در مقابل اجتماع مسؤول می‏سازد و افراد را ذی حق می‏كند و استيفای حقوق را
يك وظيفه لازم شرعی معرفی می‏كند .
اميرالمؤمنين پيشوای سياسی و اجتماعی و امام معصوم و برگزيده حضرت حق‏
در گيرودار صفين با مردم سخن گفت و فرمود :
« اما بعد ، فقط جعل الله سبحانه لی عليكم حقا بولاية امركم ، و لكم علی‏
من الحق مثل الذی لی عليكم . . . لا يجری لاحد الا جری عليه ، و لا يجری عليه‏
الا جری له ، و لو كان لاحد ان يجری له و لا يجری عليه لكان ذلك خالصا لله‏
سبحانه دون خلقه ، لقدرته علی عباده و لعدله فی كل ما جرت عليه صروف‏
قضائه » ( 1 ) .
حق تعالی با حكومت من بر شما برای من حقی بر شما قرار داده است و شما
را همان اندازه حق بر عهده من است كه مرا برعهده شماست . حق همواره دو
طرفی است ، كسی را بر ديگری حقی نيست مگر اينكه آن ديگری را هم بر او
حقی است . و اگر كسی باشد كه بر ديگران حق دارد و ديگران بر او حقی‏
ندارند ، او تنها خداست و آفريدگانش را چنين مزيتی نيست ، زيرا او بر
بندگانش توانايی و قدرت دارد و قضای گوناگون او جز بر عدالت جاری نمی‏
گردد .
يعنی حق ، متبادل است ، هر كس از آن بهره‏مند شد مسؤوليتی در مقابل‏
خواهد داشت .
از نظر اسلام ، مفاهيم دينی هميشه مساوی آزادی بوده

پاورقی :
. 1 نهج البلاغه ، خطبه . 207