اينها كه برشمرديم طبقه اول و دوم متكلمين ايرانی اهل تسنن می‏باشند در
طبقات و قرون بعد متكلمين سنی مذهب زيادی از ايران برخاسته‏اند و ما
بطور اختصار نام عده‏ای را به ترتيب قرون ميبريم . از قبيل :
ابن المنجم نديم الموفق والمكتفی بالله كه خود از نواده‏های يزدجرد
ساسانی بوده است ، و ابوالقاسم كعبی بلخی ، و ابوعلی جبائی خوزستانی ، و
پسرش ابوهاشم جبائی در قرن سوم .
ابومنصور ماتريدی سمرقندی و ابن فورك اصفهانی نيشابوری و ابواسحاق‏
اسفرائنی در قرن چهارم .
ابواسحاق شيرازی و امام الحرمين جوينی و امام محمد غزالی در قرن پنجم .
فخرالدين رازی و ابوالفضل بن العراقی و محمد شهرستانی در قرن ششم و غير
اينها .

فلسفه و حكمت

اما فلسفه : فلسفه بمفهوم متعارف ، اولين بار از ترجمه كتب ديگران‏
يعنی يونانيان و احيانا هنديان آغاز گشت ، و اين كار در قرن دوم هجری‏
شروع شد راجع باينكه ترجمه و نقل علوم بيگانه اعم از طب و رياضی و فلسفه‏
و غيره از كی آغاز شد ؟ سخنان زيادی هست . برخی مدعی هستند كه اولين‏بار
اين كار بوسيله خالدبن يزيدبن معاويه در قرن اول شروع شد .
گويند خالد اول كسی بود كه عده‏ای از علماء اسكندريه را كه زبان يونانی‏
ميدانستند استخدام كرد و آنها برخی از كتب طبيعی مربوط به فن كيميا را
از يونانی و قبطی به عربی برگرداندند ( 1 ) .
ترجمه كتب فلسفه قطعا در زمان بنی‏عباس شروع شده است ، مانند ترجمه‏
بسياری از علوم و فنون ديگر و بسياری از آداب و اخلاق .

پاورقی :
( 1 ) الفهرست ، صفحه . 352