بخت و اتفاق
يكی از بحثهای مربوط به غايت ، بحث اتفاق است . البته اين را تحت عنوان " بخت و اتفاق " ذكر میكنند . اين بحث را از يك نظر میتوان مربوط به بحث علت غائی كرد ، همچنان كه شيخ در الهيات در باب علت غائی از آن بحث ياد میكند . و هم میتوان اين موضوع را به بحث علل فاعلی مربوط كرد ، آنچنانكه شيخ در اينجا احاله میكند به جلد اول ، كه در آنجا اين بحث آمده است . اما رابطهاش با علت غائی مخصوصا بحث اتفاق چنين است كه گفته میشود كه فعل اتفاقی آن فعلی است كه بلا غايت است يعنی در آن فعل رابطهای ميان غايت و مغيی وجود ندارد ، به اين معنا كه همانطور كه در فعل عبث غايت وجود ندارد در اتفاق هم غايت وجود ندارد ، با اين تفاوت كه در مورد فعل عبث گفته میشود كه فاعل فعل عبث ، يا اين فعلی كه از آن فاعل صادر شده است ، بلاغايت است ، يعنی " ليس له غايه اصلا " كه در فعل عبث و مانند آن به آن اشاره شده است ، و مثلا گفتيم كه در حركات بلانهايه غايتی وجود ندارد اصلا . ولی در باب اتفاق میخواهند بگويند كه آنچه وجود پيدا كرده است ، و شبيه به غايت است مستند به هيچ فاعلی نيست . حالا يك وقت میگوئيم فاعل بلاغايت است ، يك وقت میگوئيم غايت