نظريه مراتب داشتن عقل بر مبنای قوه و فعل ارسطو است
اين نظريه از يك جهت ديگر براساس آن نظريه معروف قوه و فعل ارسطو است . نظريه قوه و فعل ارسطو كه يك نظريه فوقالعاده دقيقی است ، اين است كه در طبيعت هميشه اشياء از حالت بالقوه به حالت بالفعل سوق داده میشوند ، يعنی در جوهر اشياء چنين چيزی هست . زيرا ارسطو قائل به نظريه ماده و صورت است . او به ماده تنها قائل نيست ، بلكه به صورت هم قائل است . او میگويد يك نوع رابطهای ميان ماده موجود و صورتهای آينده هست . و میگويد كه ماده از طريق كون و فساد متحول به صورت و متصور به صورت میشود ، و از يك قوهای پا به مرحله فعليت میگذارد . فعليتی كه ارسطو برای اشياء قائل است ، امری است كه با ماده اشياء متحد است ، ولی عين ماده اشياء نيست . يعنی بنابر نظريه ارسطو ، عقل انسان وقتی كه از مرحله عقل هيولانی پا به مرحله عقل بالملكة میگذارد ، واقعا جوهر به مرحلهای از كمال در ذات خودش نائل شده كه اثر آن درك بديهيات اوليه است . و بعد كه به مرحله عقل بالفعل میرسد ، باز اين جوهر به صورت جديدی نائل میشود كه اثرش آن عملی است كه نامش عقل بالفعل است . و چنانكه گفتيم ، اگر كسی به عقل بالمستفاد مستقلی هم قائل شده ، باز میگويد وقتی از عقل بالفعل به عقل بالمستفاد میرسد ، صورت جديدی پيدا میكند .پاورقی : 1 - سوره نحل / . 78