در شمار مؤلفان كتب حديث ياد كرديم .
ابنالنديم در الفهرست عدهای از كتابهای فقهی شيعه و مؤلفان آنها را در
عصر ائمه عليهمالسلام تحت عنوان " فقهاء الشيعه " نام میبرد . عدهای از
فقهاء عصر ائمه ايرانی بودهاند ، ولی البته نسبت به فقهاء غير ايرانی آن
عصر در اقليتند .
بطور كلی در فقهاء شيعه چه در عصر ائمه عليهمالسلام و چه در اعصار بعد
تا حدود قرن هفتم اكثريت را فقهاء غير ايرانی تشكيل میدادهاند قدمای
فقهاء شيعه كه در حال حاضر كتبشان در دست است و در كتب فقهی آراء و
نظرياتشان نقل میشود غالبا غير ايرانی میباشند .
در طبقه قدما ، صدوق اول علی بن حسين بن بابويه قمی ، و صدوق دوم محمد
بن علی بن الحسين ، بلكه همه آل بابويه از قبيل شيخ منتجب الدين رازی كه
از احفاد حسين بن علی ابن بابويه قمی است ، و همچنين شيخ الطائفه
ابوجعفر طوسی و شيخ سلار بن عبدالعزيز ديلمی صاحب كتاب مراسم و شاگرد
شيخ مفيد و سيد مرتضی ، و ابن حمزه طوسی صاحب كتاب وسيله ، و عياشی
سمرقندی كه قبلا در عداد مفسرين نامش برده شد و گفتيم ابن النديم كتب
فقهی زيادی از او نام میبرد و مدعی است كه كتبش در خراسان رواج فراوانی
دارد همه ايرانی هستند .
ولی در مقابل ، عده بيشتری از فقهاء شيعه را تا قرن هفتم میبينيم كه
غير ايرانی هستند ، از قبيل ابن جنيد ، ابن ابی عقيل ، شيخ مفيد ، سيد
مرتضی علمالهدی ، قاضی عبدالعزيز بن براج ، ابوالصلاح حلبی ، سيد
ابوالمكارم ابن زهره . ابن ادريس حلی ، محقق حلی ، علامه حلی و غير اينها
كه ذكر خواهيم كرد .
علت اين مطلب واضح است ، شيعه در آن دورهها در ايران در اقليت بوده
است . شيعيان لبنان ، حلب ، عراق ظاهرا از شيعيان ايران هم بيشتر
بودهاند و هم شرائط مساعدتری داشتهاند .
از قرن هفتم به بعد ، مخصوصا در سه چهار قرن اخير اكثريت فقهاء شيعه
را
|