" شبان " را برای حراست " گله " می‏دانست ، نه گله را برای اطفاء
خون آشامی شبان گرگ سيرت . اسلام حماسه آزادی توده ها به شمار می‏رفت‏
رهبر برای مردم يا مردم برای رهبر ؟ اين بود پرسش تازه ای كه اسلام در
برابر فلسفه سياسی دنيای قديم و ايران ساسانی به وجود آورده بود . در
جنگهای هفتصد ساله ايران و روم هيچگاه چنين مسئله‏ای در برابر توده‏ها مطرح‏
نگشته بود . سياست خود كامه هر دو امپراطوری يكی بود : مردم برای رهبر ،
توده ها فدای طبقات ممتاز ( 1 ) . . . بارگاه بی پيرايه علی در كوفه‏
قرار داشت و موالی و ايرانيان با آن تماس نزديك داشتند سادگی آنرا
تنها به وصف نميشنيدند بلكه برای العين با ديدگان خويش بخوبی ميديدند .
از اينرو اگر توده های ستمديده ايرانی بدين دعوت لبيك اجابت گفتند
شگفتی ندارد ( 2 ) .

نفوذ آرام و تدريجی

هر چه روزگار ميگذشت بر علاقه و ارادت ايرانيان نسبت به اسلام و بر
هجوم روز افزون آنان به اسلام و ترك كيشها و آيينهای قبلی و آداب و رسوم‏
پيشين افزوده می شد .
بهترين مثال ، ادبيات فارسی است . هر چه زمان گذشته است تأثير اسلام‏
و قرآن و حديث در ادبيات فارسی بيشتر شده است نفوذ اسلام در آثار ادبا
و شعرا و حتی حكمای قرون ششم و هفتم به بعد بيشتر و مشهودتر است تا شعرا
و ادبا و حكمای قرون سوم و چهارم . اين حقيقت از مقايسه آثار رودكی و
فردوسی با آثار مولوی و سعدی و نظامی و حافظ و جامی كاملا هويدا است .
در مقدمه كتاب " احاديث مثنوی " ( 3 ) پس از آنكه می‏گويد : " از
قديمترين

پاورقی :
( 1 ) ديباچه ای بر رهبری صفحه . 272
( 2 ) ديباچه ای بر رهبری صفحه . 323
( 3 ) تاليف مرحوم بديع الزمان فروزانفر .