14 - فتح‏القدير ، اين تفسير تأليف محمدبن علی بن محمدبن عبدالله‏
شوكانی يمنی است . شوكانی در شهر صنعای يمن بزرگ شد و در همانجا به‏
مقام تدريس وافتا رسيد شوكانی كتابی دارد به نام " نيل الاوطار من اسرار
منتقی الاخبار " بيشتر شهرت شوكانی به واسطه اين كتاب است . شوكانی در
سال 1250 در گذشته است .
چهارده تفسيری كه نام برديم ظاهرا معروفترين و مشهورترين و رائجترين‏
تفاسير اهل تسنن تا قرن سيزدهم است . در قرن چهاردهم در ميان اهل تسنن‏
نيز تفاسير مهمی در مصر و ساير بلاد اسلامی نگارش يافته كه ما از ذكر آنها
خودداری كرديم . از چهارده مفسر نامبرده شش نفر چنانكه ديديم ايرانی‏
می‏باشند . بعضی از تفاسيری كه ايرانيان نوشته‏اند در درجه اول قرار دارد و
غالب آنها قبل از قرن هفتم نوشته شده است . دو نفر از چهارده نفر ،
يمنی ، دو نفر از بلاد عثمانی ، يك نفر اندلسی ( اسپانيايی ) يك نفر
شامی يك نفر مصری ، و يك نفر عراقی است .
چنانكه ملاحظه می‏شود در اين خدمت گرانبها به اسلام يعنی قرائت و تفسير
غلبه با ايرانيان است ايرانيان مسلمان از همه مسلمانان ديگر بيشتر شور و
نشاط و ايمان و اخلاص نشان داده‏اند .

حديث و روايت

يكی از ميدانهای خدمت ايرانيان به اسلام در صحنه علم و فرهنگ ، فن‏
حديث است فن حديث يعنی فن استماع و قرائت و ضبط و جمع و نقل سخنان‏
رسول اكرم يا ائمه اطهار .
فن حديث نيز مانند تفسير به دو شاخه شيعی و سنی منقسم می‏گردد .
محرك اصلی مسلمين به فراگيری و جمع و نقل اخبار و احاديث اولا نياز
مسلمين به احاديث در امور دينی بود . ثانيا شخص رسول اكرم بنا بر
روايت مسلم و قطعی شيعه و سنی مكرر مردم را تشويق می‏كرد كه آنچه از او
می‏شنوند ضبط