يافتن به زن مخصوصی كه مورد علاقه است رهايی يابند ، مگر اينكه بتوانند
اين اميال خود را به آزادی و بلامانع اقناع كنند . پس اين قبيل افكار را
مبنای عقائد و نظريات خود قرار دادند و گفتند خداوند كليه وسائل معيشت‏
را در روی زمين در دسترس مردمان قرار داده است تا افراد بشر آن را به‏
تساوی بين خود قسمت كنند ، به قسمتی كه كسی بيش از ديگر همنوعان خود
چيزی نداشته باشد . نابرابری و عدم مساوات در دنيا به جبر و قهر از آن‏
به وجود آمده است كه هر كس می‏خواسته تمايلات و رغبتهای خود را از كيسه‏
برادر خود اقناع كند ، اما در حقيقت هيچكس حق داشتن خواسته و مال و زن‏
بيش از ساير همنوعان خود ندارد ، پس بايد از توانگران گرفت و به‏
تهيدستان داد تا بدين وسيله مساوات دوباره در اين جهان برقرار شود ( 1 )
.
درباره شخصيت مزدك و داعيه او اطلاعات درست و قابل قبولی در دست‏
نيست ، شهرت بيشتر مزدك به افكار اشتراكی و كمونيستی او است . كريستن‏
سن ريشه اينگونه افكار مزدك را انديشه‏های اخلاقی و نوعدوستی می‏داند .
محرك مزدك هر چه باشد و او هر هدفی از پيشنهادهای اشتراكی خود داشته‏
باشد ، آنچه از ناحيه تاريخی قابل بررسی است زمينه مناسب پذيرش انديشه‏
اشتراكی در جامعه آنروز ايرانی است . كريستن سن در فصل " نهضت مزدكيه‏
" در كتاب خود به شرح عجيب نظام طبقاتی آنروز ايران كه زمينه رواج و
توسعه دعوت مزدكی را فراهم كرد پرداخته است ، ما در بحث از نظامات‏
اجتماعی آنروز ايران بدان اشاره خواهيم كرد . نظامات اجتماعی آنروز
زمينه بسيار مناسبی برای رشد آنگونه انديشه‏ها بوده است .
آقای سعيد نفيسی در تاريخ اجتماعی ايران پس از بيانی مشروح درباره‏
نظام ارث

پاورقی :
( 1 ) همان مدرك .