. 3 " تاريخ " علم نيست از آن جهت كه قابل تجربه نيست .
. 4 [ " تاريخ " علم نيست از آن جهت كه مانند ساير علوم تحت ضابطه
كلی در نمیآيد و نظريات ديگر ] .
ولی همه اينها قابل جواب است اما اين كه تاريخ مربوط به انسان است و
انسان رفتارش تحت ضابطه در نمیآيد ، اين حرف ، درست نيست ، كليات
رفتار انسانها تحت ضابطه در میآيد ولی انسان بسيار پيچيده تر از ساير
موجودات است يك حرف خيلی خوبی فروغی از اگوست كنت نقل میكند ، و در
حرفهای اگوست كنت حرف خوبش به نظر من همين است اگوست كنت علوم را
به سبك مخصوصی تقسيم كرده تقسيم بندی علوم به شكلهای مختلف انجام شده
شكل قديميش همان شكل ارسطويی است بيكن به گونه ديگری تقسيم كرده ،
اسپنسر به گونه ديگر ، و اگوست كنت به گونه ديگر ، و هنوز همان تقسيم
ارسطويی قوی تر از همه اينهاست اگوست كنت علوم را به اعتبار سادگی و
پيچيدگی تقسيم كرده است میگويد ساده ترين علوم رياضيات است چون
رياضيات فقط روی محفوظات مجرد ذهن است و لذا ذهن خيلی روشن درك میكند
و خيلی كم اشتباه میكند از رياضيات كه بگذريم ، ساده تر نسبی كه قدری
پيچيدگی پيدا میكند علوم مربوط به طبيعت بيجان است زيرا طبيعت بيجان
همان قوانين رياضی بر آن حاكم است علاوه بر اينكه قوانين مربوط به طبيعت
بيجان نيز با آن توأم میشود ، مثل مغناطيس و نور و به طور كلی فيزيك ،
شيمی و نجوم .
فلسفه را از اين موضوع جدا كرده .
بله ، او به فلسفه ای غير از اينها قائل نيست فلسفه تحققی او بالاخره
همان علوم [ تجربی ] میشود .
بعد میگويد از اينها پيچيده تر علوم زيستی است ، چون در علوم زيستی ،
قوانين رياضی به علاوه قوانين [ طبيعت جاندار حاكم است ] ابتدا به
نباتات
|