شد و سرانجام تقريبا به يك نوع جنون مبدل گرديد و احاديثی از قبيل حديث
ذيل مؤيد سفرهای علمی شد : پيغمبر فرمود هر كه راهی را در طلب علم طی
كند خدا او را به راهی كه به بهشت منتهی میگردد میبرد . . . مكحول اصلا
بندهای بود در مصر كه چون آزاد گشت حاضر نشد از آن مملكت خارج شود مگر
وقتی كه جميع علوم متداول در مصر را كسب نمود و پس از آنكه به اين كار
توفيق يافت به حجاز و عراق و شام رفت تا حديث معتبری درباره تقسيم
غنائم به دست آورد ( 1 ) . . .
ولی اين نظر بیاساس است . از مطالعه دقيقتر در آثار صدر اسلام معلوم
میگردد كه كتابت و يادداشت از زمان پيغمبر اكرم معمول شد و ادامه يافت
، مدارك فراوان برای اثبات اين مدعا وجود دارد . در پاورقی ترجمه فارسی
جلد اول تاريخ ادبيات براون . قسمتی از كتاب " مصنفات الشيعة الامامية
فیالعلوم الاسلاميه " تأليف علامه فقيد شيخ الاسلام زنجانی بر رد نظريه
امثال براون نقل كرده و خلاف آن را اثبات كرده است ( 2 ) . همچنين علامه
جليل ، مرحوم آيةالله سيد حسن صدر علی الله مقامه در كتاب بسيار نفيس
" تأسيس الشيعة لعلوم الاسلام " كذب و بطلان اين نظريه را اثبات
كردهاند و ما ضمن مباحث آتيه قسمتی از آنها را نقل خواهيم كرد . فعلا ما
برای پرهيز از اطاله سخن از نقل آنها خودداری میكنيم ( 3 ) .
علل و عوامل سرعت
يكی از علل سرعت پيشرفت مسلمين در علوم اين بوده است كه در اخذ علوم
و فنون و صنايع و هنرها تعصب نمیورزيدند و علم را در هر نقطه و در دست
هر كس
پاورقی :
( 1 ) تاريخ ادبيات ، جلد اول ، ترجمه فارسی ، صفحه 396 - 397.
( 2 ) رجوع شود به جلد اول تاريخ و ادبيات ايران تأليف ادوارد براون
، ( پاورقی ) صفحات 392 - . 396
( 3 ) ايضا رجوع شود به رساله " پيامبر امی " اثر ديگر نگارنده .