رفع اشكال راجع به باران
و اما مسئله باران ، لازم نيست آنچه در آن باب گفتهاند مسلم بداريم بلكه میگوئيم نزديك شدن خورشيد و حدوث گرمی از اين جهت و دور شدن خورشيد و سردی كه از آن نتيجه میشود چنانكه بعدها خواهيم گفت در طبيعت برای بسياری از غايات جزئی سببی است با نظام و همينكه خورشيد در ضمن حركت مايل خود به زمين نزديك شود سبب میشود كه از ذات او تبخير حاصل آيد كه بخار را بالا برده بجائی میرساند كه آنجا سرد شده و بالضروره فرود آيد و در اين باب ضرورت مادی كفايت نمیكند بلكه سبب آن فعل الهی است كه در ماده بكار میرود و منتهی به ضرورت میشود و غايت هم همراه اوست زيرا كه همه غايات يا اكثر آنها در ماده همراه ضرورتی میباشند و ليكن علت محركه ماده را میطلبد و آنرا قسمی میكند كه بالضروره منتهی به صورتی كه در آن واقع میشود میگردد در حاليكه آن صورت غايت مقصود باشد . و اين فقره از تأمل در همه صناعات معلوم میشود .هر غايتی غايت لازم ندارد
و نيز میگوئيم اگر حركت و فعل غايتی دارد واجب نيست كه هر غايتی هم غايتی داشته باشد و حد وقوفی در سبب نبوده باشد زيرا غايات حقيقی آنست كه مقصود بالذات باشد و چيزهای ديگر برای او قصد كرده شود و چيزی كه مقصود بالذات نيست و برای امر ديگری است میتوان سبب او را پرسيد تا در جواب غايت او را ذكر كنند و ليكن آنچه مقصود بالذات است نمیتوان پرسيد