فضيلت و رذيلت
شيخ مثالهائی اخلاقی را نيز ذكر میكند . در علم اخلاق اين حرف از ارسطو رسيده است كه میگويد اخلاق فاضله حد وسط ميان دو خلق افراط و تفريط است . و اصلی درست كردهاند كه تمام صفات اخلاقی تحت عدالت جمع میشوند . اين امر در كتب اخلاقی قديمی خودمان كه اخلاق فلسفی را بيان میكنند آمده است ، نه كتب اخلاقی عرفانی يا حديثی . البته چنين كتب اخلاقی فلسفی مثل " طهاره الاعراق " ابن مسكويه و " جامع السعادت " نراقی كه بر همان اساس ملكات اخلاقی را تحليل كردهاند . پس اينها مدعی هستند كه تمام صفات اخلاقی تحت عدالت جمع میشوند . به اين معنا كه ، همانطور كه ارسطو گفته ، هر قوهای از قوا يك حد اعتدالی دارد كه بايد در آن حد اعتدال خودش باقی بماند . اگر از آن حد اعتدال زيادتر برود افراط است و كمتر از آن تفريط . و در هر دو صورت ، صفت رذيلت است . و در حد وسط صفت فضيلت است . مثلا شما شجاعت را فرض كنيد ، میگويد اين صفت حد وسط است ميان تهور كه افراط است در القاء نفس به مهالك ، و ميان جبن . هم تهور رذيلت است و هم جبن . يا مثلا عفت ، میگويد عفت حد وسط و حد اعتدال ميان شره كه افراط در شهوت رانی است و ميان خمود . بنابراين ، اينها میخواهند هر صفت فاضلهای را بر گردانند به حد وسطی ميان افراط يك قوه و تفريط همان قوه . البته در اين جاها ما گاهی به صفاتی برخورد میكنيم كه معلوم نيست آن صفات را آيا با حد وسط میتوان توجيه كرد يا نه ، و اين خود در بعضی از موارد مسألهای است . قبلا