پاورقی : . 1 [ مقصود كتاب لذات فلسفه است ] .
كتاب پر بكنيد ، بعد آقای بروجردی میشود يك مرد قديسی كه سراسر زندگيش
همه خير است و بركت و فضيلت ، و اگر شما با آقای بروجردی بد باشيد
حتما آقای بروجردی در زندگیاش يك نقاط ضعفی هم دارد ، میرويد از راستها
هم انتخاب میكنيد ، هيچ هم دروغ نمیگوييد ، در طول زندگی هشتاد ساله اين
مرد شما میتوانيد يك عده داستان [ از اين نوع ] پيدا بكنيد ، همه هم
داستانهای راست باشد ، بعد بگوييد اين آقای بروجردی است ، در صورتی كه
آقای بروجردی نه اين است نه آن ، آقای بروجردی مجموع اينهاست ، يعنی
آنی است كه هم آن را داشته و هم اين را ، ولی وقتی شما میخواهيد از آقای
بروجردی يك چهره خوب ترسيم بكنيد آنها را انتخاب میكنيد ، دروغ هم
نگفته ايد ، و وقتی میخواهيد از آقای بروجردی يك چهره بدی رسم كنيد ،
اينها را انتخاب میكنيد ، دروغ هم نگفته ايد اينهاست كه میگويند تاريخ
را بیارزش كرده ، يعنی شما سراغ هر مورخی در دنيا برويد میبينيد كه در
يك قضيه ، تمام وقايع را آنچنان كه بوده است ، اعم از آنچه كه زشت
باشد يا زيبا ، ننوشته ، بلكه انتخاب كرده ، و اين انتخاب بر حسب هدفی
بوده كه از تاريخ نگاری داشته است اين جهت است كه مسأله ارزش تاريخ
مطرح میشود ، يعنی تاريخ به معنی تاريخ نگاری ، تاريخهای مكتوب ، چقدر
قابل اعتماد است و چقدر قابل اعتماد نيست ، كه در همين كتاب ( 1 ) هم
اولين بحثش درباره ارزش تاريخ است ، هر چند نام نمیبرد .
مسأله مهمی كه بايد عرض كنم اين است كه مسأله " محرك تاريخ " يك
مسأله است و مسأله " فلسفه تطور تاريخ " مسأله ديگر معمولا اين دو از
يكديگر تفكيك نمیشوند میدانيم جامعه انسانی تحولات زيادی دارد از قبيل
انحطاطها ، ترقيها ، جنگها ، صلحها ، رفاهها ، محروميتها و امثال اينها
يكوقت ما جامعه انسانی را از نظر تنوع ، در تمام طول تاريخ
پاورقی : . 1 [ مقصود كتاب لذات فلسفه است ] . |