مصانعه و مجامله بگذاريد ، نه ، بر عكس ، انتظار من اظهار نظرهای صريح و
خيرخواهانه است در كارها : " « فلا تكفوا عن مقالة بحق او مشوره بعدل »
" مبادا از تذكرات بجا و از مشورت دادنها مضايقه كنيد .
اين كه میگويند حكومت علی عليه السلام عالی ترين مظهر دموكراسی بود روی
همين جهات بود ، خودش با آنكه امام است و قدرتهای مادی و معنوی را در
اختيار دارد به مردم پر و بال میدهد ، آنها را بر انتقاد و اعتراض تشجيع
میكند . البته اين نكته هم هست كه هر اعتراضی به حق نيست و انتقاد
كننده دو شرط بايد داشته باشد : يكی آن كه حسن نيت داشته باشد ، يعنی
غرض شخصی نداشته باشد ، مقصودش اصلاح باشد نه اين كه مقصودش لجن مال
كردن و لگدمال كردن طرف باشد ، ديگر آن كه حسن تشخيص داشته باشد ، يعنی
اهل درك و تشخيص باشد ، انتقادهای جاهلانه و احمقانه بسيار زيان آور
است . انتقاد اگر بر مبنای حسن نيت و حسن تشخيص باشد موجب حركت و
اصلاح است و اگر بر مبنای سؤنيت و بر مبنای جهالت و عدم تشخيص و عدم
آشنايی به مصالح عاليه اجتماع و راه صحيحی كه لازم است اجتماع [ طی كند ]
واقع شود آن وقت چوب لای چرخ گذاشتن است و سبب هرج و مرج و توقف است
.
بعد جملهای دارد كه معنايش اين است : هيچ شخصی و هيچ مقامی بالاتر از
اينكه مورد انتقاد قرار بگيرد نيست .
مجموع نكتههايی كه علی عليه السلام درباره حق فرمود چهار نكته بود كه
خلاصهاش را تكرار میكنم : اول اينكه حق در زبان آسانترين چيزها و در عمل
مشكل ترين كارهاست ، عمل ، ملاك
|