فصل دوم - قسمت سوم ادامه نقد و بررسی كون شی‏ء من شی‏ء

گفتيم كه اين بحثها در ضمن بحث از تناهی علل آمده است ، البته در
بحث از تناهی علل مادی . به مناسبت ايرادی كه بر تعبير ارسطو وارد آمده‏
بوعلی درصدد رد اين ايرادها برآمده و يك سلسله مسائلی را طرح كرده كه‏
فرع زائد بر اصل شده ، و مسائل چندان مهمی هم نيست ولی چون در كتاب طرح‏
گرديده آنها را می‏خوانيم .
سخن در اين بود كه ارسطو " كون شی‏ء من شی‏ء " را تقسيم ثنائی كرده‏
است : يكی علی نحوالاستحاله است ، يعنی وقتی چيزی از چيزی بوجود می‏آيد ،
شی‏ء اول مستحيل به شی‏ء دوم می‏شود ، يعنی شی‏ء اول چيزی را كه دارد رها
می‏كند و بعد تبديل می‏شود به شی‏ء دوم . به عبارت ديگر فسادی است و كونی‏
. اين معنی استحاله است كه در اينجا آمده است . نوع دوم علی نحو
الاستكمال است . يعنی شی‏ء اول كه به شی‏ء دوم تبديل می‏شود به اين صورت‏
نيست كه چيزی را رها كند و چيز