عشقش هم پيداست ؟ محبتش هم پيداست ؟ احساساتش را هم آينه منعكس
میكند ؟ نه ، آينه به اين چيزها كار ندارد . ولی ذهن انسان علم و عشق و
احساسات و كينه طرف را درك میكند [ يعنی ] معانی را هم منعكس میكند .
تفاوت دوم كه نسبت به اولی مهمتر است اين است كه آينه گاهی اشتباه
نشان میدهد . مثلا يك آينه مقعر ، شی مقابلش را بزرگتر از آنچه هست
نشان میدهد ، يا آينه محدب [ تصوير شیء را ] كوچكتر از آنچه كه هست
نشان میدهد ، و يا آينه استوانهای ابعاد را به شكل ديگری نشان میدهد ،
مثلا بينی و دندانها را درازتر و عرض صورت را كمتر نشان میدهد . ذهن
انسان هم گاهی خطا میكند اما ذهن میتواند به خطای خودش پی ببرد و بفهمد
كه اشتباه كرده است ، ولی آينه خطاياب و خطاسنج نيست . آينه خطا میكند
بدون آنكه بتواند خطای خود را بيابد . و بالاتر [ اينكه ] ذهن انسان نه
تنها خطای خودش را كشف میكند بلكه خطای خود را اصلاح نيز میكند . كشف
كردن غير از اصلاح كردن است . ذهن ، هم میفهمد كه اينجا اشتباه كرده است
و هم میفهمد كه راه اصلاح اين اشتباه چيست . ذهن وقتی چوبی را كه در آب
فرو رفته شكسته میبيند میداند كه غلط میبيند ، بعد علت اين را كه چرا
غلط میبيند كشف میكند و راه اصلاح اين غلط را هم نشان میدهد كه مسأله
منطق است .
انسان خطا میكند و به خطای خودش پی میبرد . در منطق ، معيارهائی وجود
دارد كه انسان با آن معيارها میتواند خطاهای ذهن خودش را اصلاح كند . حال
اين بحث پيش میآيد كه آيا آن معيارها
|