ابزار دل ( تزكيه نفس )
يكی ديگر از آن ابزارها ابزار دل است ( 1 ) ، دل به اصطلاح عرفانی نه اصطلاح قرآنی . قرآن هم گاهی به اين معنا اطلاق میكند ، ولی اين اصطلاح خاص ، اصطلاح عرفا است . آيا دل يك ابزار شناخت است ؟ آيا میشود انسان نه از راه حس و عقل ، بلكه از راه دل بشناسد ؟ راه دل يعنی راه تزكيه نفس ، راه تزكيه قلب . آيا از اين راه میشود شناخت ؟ عدهای از علمای جديد مانند پاسكال ( 2 ) رياضيدانان معروف ، ويليام جيمس ( 3 ) روانشناس و فيلسوف معروف آمريكائی ، الكسيس كارل ( 4 ) و برگسون ( 5 ) [ دل را ابزار شناخت میدانند ] . برگسون بيش از همه اينها معتقد است كه انسان فقط يك ابزار شناخت دارد و آن دل است ، برای حواس و برای حواس و برای عقل نقشی قائل نيست . دكارت مثل افلاطون عقل را ابزار شناخت میداند ، حس را ابزار شناخت نمیداند ، میگويد حس به درد عمل میخورد ، به درد زندگی میخورد ، مثل اتومبيل است برای انسان ، به درد كار میخورد ،پاورقی : . 1 [ در جلسه بعد ، استاد شهيد میفرمايند تعبير بهتر اين است كه دل منبعی برای شناخت است و تزكيه نفس ابزار اين منبع ، چنانكه طبيعت منبعی برای شناخت است و حواس ابزار آن ، و نيز عقل منبعی برای شناخت است و استدلال و برهان ابزار آن ] . 2 . Pascsal 3 . William James 4 . Alexie Carrel 5 . Bergson