و حال آنكه نه شيعيان اوليه ايرانی بودند ، ( به استثناء سلمان ) و نه
اكثر ايرانيان مسلمان شيعه شدند . بلكه در صدر اسلام اكثر علمای مسلمان
ايرانی نژاد در تفسير ، يا حديث ، يا كلام ، يا ادب ، سنی بودند و بعضی
از آنها تعصب شديدی عليه شيعه داشتند ، و اين جريان تا قبل از صفويه
ادامه داشت . تا زمان صفويه اكثر بلاد ايران سنی بود . در زمان خلفای
اموی كه سب علی عليه السلام در منابر رايج شده بود ، مردم ايران نيز تحت
تاثير تبليغات سوء امويها قرار گرفته و اغفال شده بودند و اين برنامه
شنيع را اجرا میكردند ، حتی گفته میشود كه پس از آنكه عمر بن عبدالعزيز
اين كار را غدغن كرد ، بعضی از شهرستانهای ايران مقاومت كردند .
اكابر علمای تسنن را تا قبل از صفويه ايرانيان تشكيل میدهند ، اعم از
مفسر ، فقيه ، محدث ، متكلم ، فيلسوف ، اديب ، لغوی و غيره .
ابوحنيفه كه بزرگترين فقيه اهل تسنن است و امام اعظم خوانده میشود يك
ايرانی است . محمد بن اسماعيل بخاری كه بزرگترين محدث اهل تسنن است و
كتاب معروف او بزرگترين كتاب حديث اهل تسنن است ايرانی است .
همچنين است سيبويه از ادبا و جوهری و فيروز آبادی از لغويين و زمخشری از
مفسرين و ابو عبيده و واصل بن عطا از متكلمين اكثريت علمای ايرانی و
اكثريت توده مردم ايران تا قبل از صفويه سنی بوده اند .
غلبه اسلام بر تعصبات
عجيب اينست كه ملل اسلامی غالبا پيرو فتوای علمايی بوده اند كه از نظر
مليت با آنها مخالف بوده اند ، مثلا مردم مصر تابع فتوای ليث بن سعد
بودند كه يك ايرانی بود ، ولی مردم ايران در قديم بيشتر تابع شافعی
بودند كه عربی نژاد بود . بعضی از علمای ايرانی مانند امام الحرمين جوينی
و غزالی طوسی تعصب شديدی له شافعی و عليه ابوحنيفه ايرانی دارند . مردم
ايران در دوره های بعدی شيعه