نتيجه

نتيجه‏ای كه عملا از بررسی علل و عوامل گرايشهای مادی بايد بگيريم چيست‏
؟
مجددا بايد اعتراف كنم كه مدعی نيستم اين بررسی يك بررسی جامع و كامل‏
است . ممكن است علل و عواملی از نظر من پنهان مانده باشد . ممكن است‏
در ارزيابی بعضی عاملها اشتباه كرده باشم . مسلما ديگران كه جريان تاريخ‏
را با زيربناهای اقتصادی توجيه می‏كنند ، به شكل ديگر اين حوادث را تعليل‏
می‏نمايند و آينده را هم به شكلی ديگر پيش بينی می‏كنند . ما هر چند
مطالعات خود را برای اظهار نظر قطعی درباره علل و عوامل گرايشهای مادی‏
كافی نمی دانيم و خود را نيازمند به بررسی دقيق تر و كامل تری می‏دانيم ،
اما حاضر هم نيستيم از ديگران تقليد كنيم و چشم بسته تسليم گفته‏های آنها
بشويم .