وجه شبهه " اجماع از نظر اهل سنت " و نظريه اگوست كنت
نظريه اگوست كنت در تعريف حقيقت - كه فيليسين شاله نيز آن نظريه را انتخاب میكند در دنيای اسلام نظير نظريهای است كه فقهای اهل تسنن در مورد " اجماع " دارند . البته اين يك مسئله استطرادی است كه در وسط كلام ذكر میكنم ولی بی فايده نيست . هم علمای شيعه و هم علمای اهل تسنن ، اجماع را معتبر میدانند ، ولی شيعه اجماع را به گونهای معتبر میداند و سنی به گونهای ديگر . اهل تسنن میگويند اساسا اتفاق علما خودش به اصطلاح " موضوعيت " دارد ، يعنی اگر در يك زمان علمای اسلام روی يك مسئله فقهی وفاق نظر پيدا كنند كه مثلا فلان چيز حلال است ، همين قدر كه اتفاق نظر پيدا كردند ، ديگر آن چيز حلال است . گفتهاند معنی سخن پيغمبر كه فرموده است : " « لا تجتمع امتی علی خطاء » " ( 1 ) امت من بر خطا اتفاق نمیكنند كه اين را خودشان نقل كردهاند اين است كه هر گاه امت من بر رأيی وفاق پيدا كردند ، همان وفاقشان ، عين حقيقت است ، و اگر در زمانی ديگر ، علمایپاورقی :
. 1 سنن ابن ماجه ، كتاب فتن ، صفحه 8 ، با اين عبارت : ان امتی لاتجتمع علی ضلاله » .