صورت اصلاح حكومت .
ز - معلوم شد به موجب هر يك از اين عاملها امام يك وظيفه مخصوص
دارد . و ضمنا معلوم شد كه به اعتبار هر يك از عاملها نهضت امام ارزش
مخصوصی پيدا میكند . به موجب عامل دعوت و احتمال موفقيت كه حداكثر 50
درصد است ، ارزش نهضت همينقدر است كه امام با پيدايش يك فرصت
احتمالی ، نمی نشيند و فرصت را از دست نمی دهد ، و ضمنا نظر و تز امام
راجع به حكومت كه در نامه به اهل كوفه توسط مسلم و در خطبه بيضه پيدا
است ، روشن میشود . و از نظر عامل بيعت كه تا آنوقت حتی مردم كوفه
اعلام نصرت نكرده بودند ارزش كار امام در اين حد است كه تقاضای يك
حكومت نيرومند و خونخواری را برای بيعت نمیپذيرد و حاضر میشود خونش را
بريزند و بيعت نكند . به موجب اين عامل اگر حكومت كاری به او نمیداشت
و از او چيزی نمی خواست ، امام هم كاری به كار آنها نداشت ، و به موجب
عامل اول اگر مردم كوفه اعلام آمادگی نمیكردند ، امام ياغی نمیشد و بسا كه
بيعت هم میكرد . به هر حال عامل امتناع از بيعت ، ارزش بيشتری از عامل
پذيرش دعوت دارد زيرا در عامل پذيرش دعوت ، چند در صدی احتمال جان به
سلامت بردن به علاوه موفقيت در زمامداری و ساقط كردن حريف وجود دارد ولی
در عامل امتناع از بيعت در روزهايی كه شروع شد احتمال قريب به يقين
كشته شدن بود . اما عامل امر به معروف و نهی از منكر كه خود امام هم
زياد به آن استناد كرده و در آن موارد نامی از امتناع بيعت يا پذيرش
دعوت نبرده است ، از هر دو عامل اول ارزش بيشتری دارد
|