از سالهای محدودی ( 1 ) ، می‏رسيم به مرحله‏ای كه در صورت صحت قانون دوم‏
ترموديناميك پيش از آن جهانی وجود نداشته است و اين عبارت از همان‏
حالت اوليه است كه توزيع انرژی نابرابرترين وضع ممكن را دارا بوده است‏
" . ( 2 )
آنگاه به نقل سخن ادينگتون و ترديد و تحير او در اينكه در نهايت امر
چه نظريه‏ا ی را بايد انتخاب كرد ، می‏پردازد . ادينگتون می‏گويد :
" مشكل وجود يك گذشته نامتناهی ، مشكل هولناكی است . اين قابل فهم‏
نيست كه ما وارثان زمان مقدماتی نامحدودی باشيم و اين مسأله نيز كه‏
لحظه‏ای وجود داشته كه پيش از آن ، لحظه ديگری نبوده است ، خود كمتر از
آن نامفهوم نيست " ( 3 ) .
خود راسل در نهايت امر اينچنين اظهار می‏كند :
" . . . يا بايد قانون دوم ترموديناميك ، در هر زمان و مكان صدق نكند
و يا اينكه ما بايد در محدود انگاشتن جهان هستی از لحاظ مكانی اشتباه‏
كرده باشيم . اما تا روزی كه اين گونه استدلالات رواج دارند ، من ترجيح‏
می‏دهم به طور موقت بپذيريم كه جهان در زمانی متناهی ولی نامعلوم آغاز
يافته است . آيا از اينجا می‏توانيم استنباط كنيم كه جهان به دست‏
آفريننده‏ای خلق شده است ؟ در صورت توسل به قوانين ناشی از روش استنباط
موجه علمی ، پاسخ مطمئنا منفی است . دليلی وجود ندارد كه جهان دفعتا
ايجاد نشده باشد ، جز اينكه اين امر به نظر عجيب

پاورقی :
. 1 در اينجا راسل به طنز در پرانتز می‏گويد به هر حال از 4004 سال‏
بيشتر است .
. 2 همان كتاب ، ص . 94
. 3 همان كتاب ، ص . 94