صبی جوهری است كه در او يك سلسله تغييرات كمی و كيفی پيدا میشود و رجل
میگردد . اين تغييرات همه تدريجی و علی سبيلالحركة است .
ما يك سلسله تغييرات دفعی هم داريم كه استكمال هست ولی تغيير تدريجی
نيست ، بلكه تغيير دفعی است . مثل كون العالم من الجاهل ، تبديل شدن
جاهل به عالم . در اينجا حركتی در كار نيست كه تدريجا جاهل خود به خود
تبديل به عالم شود ، همانطور كه صبی رجل میشد . ( ممكن است ) كه مثلا در
يك وقت در اثر تعلم يا تفكر شخص عالم شود .
بنابراين بيان ارسطو شامل استكمالات دفعی نيست . علاوه بر اين
استكمالات تدريجی هم كه ارسطو آن را بيان كرده خود بر دو قسم است كه
بيان ارسطو فقط شامل يك قسم آن است ، و قسم ديگر را شامل نمیشود . پس
اين يك ايراد كه بر حرف ارسطو وارد شده ، كه ارسطو استيفای اقسام را
نكرده است .
سؤال : در استكمال دفعی مادهای نيست كه استكمال شود .
استاد : فرق نمیكند دفعی و غيردفعی .
- : اينكه شما میفرمائيد جاهل عالم میشود در اينجا مادهای نيست كه
استكمال صورت گيرد . اگر ماده باشد حركت هم حتما در آن هست .
استاد : نه ، ارسطو و ابوعلی و امثال اينها تبديل آب به هوا و مانند
اين را هم دفعی میدانند . به عقيده اينها در اين مورد آنا صورت مائيت
زايل میشود و صورت هوائيت حادث میشود . اينها قائل به كون و فساد
هستند . اينها فقط درباب بعضی از اعراض قائل به حركت هستند ، ولی
تغييرات جوهری را دفعی میدانند كه از طريق كون و فساد صورت میگيرد .
|