خير ، لازمه مشيت مطلقه الهی اين است كه همه چيز به همان نحو كه او
اراده كرده است ، خواه به صورت دفعی و خواه به صورت تدريجی ، بدون‏
توقف به امری ماورای اراده پروردگار وجود پيدا كند .
بعلاوه حكما ثابت كرده‏اند كه امور تدريجی الوجود نحوه وجودشان منحصر به‏
تدريجی است ، نوعی ديگر از وجود ، يعنی وجود ثابت و دفعی ، بر آنها
محال است . پس قابليت قابل نيز اقتضا می‏كند تدريج را . صدرالمتألهين‏
نوعی حركت در عالم اثبات كرده است كه آن را " حركت جوهريه "
می‏نامند . بنابر اصل حركت جوهريه هيچ امر ثابتی در طبيعت وجود ندارد و
نمی تواند وجود داشته باشد ، همه چيز در طبيعت تدريجی الوجود است و جز
اين نمی تواند باشد . اين فيلسوف كه در عين حال يك عارف الهی است ،
هرگز در مخيله‏اش خطور نمی كرد كه روزی مردمی در جهان پيدا شوند و لازمه‏
علم ازلی الهی و يا مشيت ازلی الهی را دفعی الوجود بودن همه اشياء
بپندارند .
ما در چند سال پيش مقاله‏ای تحت عنوان " توحيد و تكامل " در نشريه‏
ماهانه مكتب تشيع نوشتيم ( 1 ) و راههای اشتباه فيلسوفان مغرب زمين را
در تضاد توحيد با اصل تكامل روشن كرديم .

ازليت ماده

باز از جمله نمونه‏های نارسايی فلسفه غربی اين است كه خيال كرده‏اند
نظريه ازليت ماده با اعتقاد به خدا منافی است و حال

پاورقی :
. 1 اين مقاله همراه يك سلسله مقالات ديگر به خواست خدا در مجموعه‏
مقالات فلسفی منتشر می‏شود .