سوم " انابه " است ، منزل چهارم " تفكر " و منزل پنجم " محاسبه "
است . همينطور منزل به منزل بيان می‏كنند و انسان را تا آنجايی كه خودشان‏
معتقدند می‏برند ( 1 ) . بنابراين در پاسخ به اين سؤال كه آيا [ شناخت‏
عرفانی ] مكانيزمی دارد يا نه ، بايد گفت : مكانيزم بسيار عالی دارد .
اينها جزء نفائس و ذخائر معارف دنيای اسلام است ، گو اينكه امروز يك‏
اخ اخ كردن و يك تف تف كردن در بين خود ما پيدا شده است ، ولی‏
فرنگيها اكنون قدر اينها را بهتر از ما می‏دانند .
اگر منازل عرفان را در نظر بگيريم ، شناخت چند مرحله‏ای است : ده‏
مرحله‏ای است و به يك حساب صد مرحله‏ای و به حساب ديگر هزار مرحله‏ای ،
ولی به يك حساب ديگر ، تك مرحله‏ای است ، چون همه از يك منبع يعنی "
دل " بر می‏خيزد و منابع متعدد ندارد . اينها مكتبهای تك مرحله‏ای بود .
مكتبهای ديگری وجود دارند كه چند مرحله‏ای هستند ، از جمله مكتب فيلسوفان‏
خود ما كه سه مرحله‏ای است . آنها برای شناخت سه مرحله قائل هستند :
مرحله احساس ، مرحله تخيل - نه به آن معنای عرفی عوامانه بلكه به معنای‏
به حافظه سپردن و در حافظه قرار گرفتن - و مرحله تعقل .

نظريات كانت و هگل

از اكابر و بزرگان فيلسوفان اروپا كسانی هستند كه شناخت را چند
مرحله‏ای می‏دانند . آقايانی كه به فلسفه كانت ( 2 ) آشنا باشند .

پاورقی :
. 1 من به اساس اين مطلب كاری ندارم . البته من خودم جدا اين مطالب‏
را قبول دارم ولی اينجا نمی‏خواهم اين مسأله را طرح كنم .
2 . Kant