شواهد و قرائن تاريخی ، اين نظر را تاييد می‏كند .
راه شناختن محركات و انگيزه‏های يك شخص يا يك ملت در يك حركت‏
تاريخی بررسی نحوه كار او است . آنچه در فصلهای بعد خواهيم آورد كافی‏
است كه انگيزه و محرك ايرانيان را به ما بشناساند .
در اينجا نيز قسمتی ديگر از نوشته آقای عطاردی را كه تحت عنوان "
فعاليت اسلامی ايرانيان " برای ما نگاشته‏اند می‏آوريم . قسمت اول نوشته‏
ايشان را قبلا در بخش دوم اين كتاب نقل كرديم .

فعاليتهای اسلامی ايرانيان

" حوادث يمن و فداكاری ايرانيان مسلمان آن سرزمين خود شاهد بزرگی‏
است كه اين ملت با آغوش باز اين دين مقدس را قبول كرد و در راه نشر
آن از هيچ گونه فداكاری خودداری نكرده است . كسانی كه می‏نويسند اسلام با
شمشير بر اين ملت تحميل شده يا تعصب نژادی و احساسات قومی آنها را
وادار به اين حرف می‏كند يا از سير اسلام در ميان نژاد ايرانی اطلاع ندارند
.
همه مورخين می‏نويسند كه دين اسلام با سرعتی شگفت‏انگيز در ايران پيشرفت‏
، و اين ملت بدون جنگ و جدال از آن استقبال كرد ، و در مدت بيست سال‏
تمام فلات ايران را از ساحل فرات تا رود جيحون و از كناره‏های سند تا
كرانه درياچه خوارزم فرا گرفت . اگر در چند مورد با اعراب مسلمان جنگ‏
شد آن جنگ مربوط به دسته‏ای از طبقات ممتازه و موبدان بود كه در نظر
داشتند با جلوگيری از نفوذ اسلام منافع خود را حفظ كنند .
پس از اينكه تمام كشور پهناور ايران به تصرف مسلمين درآمد ، طولی‏
نكشيد كه اكثريت مردم اين كشور به استثنای كوههای مازندران و ديلمان دين‏
اسلام را پذيرفتند و فعاليت و كوشش اين مردم برای تبليغ اسلام و تحكيم‏
مبانی و قواعد شرع مقدس شروع گرديد . در سه قرن اول اسلام كه ايران تحت‏
نفوذ خلفای اموی و بنی‏عباس اداره می‏شد ، ملت ايران در تشريح احكام دينی‏
،