دارد ، ولی اگر يك ذره از مسير خودش منحرف شود ، صد درصد اثرش معكوس‏
است ، و من خودم در حدودی كه مطالعه كرده ام و مخصوصا در قرآن كريم در
اين زمينه مطالعه دارم ، می‏بينم كه غالب مفاهيم اخلاقی و تربيتی اسلام -
اگر نگوئيم تمام آنها - به شكل وارونه ای الان در افكار ما مسلمانها وجود
دارد .

توكل ، مفهومی زنده كننده و حماسی

مثلا توكل خودش يك مفهوم اخلاقی تربيتی اسلامی است يعنی اسلام می‏خواهد
مردم مسلمان متوكل بر خدا باشند اگر شما توكل را در قرآن مطالعه كنيد ( و
من در هر جای قرآن توكل آمده است يادداشت كرده ام ) ، می‏بينيد از تمام‏
اينها هماهنگی عجيبی در مفهوم توكل پيدا می‏شود كه انسان می‏فهمد توكل در
قرآن يك مفهوم زنده كننده و حماسی است يعنی هر جا كه قرآن می‏خواهد بشر
را وادار به عمل كند و ترسها و بيم ها را از انسان بگيرد ، می‏گويد نترس‏
و توكل بخدا كن تكيه ات به خدا باشد و جلو برو ، تكيه ات بخدا باشد و
حقيقت را بگو ، بخدا تكيه كن و از كثرت انبوه دشمن نترس .

توكل مسخ شده و وارونه

ولی وقتی كه شما همين توكل را در ميان تفكر امروز مسلمين جستجو می‏كنيد
، می‏بينيد يك مفهوم مرده است وقتی می‏خواهيم ساكن بشويم و جنبش نداشته‏
باشيم ، وقتی می‏خواهيم وظيفه را از