برهان اول شيخ بر رد نظريه مثل
شيخ دو برهان در اينجا اقامه كرده است . البته توضيح خواهيم داد كه آيا بيان شيخ يك برهان است يا دو برهان . اين برهان با توجه به چند نكته است : اول - انواعی كه در اين عالم دارای افرادی است ، دو دسته افراد دارند : افراد محسوس و افراد معقول . افراد محسوس فرد همين نوعند و افراد معقول هم فرد همين نوع اما در عالم ديگر . للانسان فردان : فرد محسوس و فرد معقول . دوم - فرد معقول علت اين فرد محسوس است . بنابراين بعضی از افراد نوع واحد علت بعضی ديگر از افراد همان نوع است . علت و معلول از نظر ذات و ماهيت يكی هستند ، فردی از افراد يك ماهيت علت است برای فرد ديگر از همان ماهيت . سوم - فرد علت ، فردی است جاودانی ، نه حادث و فانی و متغير و متحول ، بعلاوه اينكه كامل است و هيچ نوع نقصی در او وجود ندارد ، و هيچ گونه كمال ممكنی نيست كه او فاقد آن كمال ممكن باشد ، و اگر فاقد كمالی است ، فاقد آن كمالی است كه برای طبيعتش ناممكن است . از اين جهت فرد علت حقيقت است و معلول سايه . شيخ بر اساس همين طرز تفكر ايراد خودش را ذكر میكند . برای اينكه جوانب مسأله همه رعايت شده باشد ، سؤال میكند كه : آيا فرد محسوس وجود دارد يا ندارد ؟ اگر فرد محسوس وجود ندارد كه تصور و تخيل و تفكر و تعقلی نداريم .