تصرف در تصرف میكند .
قهرا اين طور است ، و لهذا میبينيد نقل هر مقدار كه واسطه اش بيشتر
باشد ضعيف تر است علمای حديث ما هم اگر دو حديث با يكديگر متعارض
باشند آن را كه سندش كوتاهتر است ترجيح میدهند بر آن كه سندش بلندتر
است مثلا حديثی از امام صادق ( ع ) نقل میشود ، راوی هم معتبر است ولی
احاديث با يكديگر متعارضند ، اما اين حديث را آقای زيد نقل كرده از
عمرو از بكر از امام صادق عليه السلام ( با سه واسطه ) ، ديگری را حسن نقل
كرده از احمد از محمود از ابوالقاسم از جعفر از محمد از امام صادق عليه
السلام ( با شش واسطه ) ، اينها اشخاص معتبری هستند ، آنها هم اشخاص
معتبری هستند ولی چون آن كمتر سند خورده معتبرتر است ( قلت سند ) ،
زيرا هر چه بيشتر واسطه بخورد قهرا ضعيف تر میشود ، اولا گذشته از مسأله
تعمد احتمال اشتباه بيشتر است ، و [ ثانيا ] احتمال تصرف آگاهانه يا
ناآگاهانه بيشتر است .
مسأله ارزش تاريخ به هر حال مسأله مهمی است كه در گذشته هم درباره
اش بحث كرديم اينها حتی خود همين آقای " ای اچ كار " روی مسأله
صداقت وجدان بشر هيچ تكيه ای ندارند يعنی تقريبا نظير ماركسيستها [
میگويند ] به وجدان بشر هيچ نمیشود اعتماد كرد ، هر مورخی در هر شرايطی
كه قرار داشته باشد ، تاريخ را از ديد خودش مینويسد و تحت تأثير
تعصبات و اغراض خودش قرار میگيرد و قهرا اين امر كار را مشكل و دشوار
میكند شك ندارد كه اين حرف تا اندازه ای درست است ولی به اين شدت
قطعا درست نيست اين مطلب را از دو نظر بايد مورد دقت قرار داد (
ببينيد همينطور هست يا نيست ) يكی اين كه هميشه انسانها اينجور نيستند
كثيرا اينطور است كه افرادی آنچنان پايبند وجدان خود هستند كه عاری از
|