فلسفه هم كه بسازد فلسفه كلیاش اين است كه بشر تمام همش پول است يا
مثلا فرويد وقتی كه در وجود خودش جز پليدی جنسی چيز ديگری نمیبيند اصلا
نظريه اش اين میشود كه تمام حركات و اعمال بشر را بايد با عالم جنسی
توجيه كرد .
پس اين حرف تا اندازه ای حرف درستی است كه وضع و موقعيت شخص مورخ
[ در قضاوتش ] اثر دارد .
بنابراين ، اين بحثی كه اينها به نام " اتحاد عالم و معلوم " باز
كرده اند از اين جهت بحث خوبی است كه چون موضوع تاريخ مثل بعضی از
علوم ديگر انسان است ، در واقع انسان وقتی درباره تاريخ میخواهد قضاوت
كند درباره خودش قضاوت میكند و چون درباره خودش قضاوت میكند خودش هر
جور باشد ، تاريخ را ، روان را ، فلسفه اجتماعی را ، فلسفه اخلاقی را و
همه چيز را از زاويه ديد خودش میبيند .
البته ما اين را صددرصد قبول نداريم ، زيرا ما برای انسان قدرت تسلط
بر نفس قائل هستيم اتفاقا من در سال گذشته بحثهايی ايراد كردم تحت
عنوان " خدا در انديشه انسان " كه رسيديم به اينجا كه قدرت تصحيح خطا
در انسان هست اما اگر ما اين حرف را به طور كلی قبول كنيم مثل حرفی كه
ماركسيستها گفته اند نتيجه آن ، بیارزشی همه چيز میشود ولی ما اصل مطلب
را انكار نمیكنيم چنانكه اصل خطای ذهن را انكار نمیكنيم ولی میگوييم
انسان مقياسی برای تصحيح خطا دارد در اينكه اگر انسان اينطور باشد
اينچنين قضاوت میكند بحثی نيست اما آيا انسانها میتوانند خودشان را از
اين مهلكه نجات بدهند ؟ بله میتوانند در پرتو يك ايمان میتوانند خودشان
را از اين مهلكه ها نجات دهند ، يعنی اين امكان برای انسانها هست و آن
آدم شرور هم قابل اصلاح است .
|