قرار میدهد . با توجه به اين حالات ، رويه مزبور را رويهمرفته بيش از حد
ساده لوحانه میيابيم " ( 1 ) .
به نظر میرسد اين جملهها درباره خود آقای راسل بيش از همه صادق است .
آنچه ما درباره آقای راسل در زمينه مسأله خدا میبينيم اين نيست كه منطق
و استدلال ، ايشان را به بی خدايی كشانده است ، تنها نوعی بی ميلی بلكه
تعصب منفی در ايشان احساس میكنيم . اما اينكه منشأ بی ميلی چيست ،
نيازمند به روانكاوی مفصلی از مشار اليه است . در اين روانكاوی ، از
الهيات و معلومات ماوراء الطبيعی كه در آغاز كودكی از مادر بزرگ خود
آموخته و مكرر در كلمات خود از آنها ياد میكند ، نبايد غافل ماند .
برهان نظم
ساده ترين و عمومی ترين برهانی كه بر وجود خداوند اقامه میشود ، برهان
نظم است . قرآن كريم موجودات جهان را به عنوان " آيات " يعنی علائم و
نشانههايی از خداوند ياد میكند . معمولا چنين گفته میشود كه نظم و سازمان
اشياء دليل بر اين است كه نيروی نظم دهندهای در كار است . گفته میشود
اين برهان برخلاف ساير براهين از قبيل برهان محرك اول و برهان وجوب و
امكان و برهان حدوث و قدم و برهان صديقين كه ماهيت فلسفی و كلامی و
عقلانی محض دارند يك برهان طبيعی و تجربی است و ماهيت تجربی دارد ،
نظير ساير براهين و استدلالاتی كه محصول تجربه بشر
پاورقی :
. 1 همان كتاب ، ص 87 و . 88