منبع عقل اعتراف نداشته باشيم نمی‏توانيم به ابزار قياس و برهان اتكا
كنيم ، يعنی آن را به عنوان يك ابزار شناخت بشناسيم .
گفتيم منبع سوم ، قلب يا دل است كه عرض كرديم ابزار آن را بايد عمل‏
تزكيه نفس بدانيم . اگر بخواهيم با تعبير فنی درست تعبير كنيم ( تعبير
اين جلسه ما از تعبير گذشته بهتر و مطابقتر است ) قلب و دل انسان منبعی‏
است كه با ابزاری به نام تزكيه نفس می‏توان از آن استفاده كرد . ما
عجالتا نمی‏خواهيم از نظر علمی و از نظر فلسفی وارد اين بحث شويم كه آيا
دل برای انسان يك منبع شناخت هست يا نيست ، و آيا تزكيه نفس برای‏
انسان يك ابزار شناخت هست يا نيست و آيا از نظر علم امروز مسلم است‏
كه [ دل ، منبع شناخت و تزكيه نفس ، ابزار آن است ؟ ]
چنانكه گفتيم ، در ميان علمای امروز علمائی كه مادی فكر می‏كنند اين‏
منبع و اين ابزار را قبول ندارند و علمائی كه الهی فكر می‏كنند به اين‏
منبع و اين ابزار فوق العاده ايمان دارند . مثلا همان برگسون كه نام برديم‏
از اين قبيل است ، ويليام جيمس ( 1 ) فيلسوف معروف آمريكائی وعده‏
بسيار زياد ديگر به اين منبع و به اين ابزار اعتقاد و ايمان دارند .

نظر قرآن در مورد منبع دل

عمده مسئله اين است كه من می‏خواهم نظريه قرآن را در اين

پاورقی :
William James . 1 در كتاب " دين و روان " كه كتاب خوبی است [ در
اين باره سخن گفته است ] .