آيا تفاوت و تمايز به فصلهای عدمی ممكن است ؟
لقائل أن يقول : چه لزومی دارد كه ما برای هر حيوانی يك فصل وجودی قائل شويم ؟ ممكن است بعضی حيوانات فصلشان عدمی باشد ، يعنی امتياز يك نوع از نوع ديگر ممكن است به اين باشد كه آن كمالی را كه نوع ديگر دارد اين ندارد . به طور كلی در انواعی كه قابل شدت و ضعف هستند و قابليت تكامل ذاتی در آنها هست و قابل اشتداد جهت ذاتی در آنها هست ، و به تعبير ديگر در ماهيتهائی كه به نوعی مشككند و تشكيك در افرادشان هست ، مانعی ندارد كه امتياز نوعی از نوع ديگر به يك فصل عدمی باشد . اين يك فرضی است كه مطرح میكنيم كه ممكن است كسی بگويد و مانعی ندارد كه به صورت يك سؤال مطرح شود . مثلا تفاوت الاغ با انسان به اين نيست كه انسان حيوان است با يك فصل وجودی ، و الاغ حيوان است با يك فصل وجودی ديگر . بلكه الاغ حيوانی است كه فقط حيوانيت را دارد و انسان حيوان است بعلاوه شیء ديگر . يعنی چنين نيست كه در الاغ يك امر وجودی باشد كه در انسان وجود نداشته باشد . الاغ فقط حيوان است و همان را فقط دارد ، و انسان حيوان است بعلاوه شیء ديگر كه عبارت است از ناطقيت . معنای اين سخن اين است كه حيوانيت در يك جا نوع باشد و در جای ديگر جنس باشد ، حيوانيت در الاغ نوع باشد و در انسان جنس باشد ، و در عين حال يك چيز است كه در يك جا نوع است و در يك جا جنس است . كمااينكه درباب خط هم كسی ادعا كند كه عينا همينجور است . خط نيممتری و خط يكمتری دو نوع هستند كه اختلافشان با يكديگر در اين است كه يكی چيزی دارد كه ديگری آن را ندارد ، و آن ديگری چيزی را ندارد كه آن اولی دارد ، ولی هر دو مشتركا يك امر را دارند . خوب ، اين فرض است . سؤال : استاد ، درباب تشكيك میگويند ؟ استاد : تقريبا نوعی تشكيك میشود ، حالا نوعی تشكيك به اين شكل .