و آن را ترقی داده كامل كرد ( 1 ) .
و هم او می‏گويد :
مسلمانان قسمت عمده علوم فلسفی و رياضی و هيئت و طب و ادبيات ملل‏
متمدن را به زبان عربی ترجمه و نقل كردند و از تمام زبانهای مشهور آن روز
و بيشتر از يونانی و هندی و فارسی كتابهايی ترجمه كردند و در واقع بهترين‏
معلومات هر ملتی را از آن ملت گرفتند مثلا در قسمت فلسفه و طب و هندسه‏
و منطق و هيئت از يونان استفاده نمودند ، و از ايرانيان تاريخ و موسيقی‏
و ستاره‏شناسی و ادبيات و پند و اندرز و شرح حال بزرگان را اقتباس كردند
، و از هنديان طب ( هندی ) حساب و نجوم و موسيقی و داستان و گياهشناسی‏
آموختند ، از كلدانيان و نبطيها كشاورزی و باغبانی و سحر و ستاره‏شناسی و
طلسم فرا گرفتند و شيمی و تشريح از مصريان به آنان رسيد . و در واقع‏
عربها ( مسلمين ) علوم آشوريان و بابليان و مصريان و ايرانيان و هنديان و
يونانيان را گرفته و از خود چيزهايی بر آن افزودند و از مجموع آن علوم و
صنايع و آداب ، تمدن اسلام را پديد آوردند ( 2 ) .

نخستين حوزه علمی

علوم و فرهنگ اسلامی ، و بطور كلی تمدن اسلامی ، تدريجا رشد كرد و باليد
و بارور شد . مانند هر موجود زنده كه اول به صورت يك سلول پديد می‏آيد و
تدريجا در اثر استعداد و مايه حياتی كه در آن سلول نهفته است رشد می‏كند
و همراه با رشد خود قسمت قسمت و شاخه شاخه می‏شود و شكل می‏گيرد و بالاخره‏
به صورت يك دستگاه متشكل درمی‏آيد .

پاورقی :
( 1 ) تاريخ تمدن اسلام ، ترجمه فارسی ، صفحه . 178
( 2 ) همان مدرك ، صفحه 246 - . 247