مطلق وجود دارد يا ندارد ؟ باز هم اين مطلب را مخصوصا تأكيد میكنيم كه
اين وجود مطلق اوسع و اشمل است از تعبيری كه امروز میگويند . وجود مطلقی
كه امروزيها در مقام اثبات يا نفی آن برمیآيند در مقابل وجود مقيد و
محدودی كه حكما میگويند قرار ندارد ، بلكه در مقابل يك وجود محدود خاص
كه همان موجود متغير و نسبی است قرار دارد . وقتی موجود متغير شد لازمه
متغير بودن آن نسبی بودن آن است ، اگر چه لازمه نسبی بودن متغير بودن
نمیباشد . موجود نسبی يعنی موجود مشروط به شرايط و به زمان و مكان . در
مقايسه با اين زمان وجود دارد و در مقايسه با زمان ديگر وجود ندارد .
بنابراين وجود بطور مطلق بر او حمل نمیشود ، بطور نسبی حمل میشود . اگر
از ما بپرسند آيا سعدی وجود دارد ؟ میگوئيم كه سعدی در زمان خودش وجود
دارد ، در غير زمان خودش مثلا در قبل از قرن هفتم وجود نداشته است و بعد
از قرن هفتم هم وجود نداشته است . شيئی كه مقيد به مكان است نيز چنين
است كه در غير آن مكان وجود ندارد . مثلا آيا اين كتاب وجود دارد ؟ اين
كتاب در اينجا وجود دارد ولی در آنجا وجود ندارد . اما وجود مطلق آن
وجودی است كه اين قيود و شرايط را نمیپذيرد ، نمیشود گفت كه در اينجا
وجود دارد و در آنجا وجود ندارد ، در آسمان وجود دارد و در زمين وجود
ندارد و يا بالعكس ، در اين زمان وجود دارد و در آن زمان وجود ندارد ، و
نمیشود گفت با اين شرايط وجود دارد ولی با آن شرايط وجود ندارد .
معلولها چنين هستند كه به شرط وجود علتشان موجودند و با عدم وجود علت
موجود نيستند .
دلايل منكرين وجود مطلق
كسانی كه میگويند وجود مطلق وجود ندارد ، از دو راه اين مطلب را بيان
میكنند : يكی از اين راه كه میگويند وجود مطلق مساوی با نيستی است ،
بايد بگوئيم وجود چه چيزی [ تا از نيستی بيرون آيد ] . و " چه چيزی "
همان ماهيت است . آنكه ما به آن ماهيت میگوئيم آنها چيز میگويند . از
نظر آنها بايد گفت