قبول صاحب نظران است و با اتكاء و نقل از اهل نظر ، بحث خود را ادامه‏
می‏دهيم بنابراين آنچه می‏گوييم همه منقولات از اين و آن است . دو مطلب‏
قطعی است يكی اينكه ايران قبل از اسلام از خود دارای تمدنی درخشان و
باسابقه بوده و اين تمدن سابقه طولانی داشته است ، ديگر اينكه اين تمدن‏
در دوره اسلامی مورد استفاده واقع شده و به قول پ . ژ مناشه :
ايرانيان بقايای تمدن تلطيف شده و پرورده‏ای به اسلام تحويل دادند كه بر
اثر حياتی كه اين مذهب در آن دميد جان تازه گرفت ( 1 ) .
اما قسمت اول : يعنی اينكه ايران از يك تمدن كهن برخوردار بوده است‏
اگر چه نيازی به بيان و توضيح ندارد ، اما شرح مختصر آن بيفايده نخواهد
بود .
در كتاب ايران از نظر خاورشناسان ، ترجمه آقای دكتر رضازاده شفق نقل‏
از كتاب " روزگار باستان " تأليف " بر مستد " ، درباره نظم اداری‏
ايران هخامنشی می‏گويد :
اداره كشور شاهنشاهی ايران كه از بحر الجزاير تا رود سند و از اقيانوس‏
هند تا خزر امتداد می‏يافت كار آسانی نبود و در گذشته هيچگاه حكمداری در
مقابل چنان وظيفه سنگين واقع نشده بود كه كورش آن را شروع كرد و داريوش‏
بزرگ ( 585 521ق . م ) ادامه داد اينگونه سازمان كشور داری را كه در
خاور زمين بلكه در تمام جهان متمدن اولين‏بار به وجود آمد : يكی از مراحل‏
قابل توجه تاريخ بشر توان شمرد . . .
ايضا در همان كتاب درباره نيروی دريايی ايران هخامنشی می‏نويسد :

پاورقی :
( 1 ) تمدن ايرانی ، به قلم جمعی از خاورشناسان ، ترجمه دكتر عيسی‏
بهنام ، صفحه . . 247