نيرومند برخوردار بوده‏اند ، آنها نيز همه در يك درجه نبوده‏اند ، حتی‏
سلمان و ابوذر در يك درجه از ايمان نيستند ، سلمان ظرفيتی از ايمان دارد
كه برای ابوذر قابل تحمل نيست . در احاديث زياد اين مضمون رسيده است‏
" « لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله » " ( 1 ) . اگر ابوذر آنچه‏
را كه در قلب سلمان است می‏دانست او را ( كافر می‏دانست ) و می‏كشت .
اكنون به ذكر طبقات عرفا و متصوفه از قرن دوم تا قرن دهم می‏پردازيم .

قرن دوم

الف - حسن بصری . تاريخ عرفان مصطلح ، مانند كلام ، از حسن بصری متوفا
در 110 هجری آغاز ميشود . حسن بصری متولد سال 22 هجری است . عمر هشتاد و
هشت ساله‏ای داشته و نه قسمت از عمرش در قرن اول هجری گذشته است . حسن‏
بصری البته به نام " صوفی " خوانده نمی‏شده است ، از آن جهت جزء صوفيه‏
شمرده می‏شود كه اولا كتابی تأليف كرده به نام " رعاية حقوق الله " كه‏
می‏تواند اولين كتاب تصوف شناخته شود . نسخه منحصر بفرد اين كتاب در
اكسفورد است . نيكولسون مدعی است كه :
" اولين مسلمانی كه روش حيات صوفيانه و حقيقی را نوشته حسن بصری‏
است ، طريقی كه نويسندگان اخير برای تصوف و وصول به مقامات عاليه شرح‏
می‏دهند : اول توبه و پس از آن يك سلسله اعمال ديگر . . . كه هر كدام‏
بايد برای ارتقاء به مقام بالاتری به ترتيب عملی شود " ( 2 ) .

پاورقی :
( 1 ) سفينةالبحار محدث قمی ، ماده سلم .
( 2 ) ميراث اسلام ، صفحه 85 ايضا رجوع شود به محاضرات دكتر عبدالرحمن‏
بدوی در دانشكده الهيات و معارف اسلامی در سال تحصيلی 52 - 53 نكته قابل‏
توجه اينست كه بسياری از كلمات نهج‏البلاغه در آن رساله هست ، اين نكته‏
با توجه به اينكه بعضی از صوفيه سلسله اسناد خود را از طريق حسن بصری به‏
حضرت امير ( ع ) می‏رسانند بيشتر قابل توجه است و مسأله قابل تحقيق است‏
.