خويشاوندان و معلمان و همسايگان و همكيشان و همنوعان خود دارد .
اميرالمؤمنين عليه السلام به يكی از فرمانداران خود مینويسد : " مبادا كه
مانند حيوان درندهای به جان مردم بيفتی ، زيرا افراد رعيت يا مسلمان اند
و هم دين تو میباشند و يا اگر مسلمان نيستند لااقل انسان اند و همنوع تو
میباشند " . كلمه " حق " و " حقيقت " را زياد میگوييم و میشنويم ،
بايد هم حق را بشناسيم و هم حقيقت را . شناختن حقيقت به اين است كه
نظام هستی و جريان عالم وجود را همان طور كه هست تصور كنيم نه اينكه در
ذهن خود گرفتار خيالات و اوهامی بشويم كه از واقع فرسنگها دور است ،
خودمان را همان طور كه هستيم بشناسيم ، جهان را همان طور كه هست بشناسم
، خداوند را با صفات كمال و جمال و جلال بشناسيم . و اما شناختن حق به
اين است كه دين خود را تميز دهيم و بدانيم چه مديونيتها داريم ، بدانيم
نسبت به نزديك ترين امور به خودمان يعنی اعضا و جوارح بدن خود مديونيم
و حقوق اينها را ادا كنيم ، نسبت به پدر و مادر و زن و فرزند و معلم و
همسايه و خويشاوندان و همكيشان و هموطنان و حتی نسبت به زمينهايی كه در
اختيار ما گذاشته شده و نسبت به شغل و مقام اجتماعی كه به ما واگذار شده
و نسبت به هر كاری كه به عهده گرفته ايم مديونيم و بايد حق آنها را ادا
كنيم . اگر خودمان و خدای خودمان و جهانی را كه در آن زندگی میكنيم
شناختيم و به حقوقی كه به عهده ما هست آشنا شديم ، میتوانيم با سر بلندی
و سر افرازی ادعا كنيم كه ما ، هم اهل حقيم و هم اهل حقيقت .
|