الفصل الاول فی أقسام العلل وأحوالها
شيخ میگويد كه علت و معلول ( كه مقصود عليت و معلوليت است ) نيز از عوارض موجود بما هو موجود است . در اول كتاب " شفا " هم به تفصيل بحث شده است كه چه مطالبی متعلق به فلسفه اولی است و چه مسائلی خارج از آن است . و اثبات شد كه يك سلسله مسائلی داريم كه آن مسائل در حوزه و قلمرو هيچ علمی مثل رياضی و طبيعی و امثال آن نمیگنجد و بعد اثبات كردند كه همين مسائل كه از عوارض موضوعات هيچ علمی نيست همه از عوارض موجود بما هو موجود است . يعنی علمی داريم كه از عوارض موجود بما هو موجود بحث میكند . بحث علت و معلول نيز از قبيل همين گونه مسائل است و محل بحثش در فلسفه اولی است . يك مسألهای كه از زمان ارسطو مرسوم است تقسيم علت است به چهار علت : صوری ، مادی ، غائی و فاعلی . شيخ بحث خود را از همين جا شروع میكند با اينكه قاعده بايد تعريفی از عليت و معلوليت میكرد و بعد وارد بحثهای ديگر میشد . مثلا حاجی سبزواری در " منظومه " اول علت و معلول را تعريف میكند . پس ما اكنون به تعريف علت و معلول میپردازيم : تعريف علت و معلول : اگر دو موجود داشته باشيم كه يكی از آنها در اصل وجود ، به ديگری وابسته و نيازمند باشد بطوری كه اگر ديگری نباشد آن هم نخواهد بود آن وقت ، آن شیء را علت و اين شیء نيازمند را معلول گويند . پس اگر