تكامل تاريخ ( 1 )

اين كتاب بحثی دارد تحت عنوان " تاريخ به منزله پيشرفت " ( 1 )
بحثی است اساسی و روح بحث ، مسأله تكامل تاريخ است كه آيا تاريخ رو به‏
تكامل می‏رود يا نه ؟ مسأله هدفداری ، فرعی از مسأله تكامل تاريخ بود اگر
قائل به تكامل تاريخ نشويم قهرا ديگر مسأله هدف در آن مطرح نيست ، و
اگر قائل به تكامل تاريخ بشويم اين را دو جور می‏شود توجيه كرد ، يكی‏
اينكه تاريخ كه متكامل است هدفدار هم هست ، و ديگر اينكه تاريخ متكامل‏
است بدون اينكه هدف داشته باشد ، چنانكه در تكامل زيست شناسی كه همه‏
آن را قبول دارند اين مسأله اكنون محل بحث است كه آيا تكامل

پاورقی :
. 1 به نقل آقای حداد ، در اروپا روی كلمه " پروگرس " ( Progress )
مدتها بحث بود كه آيا به كار بردنش صحيح است يا نه ؟ به هر حال مفهوم‏
پيشرفت با تكامل تفاوت دارد هر تكاملی پيشرفت هست ولی هر پيشرفتی‏
تكامل نيست ، مثلا پيشرفت سربازان در جبهه جنگ تكامل ناميده نمی‏شود ،
همچنانكه پيشرفت بيماری از قبيل سل و سرطان تكامل بيماری شمرده نمی‏شود
در مفهوم پيشرفت ، همسطحی مأخوذ است ، ولی در مفهوم تكامل تعالی مأخوذ
است و لااقل در مفهوم پيشرفت شرطش ناهمسطحی نيست و اعم است پس‏
پيشرفت يا مطلق حركت است اعم از افقی و عمودی و يا خصوص افقی است‏
ولی تكامل ، حركت عمودی است .