طبقه چهارم
از اين طبقه افراد زيادی نمیشناسيم آنچه از نقلها برمیآيد اينست كه فارابی و ابوبشر متی و ابن كرنيب شاگردها داشتهاند ، ولی اطلاع درستی از آنها نداريم . از شخصيتهای اين طبقه : 1 - يحيی بن عدی منطقی نصرانی است ، اين مرد با ابن النديم معاصر بوده است و ابن النديم نسبت به پركاری او اعجاب دارد . ابن النديم و ابن القفطی و ابن ابی اصيبعه بالاتفاق نوشتهاند كه وی شاگرد ابونصر فارابی و ابوبشر متی بوده است . همه ( مخصوصا ابن القفطی ) كتابهای زيادی از او نقل كردهاند كه بيشتر منطقی است ، ولی احيانا مسائلی از مسائل فلسفه اولی ( كه در دوره قبل از فارابی خصوصا در مسيحيان كمتر ديده میشود ) طرح كرده است . ابنالنديم و به تبع او ابن القفطی و ابن ابی اصيبعه نوشتهاند كه رياست منطقيين در زمان او به او منتهی شده بود وی در سال 363 و يا 364 درگذشته است و گفتهاند 81 سال عمر كرده است . 2 - غير از يحيی بن عدی ، در طبقه چهارم جمعيت اخوان الصفا و خلان الوفا را بايد نام برد ، گروهی هستند گمنام و خود خواستهاند گمنام باشند ، اما نشان دادهاند كه گروهی هستند هم فيلسوف و هم متدين و متعهد ، به منظور اصلاح جامعه براساس ايدهای كه داشتهاند به كار بردن فلسفه و دين توأما دست بكار شده ، انجمنی تشكيل داده ( حزب مانند ) اعضاء میپذيرفته و شروط و آدابی داشتهاند و مجموع 52 رساله كه در حقيقت بيان كننده جهان بينی و ايدهئولوژی آنها است و از يك نظر يك دائرهالمعارف برای عصر آنها محسوب میشود و اثری است جاودانی و از شاهكارهای جهان اسلام آفريدهاند . اخوانالصفا هم از اسلاف خود مخصوصا فارابی متأثر بودهاند و هم در اخلاف خود اثر گذاشتهاند ، هر دو