اجتماعی ما ، و بالاخره همه چيز ما با اين دين توأم بوده است نيز به‏
اعتراف همه مطلعين ، ما در اين مدت ، خدمات ارزنده و فوق العاده و غير
قابل توصيفی به تمدن اسلامی نموده‏ايم و در ترقی و تعالی اين دين و نشر آن‏
در ميان ساير مردم جهان از ساير ملل مسلمان حتی خود اعراب بيشتر
كوشيده‏ايم . هيچ ملتی به اندازه ما در نشر و اشاعه و ترويج و تبليغ اين‏
دين فعاليت نداشته است .
بنابراين حق داريم روابط اسلام و ايران را از جهات مختلف مورد بررسی‏
قرار دهيم ، و سهم خود را در نشر معارف اسلامی و نيز سهم اسلام را در ترقی‏
مادی و معنوی خويش با دقت كامل و با اتكاء به مدارك معتبر تاريخی روشن‏
نماييم .

ملت پرستی در عصر حاضر

يكی از مسائلی كه در قرن حاضر مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است ،
مسئله " مليت " است . در اين روزها بسياری از ملل عالم از جمله‏
مسلمانان ايرانی و غير ايرانی به اين مسئله توجه خاصی پيدا كرده‏اند و حتی‏
برخی از آنان بقدری در اين مسئله غرق شده‏اند كه حد و حسابی برای آن نمی‏
توان قائل شد .
حقيقت اين است كه مسئله مليت پرستی در عصر حاضر برای جهان اسلام مشكل‏
بزرگی بوجود آورده است . گذشته از اينكه فكر مليت پرستی بر خلاف اصول‏
تعليماتی اسلامی است ، زيرا از نظر اسلام همه عناصرها علی السوا هستند ،
اين فكر مانع بزرگی است برای وحدت مسلمانان .
چنانكه می‏دانيم جامعه اسلامی از ملل مختلفی تشكيل شده است ، و در گذشته‏
اسلام از ملل مختلف و گوناگون ، يك واحد به وجود آورد به نام جامعه‏
اسلامی ، اين واحد اكنون نيز واقعا وجود دارد . يعنی واقعا در حال حاضر
يك واحد بزرگ هفتصد ميليونی وجود دارد كه فكر واحد و آرمان واحد و
احساسات واحد دارد و همبستگی نيرومندی ميان آنان حكمفرماست . هر اندازه‏
جدايی ميان آنهاست مربوط به خود آنان نيست ، مربوط به حكومتها و دولتها
و سياستهاست ،