فرق بيان مرحوم آخوند با بيان علامه طباطبائی
ايشان اگر چه از همان راه قوه و فعلی كه مرحوم آخوند وارد شدهاند وارد میشوند ، ولی مرحوم آخوند از راه خود ماده وارد شدهاند ، و ايشان از راه قوه و امكان ، ( امكان وقوه يعنی نسبت ميان شیء گذشته و شیء آينده ) و از راه اينكه نسبت دو طرف میخواهد ، پس آينده بايد وجود داشته باشد در حال ، و از طرف ديگر وجود آينده در زمان حاضر و وجودش در زمان آينده دو وجود منفصل نيست . در واقع گذشته و آينده يك وجود واحد ممتد است . بنابراين امكان ندارد شیء ، وجود بالقوه در زمان حاضر و وجود بالفعل در زمان آينده داشته باشد و وجود بالقوه و وجود بالفعل دو وجود متباين باشند . بنابر كون و فساد چنين چيزی لازم میآيد . پس وجود بالقوه و بالفعل يعنی تشكيك در وجود ، تشكيكی كه يك طرفش قوه است و يك طرفش فعل و اين عين حركت است ، پس اين نيز يك بيانی است در اين مورد .برهان پنجم : از راه زمان
يك بيان ديگر هم هست كه مرحوم آخوند در اواخر الهيات ، در فصل دوم از موقف عاشر الهيات ذكر كرده است ، و خوشبختانه اين بيان را مرحوم آخوند در