سازنده ماشين و خانه دارد .
آقای هيوم میفرمايند : اينچنين نيست ، جهان بيش از آنكه شبيه به يك
كشتی يا يك ماشين يا يك خانه باشد ، شبيه دستگاه منظم و خود تنظيم يك
گياه يا يك حيوان است .
اولا در پاسخ آقای هيوم میگوييم : معنی سخن شما اين است كه جهان مانند
يك ماشين يا كشتی نيست ، بلكه مانند خودش است ! مگر شما انتظار
داشتيد كه جهان مانند خودش نباشد ؟ مگر گياه يا حيوان جزئی از جهان
نيستند ؟ در حقيقت ، سخن بر سر همان گياه و يا حيوان است كه به قول شما
چنان ساخته شده كه مانند يك دستگاه صنعتی بسيار پيشرفته هزار درجه از
كشتی و ماشينهای بشری پيشرفته تر از درون خود تنظيم میشود . پس نشانههای
" صنع " در گياه و حيوان بيش از كشتی و ماشين است . پس اگر سازنده
كشتی و ماشين از عقل و انديشه بهرهمند است ، سازنده جهان كه نمونهاش
گياه و حيوان است ، به طريق اولی دارای عقل و دانايی است .
ثانيا اينكه آقای هيوم میگويد اين برهان از نظر ماهيت نوعی " تشبيه
" است و منظور ، اثبات كمال مشابهت ميان صنع صانع طبيعت و ميان صنع
انسان است ، اشتباه است . محال است كه صنع صانع طبيعت ( خدا ) شباهت
كامل به صنع انسان داشته باشد ، بلكه صانع طبيعت همچنانكه از نظر ذات و
صفات منزه است از اينكه شبيه انسان باشد ، از نظر فعل و صنع نيز منزه
از شباهت است .
انسان جزئی از طبيعت است . به حكم اينكه جزئی از طبيعت است ،
موجودی است در حال " شدن " و تكامل . همه تلاشش اين است كه خود را از
قوه به فعل و از نقص به كمال برساند .
|