يا اينكه گفته‏اند :
" خودتان از خودتان حساب بكشيد پيش از آنكه از شما حساب كشيده شود
، خودتان خودتان راوزن كنيد و بسنجيد و به سود و زيان خود برسيد قبل از
آنكه شما را وزن كنند و بسنجند " .
همه اينها ناظر به يك اصل است و آن اينكه انسان اين فرق را با ساير
امور تربيت پذير دارد كه مربيان خارجی برای تربيت وی كافی نيستند ، هر
كسی بايد در خودش حالت " مربی گری " نسبت به خودش پيدا شود ، دو
شخصيت پيدا كند : از يك نظر فرمانده باشد و از يك نظر فرمان پذير ، از
يك نظر پند ده باشد و از يك نظر پند پذير ، از يك نظر ملامت كن باشد و
از يك نظر ملامت پذير ، از يك نظر حساب كش باشد و از نظر ديگر حساب‏
ده . در قرآن كريم از " نفس لوامه " نام برده شده . نفس لوامه يعنی‏
نفس ملامت كن كه در مواقعی كه از انسان خطايی سر می‏زند آدمی را تحت‏
شكنجه و عذاب و ملامت و سرزنش قرار می‏دهد . هيچ كس نيست كه اين‏
حقيقت را در خود احساس نكرده باشد ، زيرا هيچ كس نيست كه خطايی كوچك‏
يا بزرگ مرتكب نشده باشد و هيچ كس هم نيست كه وجودش از اين بازپرس‏
الهی خالی باشد . بنابراين برای همه كس اتفاق افتاده كه مورد باز خواست‏
و سؤال اين محكمه الهی شده و در نتيجه خودش مورد ملامت و سرزنش و
مجازات خودش واقع گشته .
اين از خصوصيات بارز انسان است كه در خود يك نوع دوگانگی احساس‏
می‏كند ، اما در واقع دوگانگی نيست ، يعنی چنين نيست كه در هر كسی دو
روح و دو نفس باشد ، يكی از آنها حاكم و