سوم " انابه " است ، منزل چهارم " تفكر " و منزل پنجم " محاسبه "
است . همينطور منزل به منزل بيان میكنند و انسان را تا آنجايی كه خودشان
معتقدند میبرند ( 1 ) . بنابراين در پاسخ به اين سؤال كه آيا [ شناخت
عرفانی ] مكانيزمی دارد يا نه ، بايد گفت : مكانيزم بسيار عالی دارد .
اينها جزء نفائس و ذخائر معارف دنيای اسلام است ، گو اينكه امروز يك
اخ اخ كردن و يك تف تف كردن در بين خود ما پيدا شده است ، ولی
فرنگيها اكنون قدر اينها را بهتر از ما میدانند .
اگر منازل عرفان را در نظر بگيريم ، شناخت چند مرحلهای است : ده
مرحلهای است و به يك حساب صد مرحلهای و به حساب ديگر هزار مرحلهای ،
ولی به يك حساب ديگر ، تك مرحلهای است ، چون همه از يك منبع يعنی "
دل " بر میخيزد و منابع متعدد ندارد . اينها مكتبهای تك مرحلهای بود .
مكتبهای ديگری وجود دارند كه چند مرحلهای هستند ، از جمله مكتب فيلسوفان
خود ما كه سه مرحلهای است . آنها برای شناخت سه مرحله قائل هستند :
مرحله احساس ، مرحله تخيل - نه به آن معنای عرفی عوامانه بلكه به معنای
به حافظه سپردن و در حافظه قرار گرفتن - و مرحله تعقل .
نظريات كانت و هگل
از اكابر و بزرگان فيلسوفان اروپا كسانی هستند كه شناخت را چند
مرحلهای میدانند . آقايانی كه به فلسفه كانت ( 2 ) آشنا باشند .
پاورقی :
. 1 من به اساس اين مطلب كاری ندارم . البته من خودم جدا اين مطالب
را قبول دارم ولی اينجا نمیخواهم اين مسأله را طرح كنم .
2 . Kant