كمتر می‏ايستد . قرنها غرق در موجهای درون گرايی بوديم و اعراض از بيرون‏
گرايی می‏كرديم ، و من حس می‏كنم كه باز كم كم متوجه بيرون گرايی می‏شويم و
در حال اعراض از درون هستيم ، آن هم به عنوان اينكه در اسلام چنين مسائلی‏
مطرح نيست .

توصيف علی ( ع ) از عارف

جوانان ما به حق و به طور شايسته به نهج‏البلاغه احترام می‏گذارند .
نهج‏البلاغه چگونه كتابی است ؟ از نظر شما كتابی درون گراست يا بيرون گرا
؟ خودتان می‏دانيد كه نهج‏البلاغه تا چه حد بيرون گراست ، اما جنبه‏های‏
درونگرايی نهج‏البلاغه ر ا می‏دانيد يا نه ؟ عاليترين و دقيق‏ترين و ظريفترين‏
درون گرايی‏ها در همين نهج‏البلاغه است : « قد احيا عقله و امات نفسه حتی‏
دق جليله و لطف غليظه و برق له لامع كثير البرق فابان له الطريق و سلك‏
به السبيل و تدافعته الابواب الی باب السلامه و دار الاقامه » ( 1 ) . يك‏
مرد عارف و تزكيه شده را توصيف می‏كند : عقل خودش را زنده كرد ، نفس‏
اماره‏اش را ميراند ، غلظتهای وجودش را رقيق كرد ، چه غلظتهای جسمانی و
چه غلظتهای روحانی ( آدمی كه يك عمر خورده و خوابيده و چربی در بدنش‏
جمع شده هيچوقت آدم نمی‏شود ) اين غلظتها را از بين برد ، با يك رياضت‏
معنوی خودش را پاك كرد ، آلودگيها را كه در اثر ترفها و تنعمها در
وجودش پيدا شده بود زدود ، همه غلظتهايی را كه در روحش بود از

پاورقی :
. 1 نهج‏البلاغه عبده ، خطبه . 218