طرح می‏شود ؟ ذهنم را به كتب و انديشه‏های الهيون كه با آنها آشنا بودم‏
معطوف می‏كردم ، می‏ديدم چنين مسائلی برای الهيون مطرح نيست و نمی تواند
مطرح باشد . ذهن مقدم بر عين و خالق عين است يعنی چه ؟ كجا گفته‏اند جهان‏
يك سلسله اجزای منفرد و بی رابطه با يكديگر است ؟ كدام فلسفه الهی‏
می‏گويد جهان ثابت و راكد است ؟ عميق ترين نظريه‏ها درباره اينكه جهان‏
يك " واحد حركت " است ، از طرف الهيون عنوان و اثبات شده است .
طولی نكشيد كه راز و رمز اين گونه طرح كردنها از طرف ماديين بر من‏
روشن شد . آن راز چه بود ؟ يك چيز ، يك چيز بسيار ساده : ضعف منطق‏
ماديين و ترس آنها از مواجهه با مسائل در چهره اصلی .
ماديين كاملا احساس كرده‏اند كه اگر مسائل را به صورت اصلی و صحيح مطرح‏
كنند ، كلاهشان سخت پس معركه است ، ناچار كانالهای انحرافی ايجاد
می‏كنند و مغلطه به كار می‏برند .
انديشه‏های مادی در جهان اسلام و در فرهنگ و تمدن اسلامی سابقه طولانی‏
دارد . از آيات قرآن بر می‏آيد كه انديشه انكار خدا و معاد در عصر
جاهليت در ميان مردم جزيره العرب وجود داشته است . از قرن دوم هجری كه‏
اختلاط ملل مختلف آغاز شد و برخورد عقايد و آراء سخت اوج گرفت ، ماديين‏
در كمال آزادی عقايد و انديشه‏های خويش را در محافل علمی و در مجالس‏
علنی ابراز می‏داشتند و ديگران را به پيروی از مكتب خويش دعوت می‏كردند
. احيانا در مسجد الحرام و يا مسجد النبی حلقه تشكيل می‏دادند و به گفتگو
درباره عقايد خويش می‏پرداختند . اينچنين آزادی برای ماديين در هيچ محيط
مذهبی در جهان سابقه ندارد . با همه اينها ، با آنكه انديشه‏ها ی مادی‏
همواره در محافل علمی و غير علمی مطرح بود ، اين انديشه‏ها طرفدارانی از