استفاده می‏كنند اگر آن استاد سالها به كار تدريس پرداخته باشد ، صد درصد
همزمان و هم دوره نيستند . معمولا كهنسالان يك طبقه نوعی تقدم نسبت به‏
جوانسالان آن طبقه دارند .
مثلا حاجی سبزواری را به اعتبار اينكه شاگرد ملا اسماعيل اصفهانی بوده و
او شاگرد ملاعلی نوری بوده است ، با ميرزای جلوه و حكيم قمشه‏ای كه آنها
نيز شاگرد شاگردان نوری بوده‏اند هم طبقه شمرديم . در صورتی كه حاجی از
كهنسالان اين طبقه است و مختصری خودنوری را درك كرده و در سال 1289
درگذشته ، اما ميرزای جلوه از جوانسالان اين طبقه است و تا سال 1314
حيات داشته و خود در ابتداء قصد داشته از محضر حكيم سبزواری در سبزوار
استفاده كند .
2 - از نيمه اول قرن سوم كه تاريخ فلاسفه دوره اسلامی آغاز می‏شود ، تا
پايان قرن چهارم دوره ترجمه است . در اين دوره بسياری از فيلسوفان ،
مترجم بوده‏اند و بسياری از مترجمان ، خود فيلسوف بوده‏اند . البته‏
مترجمانی هم بوده‏اند كه فيلسوف نبوده‏اند و يا فيلسوفانی كه مترجم‏
نبوده‏اند . دوره ترجمه از دوره تأليف و تحقيق مجزا نيست ، چنان نيست‏
آنچنانكه بعضی گمان كرده‏اند در دوره اسلامی يك قرن يا دو قرن منحصرا به‏
ترجمه مشغول بوده‏اند بعدها افراد صاحب نظر كه آنها را فيلسوف می‏ناميم‏
ظهور كرده باشند . بلكه همزمان با ترجمه‏های اوليه ، صاحب نظری كم‏نظير به‏
نام يعقوب بن اسحاق كندی پيدا شد ، فيلسوفانی تربيت كرد و اين رشته‏
ادامه يافت . الكندی همزمان است با مترجمانی از قبيل حنين بن اسحاق‏
عبادی و عبدالمسيح حمصی و تقدم زمانی دارد بر بسياری از مترجمين از قبيل‏
ثابت بن قره و غيره .
3 - مترجمين ، غالبا يهودی يا مسيحی يا صابئی بوده‏اند ، كمتر مترجم‏
مسلمان در ميان آنها می‏يابيم همچنانكه مترجم زردشتی پيدا نمی‏شود . از
ميان مترجمان تنها عبدالله بن مقفع است كه احتمالا می‏توان گفت زردشتی‏
بوده است ، ولی او