پاورقی : . 1 ريچارد پاپكين و آوروم استرول : كليات فلسفه ، ترجمه دكتر سيد جلال مجتبوی ، ص . 231
است .
در غرب ديويد هيوم فيلسوف انگليسی قرن هيجدهم بر اين برهان خدشههايی
وارد كرده و از آن هنگام تاكنون بسياری از غربيها را عقيده بر آن است كه
برهان نظم كه بزرگترين تكيه گاه الهيون است از اعتبار افتاده است . بی
اعتبار شدن ادله اثبات خدا ، خصوصا دليل نظم ، يكی از علل گرايش به
ماديگری در جهان غرب است . اينك به بررسی خدشههای جناب هيوم
میپردازيم .
هيوم كتابی تأليف كرده به نام محاورات درباره دين طبيعی . در آن
كتاب ، شخصی فرضی به نام " كلئانتس " از برهان نظم دفاع میكند و شخص
فرضی ديگری به نام " فيلون " بر آن خدشه وارد میسازد و به اين ترتيب
ميان اين دو نفر محاوره صورت میگيرد . البته هيوم شخصا ماترياليست
نيست . او میكوشد ثابت كند كه ادلهای كه الهيون اقامه كردهاند ،
استحكام علمی ندارد ، همچنانكه ادله ماديون نيز چنين است . او معتقد
است ايمان ، امری قلبی است و از نظر عقلانی اگر بنا شود برهان نظم ملاك
قرار گيرد ، همين قدر میتوان گفت كه :
" نظم مشهود در طبيعت اگر دليل كافی نيست لااقل قرينه است بر اينكه
علت يا علل نظم در جهان احتمالا شباهتی به عقل و خرد انسانی دارد . اما
ورای اين ، ما راهی برای بسط و تعميم اين دليل به منظور اثبات خصوصيات
اين علت با اين علل نداريم " ( 1 ) .
پاورقی : . 1 ريچارد پاپكين و آوروم استرول : كليات فلسفه ، ترجمه دكتر سيد جلال مجتبوی ، ص . 231 |