فصل سوم - قسمت اول تناهی علل غائی و صوری

مقدمه

بحث در ادامه همان علت فاعلی است . بحثی كه ما درباره تناهی علل‏
می‏كنيم ، [ اگر چه درباره علل چهارگانه است ] ، ولی آن علل هم به علت‏
فاعلی منتهی می‏شوند . درباره علت غائی قبلا هم بحث كرديم . آيا هر
معلولی كه در طبيعت وجود دارد يك علت غائی هم دارد يا ندارد ؟ آيا هر
فاعلی ، حتی فاعل طبيعی ، غايتی را جستجو می‏كند يا نه ؟ ما در بحث‏
غايات بطور مفصل خوانديم و رد شديم .
اما مسأله علت مادی و علت صوری يك نظريه خاص ارسطوئی شمرده می‏شود .
اين نظريه قبل از ارسطو مطرح نبوده است و ابداع خود ارسطو است . بعدها
در دوره جديد شبهه‏ها و شكهائی درباره آن طرح شده است ، كه اكنون ما در
مقام بيان آنها نيستيم . البته اين بحث در جواهر مطرح است نه در اعراض‏
. اين