عاملهای انسانی كه نقش دارند منحصرا عامل فساد نباشد ، بلكه بيشتر عامل‏
صلاح باشد ، عامل تقوی و پاكی باشد ، عامل حق و ايمان باشد ، در اين صورت‏
تاريخ معلم است و معلم خوب .
اينكه قرآن درس تاريخ می‏گويد مبتنی بر قبول تمام اينهاست . از نظر
قرآن صلاح در تاريخ نقش دارد ، تقوی و اخلاص در تاريخ نقش دارد ، بلكه‏
نقش نهايی و پيروزی نهائی هميشه از آن حق است و اين تصريح قرآن مجيد
است : « كتب الله لا غلبن انا و رسلی »( 1 ) قانون قطعی الهی است كه‏
پيروزی نهايی از آن من ، يعنی قانون من - خدا كه نمی‏آيد وارد ميدان شود -
و پيامبران من است . « و ان جندنا لهم الغالبون » ( 2 ) باز معنايش‏
همين است .
پس ، از نظر قرآن يكی ديگر از منابع شناخت " تاريخ " است كه قبول‏
كردن اين منبع مبتنی بر اين فرضها و شرطهاست . در جلسه بعد ان شاء الله‏
راجع به " مراحل و درجات شناخت " كه با دو مبحث گذشته ما ( منابع‏
شناخت و ابزار شناخت ) پيوستگی زيادی دارد بحث می‏كنيم .
و صلی الله علی محمد و آله الطاهرين .

پاورقی :
. 1 سوره مجادله ، آيه . 21
. 2 سوره الصافات ، آيه . 173