- : در ارواح هم كثرت نيست ؟
استاد : نه كثرت در آنجا نيست . ارواحی كه مقصود از آنها ارواح مجرده
و عقول مجرده است كه در مقابل اين دنيا هستند ، اختلاف آنها اختلاف نوعی
است ، نه اختلاف فردی . يعنی اختلاف ذاتی است . يعنی هر عقل مجردی به
حسب نوع با عقل مجرد ديگر متباين است . در آنجا چنين نيست كه ما دو
عقل مجرد از يك نوع داشته باشيم . اما ارواح انسانها ، يعنی اينها كه در
قوس صعود به اصطلاح قرار گرفتهاند ، آنها تشخص خودشان را از همان مادهای
كه بوجود آمدهاند . كسب كردهاند .
- : آيا میتوانيم بگوئيم كه عقول در دو مرتبه مساوی نيستند ؟
استاد : معنايش همين است . وقتی از يك نوع نيستند يعنی در يك درجه
نيستند .
- : يعنی اختلاف انواعشان به اختلافشان مراتبشان است ؟
استاد : بله ، اختلاف انواع همان اختلاف مراتب میشود . البته در آنجا
اشراقيون قائل به اختلاف انواع بر وحدت مرتبه هستند ، كه آنها را عقول
متكافئه يا عقول عرضيه میگويند . معنايش اين است كه اينها از نظر مرتبه
اختلاف ندارند ، ولی نوعيتشان مختلف است . اما مشائين قائل به عقول
عرضيه نيستند . يعنی معتقدند كه هر جا اختلاف نوعی باشد اختلاف مرتبه
است .
|