان طور كه بارتلمه تحقيق كرده است و تحقيقات او درباره حقوق زن در

پاورقی :
( 1 ) ايران در زمان ساسانيان ، صفحه . 440