پاورقی : 1 - سوره يونس / . 61 2 - سوره فرقان / . 6
" « من قرآن و لا تعملون من عمل الا كنا عليكم شهودا اذ تفيضون فيه و ما
يعزب عن ربك من مثقال ذره فی الارض و لا فی السماء و لا أصغر من ذلك و لا
أكبر الا فی كتاب مبين " ( 1 ) " و قل أنزله الذی يعلم السر فی
السموات و الارض »" ( 2 ) .
در اين جهت از راههای متعدد استدلال میشود . يكی از راه برهان انی است
. يعنی وقتی كه به آثار و معلولات و مخلوقات او نظر میكنيم ، آثار و
نشانههای عالم بودن خالق و علت و آفريننده آنها را میبينيم . يعنی خالق
، اينها را از روی علم و حكمت و تدبير آفريده است . معلول و مخلوق و
اثر ، همانطور كه بر اصل وجود مؤثر دلالت میكند ، گاهی نيز بر خصوصيت
وجود مؤثر دلالت میكند . مثلا خصوصيت اثر بر درجه قدرت مؤثر دلالت میكند
. مثل اين كه ما از روی ويرانی زياد يك شهر میگوئيم بمب منفجر شده و
قدرتش خيلی زياد بوده است . و يا كتابی كه اثر يك مؤلف است ، علم و
اطلاع و آگاهی مؤلف را نشان میدهد . ما هم وقتی به نظام عالم نگاه میكنيم
، از كتاب عالم ، به علم خالق و آفريننده آن پی میبريم . اين راهی است
كه فلاسفه هرگز از اين راه نمیروند . متكلمين از اين راه میروند ، راه
غلطی هم نيست ، راه درستی است . ولی فلاسفه از اين راه نمیروند . چرا ؟
برای اين كه آن اندازه را كه منظور فلاسفه است ، اثبات نمیكند . اين
برهان فقط اثبات میكند كه خداوند به آنچه آفريده است عالم است . و حال
آن كه آنچه فيلسوف میخواهد بيش از اين است . او میخواهد علم غيرمتناهی
اثبات كند . در برهان انی ، در همان دايرهای كه موجودات را میبينيم ،
به عالم بودن او پی میبريم . مثلا چون اين شیء را آفريده ، میفهميم كه به
اين عالم بوده اين كافی نيست . در عين حال كه اين خود راهی است ولی
فلاسفه از اين راه نمیروند .
پاورقی : 1 - سوره يونس / . 61 2 - سوره فرقان / . 6 |