پاورقی : . 1 راسل : جهان بينی علمی ، ترجمه حسن منصور ، ص 82 - . 88
روشهای تجربی توانستهاند آگاهيهايی از حركات اتمهای مجرد را به دست
بياورند و هيچ بعيد نيست قوانين حاكم بر اين حركات هنوز كشف نشده
باشند " ( 1 ) .
ما نظر راسل را داير بر اينكه هيچ دليل قانع كنندهای بر بی قانون بودن
حركات اتمها ارائه نشده تأييد میكنيم و بلكه مدعی هستيم محال است چنين
دليلی وجود داشته باشد يا در آينده پيدا شود . و همچنين نظر وی را درباره
اينكه اگر قانون عليت در كار نباشد و جهان بی قانون باشد ، همه
استنباطهای ما درباره جهان و درباره خدا و درباره هر چيز ديگر نقش بر
آب خواهد بود ، كاملا صحيح میدانيم .
آنچه راسل در پاسخ مدعيان بی قانون بودن جهان ( لااقل در درون ذرات
اتمی ) اظهار داشته است ، همان است كه حكمای الهی اسلامی در پاسخ اشاعره
كه میخواستند منكر ضرورت علی و معلولی بشوند اظهار داشتهاند . ما در
پاورقيهای اصول فلسفه و روش رئاليسم و در كتاب انسان و سرنوشت نظر خود
را درباره اين اصل بيان كردهايم . ولی در اينجا نمی توانيم از اظهار
تعجب درباره دو مطلب خودداری كنيم :
يكی اينكه گروهی به اصطلاح الهی خواستهاند از راه نفی عليت ، و به قول
خودشان از راه اختيار ، و از راه نفی ضرورت علی و معلولی و انكار سنخيت
علت و معلول ( عليت معين ، معلول معين به وجود میآورد ) وجود خداوند را
اثبات كنند . هر كس كه اندك آشنايی با الهيات اسلامی داشته باشد
میداند كه قبول اصل عليت ، اصل ضرورت علی و معلولی و اصل سنخيت علت و
معلول جزء
پاورقی : . 1 راسل : جهان بينی علمی ، ترجمه حسن منصور ، ص 82 - . 88 |