پاورقی : 1 - [ مقالات فلسفی جلد اول ] .
تضاد شرح دادهايم . ( 1 )
اين نيز مطلبی بود كه چون به اينجا مربوط بود عرض كردم ، برای اينكه
توجه داشته باشيد كه يك طرز تفكری وجود دارد كه میگويد وجود مطلق
نمیتواند وجود داشته باشد و حقيقت ندارد ، وقتی وجود میتواند وجود داشته
باشد كه به يك شیء تعلق پيدا كرده باشد . قهرا شيئی كه در مقابل وجود
فرض میشود همان ماهيت است .
سؤال : امروزيها میگويند كه مطلق چنان سعهای دارد كه هم وجود و هم عدم
را شامل میشود .
استاد : منظور وجود مطلق است ؟
- : آنها بطور كلی میگويند كه مطلق شامل عدم و وجود است . بعد هم
میگويند كه اين نظر را " قيصری " هم گفته است .
استاد : نه ، بيخود میگويند ، در بيانات او نيست . مطلق شامل عدم و
وجود است يعنی چه ؟ آيا مطلق خودش وجود دارد يا ندارد ؟ اين مطلق يا
موجود است يا معدوم . اگر موجود باشد ، آيا اين همان وجود مطلق است يا
وجود شیء مطلق ؟ بالاخره يكی از اين دو تا است . اگر بگوئيم همان وجود
مطلق است ، ديگر غلط است كه بگوئيم شامل وجود و عدم میشود . و اگر
بگوئيم وجود شیء مطلق است ، در واقع ماهيت را مطلق فرض كردهايم ، يعنی
ذاتی را فرض كردهايم كه آن ذات مطلق است . پس مطلق ماهيت میشود ،
اين را میگوئيد هم شامل وجود میشود و هم عدم . ماهيت اصلا نمیتواند مطلق
باشد ، ماهيت مساوی است با محدود بودن . قيصری هم آن حرف را نزده است
، حرف قيصری درباره وجود است ، همه تكيه او روی وجود است . اصلا عرفا
هستند كه برای اولين بار مسأله اصالت وجود را طرح كردند ، البته بيان
آنها فلسفی نبود و با بيان خودشان بود .
پاورقی : 1 - [ مقالات فلسفی جلد اول ] . |