استاد و شاگردی در همه اين مدت هرگز قطع نشده است . اگر فیالمثل از
استاد بزرگوار خود مرحوم آيةالله بروجردی شروع كنيم میتوانيم سلسله
اساتيد فقهی ايشانرا تا عصر ائمه اطهار به طور مسلسل بيان نمائيم . چنين
حيات متسلسل و متداوم يازده قرن و نيمی ظاهرا در هيچ تمدن و فرهنگ غير
از تمدن و فرهنگ اسلامی وجود ندارد . استمرار فرهنگی به معنی واقعی ، كه
يك روح و يك حيات ، بدون هيچ وقفه و انقطاع ، طبقات منظم و مرتب و
متوالی را در قرونی اين چنين درازمدت به يكديگر پيوند دهد و يك روح بر
همه حاكم باشد جز در تمدن و فرهنگ اسلامی نتوان يافت . در تمدن و
فرهنگهای ديگر ما به سوابق طولانیتری احيانا برمیخو ريم ولی با وقفهها و
بريدگيها و انقطاعها .
همچنانكه قبلا نيز يادآوری ، كرديم ، اينكه قرن سوم را كه مقارن با
غيبت صغرا است مبدأ قرار داديم نه بدان جهت است كه حيات فقه شيعه از
قرن سوم آغاز میشود ، بلكه بدان جهت است كه قبل از آن عصر ، عصر حضور
ائمه اطهار است و فقهاء شيعه تحتالشعاع ائمهاند و استقلالی ندارند والا
آغاز اجتهاد و فقاهت در ميان شيعه و آغاز تأليف كتاب فقهی به عهد
صحابه میرسد . چنانكه گفتيم اولين كتاب را علی بن ابیرافع ( برادر
عبيدالله بن ابی رافع كاتب و خزانهدار اميرالمؤ منين علی عليهالسلام در
زمان خلافت آن حضرت ) نوشته است .
ب - برخلاف تصور بعضیها ، معارف شيعه و از آن جمله فقه شيعه ، تنها
به وسيله فقهاء ايرانی تدوين و تنظيم نشده است . ايرانی و غيرايرانی در
آن سهيم بودهاند تا قبل از قرن دهم هجری و ظهور صفويه ، غلبه با عناصر
غير ايرانی است و تنها از اواسط دوره صفويه است كه غلبه با ايرانيان
میگردد .
ج - مركز فقه و فقاهت نيز قبل از صفويه ايران نبوده است . در ابتدا
بغداد مركز فقه بود ، سپس نجف وسيله شيخ طوسی مركز شد ، طولی نكشيد كه
جبل عامل ( از نواحی جنوبی لبنان فعلی ) ، و پس از آن و قسمتی مقارن با
آن حله ،
|