می‏گوييد خود اين قانون به اتكای خودش نمی‏تواند تعميم پيدا كند ، چرا
نمی‏تواند ؟ می‏گوئيد دور است . آقای فيليسين شاله ! چرا دور اشكال داشته‏
باشد ؟ مگر " دور محال است " خودش يك قانون تجربی است ؟ آيا ما
تجربه كرديم و ديديم دور محال است ؟ اصلا محال قابل تجربه است ؟ محال‏
يعنی آنكه وجود ندارد و محال است كه وجود پيدا كند و امكان وجودش هم‏
نيست . شيئی تجربه می‏شود كه وجود داشته باشد . اينكه تو خودت در اين‏
معما گير كرده‏ای به اتكای يك قانون عقلی محض است و آن اينكه دور محال‏
است . نمی‏توانی بگويی دور محال نيست ، پس " دور محال است " را از
كجا آورده‏ای ؟
اينها لغزشگاههای اين دانشمندان است . از اين قله‏ها مقدار زيادی بالا
رفته‏اند ، به خيلی چيزها رسيده‏اند - ما از اين جهت برای حرفهايشان‏
احترام قائل هستيم كه مثلا فيليسين شاله لا اقل تا اينجا رسيده است - ولی‏
به اينجا كه رسيده‏اند . از قله پرت شده‏اند . سخن اين فرد در مقابل كسانی‏
كه اصلا متوجه اين مسائل و اشكالات نيستند بسيار ارزش دارد . يك عده‏
همينطور می‏گويند كه ذهن تعميم می‏دهد و ديگر مشكل حل شده است ، يك آقای‏
عكاس می‏آيد از ده نفر عكس بر می‏دارد و بعد هم عكس همه مردم را در
تاريكخانه خودش برمی‏دارد و همه هم مطابق واقع است ! مگر چنين چيزی‏
می‏شود ؟ !
تازه اين يك عمل شگفت انگيز و اعجاب‏آور و دقيق ذهن است كه ذهن‏
می‏تواند شناخت را توسعه و گسترش دهد و منبسط كند . از اين حيرت‏
انگيزتر و اعجاب آورتر اين است كه ذهن نه تنها