انگيزهها
لازم است يك نظر كلی به جهان اسلام از نظر انگيزهها و محركها بيفكنيم . در جهان اسلام حركتی علمی و فرهنگی به وجود آمد كه در آن عرب ، ايرانی ،
خصوصا ملت عرب ، خودی نشان بدهند و ضمنا افكار و آداب خويش را با
صبغه اسلامی حفظ كنند ، دست به فعاليت فرهنگی زدند . به عبارت ديگر چون
اسلام را به عنوان يك واقعيت نتوانستند نپذيرند . به فكر افتادند آن را
ايرانی كنند و برای اين مقصود راهی بهتر از قبضه كردن شؤون علمی اسلامی
نبود .
ما معتقديم اينگونه تفسير ، صددرصد دور از واقعيت است ، زيرا اولا
همچنانكه قبلا بيان كرديم سابقه خدمات ايرانی به اسلام ، به قبل از
شكستهای نظامی میرسد ، آنچه ايرانيان بعد از شكست نظامی انجام دادند
مانند فعاليتهای قبل از شكست است . ثانيا اگر انگيزه آن بود چهارده قرن
ادامه نمیيافت . حركتها و جنبشهای موقت را میتوان با اينگونه انگيزهها
توجيه كرد ، برخلاف جنبشهايی كه قرنها ادامه میيابد .
گذشته از امتداد زمانی ، شكل و كيفيت كار هم با آن انگيزهها قابل
توجيه نيست در فصلهای آينده خواهيم ديد كه شكل و كيفيت كار ايرانيان در
زمينههای اسلامی ايمان و اخلاص آنها را نشان میدهد .
بعلاوه اگر هدف ايرانيان از خدمت به اسلام جبران شكستهای نظامی بود ،
چرا آنان خود مبلغ و مروج اسلام در ميان ملتهای ديگر گرديدند و چندين
برابر خود ، مسلمان ديگر به وجود آوردند ؟ چرا آنجا كه اسلام به خطر
میافتد با آنكه از نظر مليت ايرانی خطری وجود ندارد ، ايرانی جانفشانی و
سربازی میكند ؟
چرا در مقابل شيوع منكرات و مناهی بيش از اقوام ديگر عكسالعمل
مخالف نشان میدهند ؟
در بحثهای آينده همه اين نكات را توضيح میدهيم . اينك بحثی كلی
درباره علل و عواملی كه ملل اسلامی را به جوشش و جنبش علمی و فرهنگی
وادار كرد .
انگيزهها لازم است يك نظر كلی به جهان اسلام از نظر انگيزهها و محركها بيفكنيم . در جهان اسلام حركتی علمی و فرهنگی به وجود آمد كه در آن عرب ، ايرانی ، |