بخت و اتفاق

يكی از بحثهای مربوط به غايت ، بحث اتفاق است . البته اين را تحت‏
عنوان " بخت و اتفاق " ذكر می‏كنند . اين بحث را از يك نظر می‏توان‏
مربوط به بحث علت غائی كرد ، همچنان كه شيخ در الهيات در باب علت‏
غائی از آن بحث ياد می‏كند . و هم می‏توان اين موضوع را به بحث علل فاعلی‏
مربوط كرد ، آنچنانكه شيخ در اينجا احاله می‏كند به جلد اول ، كه در آنجا
اين بحث آمده است .
اما رابطه‏اش با علت غائی مخصوصا بحث اتفاق چنين است كه گفته می‏شود
كه فعل اتفاقی آن فعلی است كه بلا غايت است يعنی در آن فعل رابطه‏ای‏
ميان غايت و مغيی وجود ندارد ، به اين معنا كه همانطور كه در فعل عبث‏
غايت وجود ندارد در اتفاق هم غايت وجود ندارد ، با اين تفاوت كه در
مورد فعل عبث گفته می‏شود كه فاعل فعل عبث ، يا اين فعلی كه از آن فاعل‏
صادر شده است ، بلاغايت است ، يعنی " ليس له غايه اصلا " كه در فعل‏
عبث و مانند آن به آن اشاره شده است ، و مثلا گفتيم كه در حركات‏
بلانهايه غايتی وجود ندارد اصلا .
ولی در باب اتفاق می‏خواهند بگويند كه آنچه وجود پيدا كرده است ، و
شبيه به غايت است مستند به هيچ فاعلی نيست . حالا يك وقت می‏گوئيم‏
فاعل بلاغايت است ، يك وقت می‏گوئيم غايت