" شخصيت ، ثمره تكامل تاريخی - اجتماعی و شخصی و بروز ارزشهای‏
اجتماعی انسان است . شخصيت محصولی است از يك روند تاريخی - اجتماعی‏
كه در جريان پراتيك و درك ارزشهای اجتماعی حادث می‏شود ، شكل می‏گيرد ،
قوام می‏يابد و برای پاسخ دادن به يك ضرورت عينی و تاريخی به ميدان‏
كشيده می‏شود " ( 1 ) .
از طرف ديگر ، آنجا كه پای شخصيت حلاج به عنوان يك متفكر بزرگ مادی‏
به ميان می‏آيد ، می‏گويد :
" اشعاری كه انديشه‏های مترقی حلاج را بازگو می‏كردند ، اگر چه به طور
كلی سوزانده شدند ، اما تعدادی از آثار و اشعار موجود او دارای ذخايری از
انديشه‏های ا لحادی و ديالكتيكی می‏باشد . اين آثار بر وحدت و پيوستگی‏
متقابل اشياء و تبديل و تحول اشياء به يكديگر و بر پيدايی و ناپيدايی‏
آنها تأكيد می‏نمايد : " معرفه در ضمن نكره مخفی است و نكره در ضمن‏
معرفه مخفی است " . ( شرح شطحيات ، ص 428 " ( 2 ) .
من فعلا به مفهوم اين جمله‏ها كه از " شطحيات " حلاج شمرده شده كاری‏
ندارم ، می‏خواهم بدانم آيا طبق فلسفه‏ای كه شما پيرو آن هستيد ، امكان‏
دارد كه در يازده قرن پيش انديشه‏هايی كه به عقيده شما تنها در قرن 19
مسيحی و 13 هجری آن هم در محيط صنعتی اروپا می‏توانسته پديد آيد ، از مغز
حلاج بيرون آمده باشد ؟ !
ماترياليسم در ايران در يكی دو سال اخير به نيرنگ تازه‏ای بس خطرناك‏
تر از " تحريف شخصيتها " دست يازيده است و آن تحريف آيات قرآن‏
كريم و تفسير مادی محتوای آيات با حفظ پوشش ظاهری

پاورقی :
. 1 همان كتاب ، ص . 115
. 2 همان كتاب ، ص . 152