اخلاق اكتسابی وابسته است به درجه تمدن ، البته تمدن انسانی و معنوی نه‏
صنعتی و فنی . اخلاق اكتسابی از طرفی وابسته است به نوع آموزش و پرورش‏
و از طرف ديگر به نظامات اجتماعی و سنن و آداب حاكم بر اجتماع . تاثير
عامل آموزش و پرورش تاثير مستقيم است و تاثير عامل محيط اجتماعی تاثير
غير مستقيم .
قسمت مهمی از روحيه و اخلاق عمومی عكس العمل روحی افراد است در مقابل‏
جرياناتی كه در محيط اجتماعی آنها می‏گذرد و مخصوصا سنن و قوانينی كه بر
زندگی آنها حكومت می‏كند .
ايرانيان از نظر اخلاق طبيعی يعنی اخلاق وراثی و اقليمی مقام شايسته‏ای‏
داشته‏اند . ايرانيان از قديم الايام به دارا بودن خصايص عالی ستوده‏
شده‏اند . هرودوت مورخ معروف يونانی در قرن پنجم قبل از ميلاد كه اصلا اهل‏
آسيای صغير بوده و او را پدر تاريخ ناميده‏اند توصيف نسبتا جامعی از مردم‏
ايران آنروز كرده است آنچه هرودوت نوشته مجموعه‏ای از زشتيها و
زيبائيهاست ، ولی می‏توان گفت زيبائيهايش بيشتر است ( 1 ) .
گزنفون ، شاگرد معروف سقراط ، كه تقريبا يك قرن بعد از هرودوت بوده‏
است يكی ديگر از كسانی است كه ايرانيان را توصيف كرده است ، ولی او
بر عكس هرودوت كه دوره اعتلای ايران را ديده و توصيف كرده است ، دوره‏
انحطاط ايران را ديده و مقايسه‏ای ميان روحيه و اخلاق ايرانيان در دوره‏
كوروش و روحيه و اخلاق آنها در عهد خودش به عمل آورده و تغيير و انحطاط
اخلاق ايرانيان را در دوره خودش توضيح داده است ( 2 ) .
اگر اخلاق طبيعی ايرانيان را با ساير ملل مقايسه كنيم مسلما اگر بر -

پاورقی :
( 1 ) رجوع شود به تاريخ ايران باستان مشيرالدوله چاپ جيبی ، جلد ششم‏
، صفحات 1534 - . 1536
( 2 ) همان مدرك ، صفحات 1537 - . 1542