پاورقی : . 1 عنوانش دقيقا يادم نيست . . 2 البته به قول او استقراء است و الا اينها تجربه است .
كند اما لااقل اين مقدار نبوغ داشته است كه بفهمد چنين اشكال بزرگی وجود
دارد . او تحت عنوان " مشكلات روشهای علمی جديد ( 1 " اولا ميان
استقراء و تجربه اشتباه میكند ، بعد میگويد اين مشكل را چگونه میتوانيم
حل كنيم كه استقراء به يك سلسله موارد جزئی تعلق میگيرد ، ده مورد ،
بيست مورد ، هزار مورد ده هزار مورد را استقراء میكنيم ، ولی بعد آن
حكمی را كه استقراء كردهايم به مواردی كه استقراء نكردهايم تعميم میدهيم
. اين تعميم با چه ملاكی است ؟ مثلی را كه عرض كردم او نياورده است ولی
مثل بسيار خوبی برای توضيح مطلب است . با اين دستگاه فيلمبرداری - يعنی
دستگاه مشاهده و احساس - موارد مختلف را فيلمبرداری میكنيم ، مثلا هزار
مورد را عكسبرداری میكنيم و كنار هم میچينيم ولی علم با هزار مورد يا دو
هزار مورد درست نمیشود ، علم [ برای موارد ] نامتناهی است . اگر علم
میگويد آهن در حرارت انبساط پيدا میكند ابتدا يك مورد را استقراء كرده
است ( 2 ) ، پس از آن دو مورد ، ده مورد ، هزار مورد را تجربه كرده
است ، ولی بعد يكمرتبه قانون عام میسازد ، يعنی مواردی را كه مشاهده
كرده تعميم میدهد ، میگويد : هر چه در دنيا از جنس آهن است - و هر چه
از جنس آهن در گذشته وجود داشته است و هر چه آهن در آينده وجود داشته
باشد ، مادام كه فرمول آهن همين فرمول باشد و حرارتی كه میگوئيم همين
حرارت باشد - در حرارت انبساط پيدا میكند .
پاورقی : . 1 عنوانش دقيقا يادم نيست . . 2 البته به قول او استقراء است و الا اينها تجربه است . |