پاورقی : . 1 مائده / . 54 . 2 انبياء / . 34
خورشيد جريان پيدا میكنند ، يعنی اگر از ميان مردمی غروب كند همانگاه از
ميان مردم ديگر طلوع میكند . « من يرتد منكم عن دينه فسوف ياتی الله
بقوم يحبهم و يحبونه » ( 1 ) . غروب نمیكند ولی از اينها غروب میكند
يك وقت حساب قرآن است كه آيا قرآن غروب میكند يا نمیكند ؟ نه ، قرآن
غروب نمیكند ولی يكوقت صحبت جامعه است جامعه ای كه میبايست از پرتو
آن استفاده كند منحط میشود و از بين میرود فرهنگ بشری ، فرهنگ انسانی ،
خود يك امری است علل اين را هم ذكر میكنند كه چرا يك جامعه اين حالت
را پيدا میكند كه وقتی به حالت رشد و كمال میرسد [ انحطاط پيدا میكند ]
حتی توين بی معتقد است كه طبيعتا بايد اينطور باشد ، گو اينكه میگويد
میتوان جلوی آن را گرفت .
بحثی است كه وقتی جامعه به يك مرحله از كمال رسيد عوامل انحطاط نه
عوامل ضدش كه میخواهد از درونش يك جامعه ديگر بيرون بيايد عامل پيری و
فرسودگی از درون خودش پيدا میشود ، جامعه را پير و فرسوده میكند و به
انحطاط میكشاند ، آيا اين عوامل انحطاط ، جبری است يعنی جلويش را
نمیشود گرفت ، مثل پيری در گياهان و حيوانات كه جلويش را نمیشود گرفت
، فقط میشود آن را كمی عقب انداخت و عمرش را قدری زيادتر كرد ولی
²ما جعلنا لبشر من قبلك الخلدغ (2) هيچ بشری مخلد نيست ، آيا هيچ جامعه
ای هم مخلد نيست ؟ يا نه ، میشود جلو اينها را گرفت ؟ توين بی میگويد
میشود جلو اينها را گرفت ، يعنی جامعه را میشود نو به نو كرد ، عوامل
كهنگی و فرسودگی میآيد ، جامعه را نو كرد و نو كرد و نگذاشت هيچگاه به
انحطاط كشيده شود به هر حال اينها هيچكدام با نظر ماركسيستها جور در
نمیآيد .
پاورقی : . 1 مائده / . 54 . 2 انبياء / . 34 |