كرده است ، برای شما بيان بكنم . مقدمتا قبل از اينكه بيان حضرت را در
اين زمينه عرض بكنم ، به يك سؤال جواب می‏دهم . آن سؤال اينست : توبه‏
چه وقت از انسان قبول می‏شود ، وقت توبه چه موقع است ؟ يعنی تا چه وقت‏
انسان مهلت توبه دارد ؟
انسان تا در اين دنيا هست و رشته حياتش باقی است و تا وقتی كه مرگ‏
مستقيما به او روی نياورده است ، مهلت برای توبه كردن دارد . تنها در
وقتی كه انسان در چنگال مرگ گرفتار است و هيچاميدی به نجات ندارد توبه‏
مورد قبول واقع نمی‏شود ، آن ساعات و لحظات آخر كه در تعبيرات حديثی ،
ساعت معاينه ناميده شده است ، يعنی لحظه‏ای كه انسان مرگ را و جهان‏
ديگر را معاينه می‏كند ، بچشم می‏بيند ، در عين اينكه هنوز زنده است ،
دنيای ديگر را در مقابل خود حاضر می‏بيند . قبل از آن لحظه ، توبه انسان‏
قبول است ولی در آنلحظه ديگر توبه مقبول نيست ، همچنانكه در عالم آخرت‏
هم توبه معنی ندارد . نه انسان در آنجا حال توبه پيدا می‏كند و نه فرضا
اگر بخواهد توبه كند ، كه قطعا توبه واقعی نخواهد بود و فقط يك عمل‏
ظاهری است ، توبه او پذيرفته است . اما چرا در اين مورد اين طور است ؟
چون جواب دادن به اين سئوال مكمل عرايض ديشب من است ، از اين جهت‏
اين بحث را امشب مطرح كردم . اما اينكه چرا توبه در لحظه معاينه قبول‏
نيست :
قرآن تصريح ميكند كه : « فلما راوا بأسنا قالوا امنا بالله وحده وكفرنا
بما كنا به مشركين »( 1 ) يعنی همينكه انتقام ما را ديدند می‏خواهند

پاورقی :
1 - سوره مؤمن ، آيه . 84