پاورقی : 1 - سوره نمل ، آيه . 87 2 - سوره نبأ ، آيه . 20 3 - سوره قارعه ، آيه . 5
سپس چند آيه از آيات قرآن را طبق برداشت خودشان از آنها ذكر میكنند
البته به تفسير آيات در اينجا نمیپردازند و نحوه برداشت خودشان را ذكر
نمیكنند . از جمله آيه شريفه " « تری الجبال تحسبها جامده و هی تمر مر
السحاب »" ( 1 ) است ، كه در سياق آيات مربوط به روز قيامت آمده
است . اين كوهها را تو جامد و ساكن و يكنواخت میبينی ، و حال آنكه در
واقع همانند ابرها در حركتند .
آيا به علت اينكه در ذيل آيات قيامت آمده است بايد بر بيان وضع
قيامت حمل شود ؟ همچنانكه مفسرين نيز چنين كردهاند ، يا آنكه نه ، سياق
در قرآن چندان اعتبار ندارد ، و در روايات و اينها هم تصريح شده است كه
ممكن است جزئی از يك آيه ناظر به مطلبی باشد و جزء ديگرش ناظر به
مطلب ديگر . خلاصه وحدت سياق در آيات قرآن چندان امر قاطعی نيست . از
باب نمونه ، آيه تطهير كه هم لحن خود آيه تغيير میكند و به جای ضماير
مؤنث ، " عنكم و يطهركم و . . . " میشود و هم در روايات زياد شأن
نزولش بيان شده است كه نساء النبی نيستند ، و اينكه آيه ، در ذيل آيات
مربوط به نساء النبی ( ص ) نازل شده است . پس مسأله سياق دليل نمیشود
.
از اين گذشته ، در قرآن هر جا راجع به وضع روز قيامت صحبت شده است ،
تعبير اين نيست كه تو ساكن میبينی و حال آنكه حركت میكند ، بلكه تعبير
چنين است كه همه چيز زير و رو میشود . مانند : " « و سيرت الجبال
فكانت سرابا " ( 2 ) " و تكون الجبال كالعهن المنفوش »" ( 3 ) يعنی
حركتها و تغييرها در قيامت محسوس و مشاهد است .
اضافه بر اينها در ذيل آيه ، میفرمايد " « صنع الله الذی أتقن كل شیء
" صنع الهی را ببينيد كه چگونه همه چيز را متقن كرده است . واضح است
كه اين تذييل با منهدم كردن كوهها در روز قيامت مناسبت ندارد ، بلكه با
حالت طبيعی دنيا مناسب
پاورقی : 1 - سوره نمل ، آيه . 87 2 - سوره نبأ ، آيه . 20 3 - سوره قارعه ، آيه . 5 |