زمان عمومی عالم
در اينجا يك بحث ديگر پيش میآيد ، و آن اينكه سكون هم به نوبه خودش زمان میخواهد . در گذشته گفتيم ، در آينده هم خواهيم گفت كه فرق است ميان ثبات و سكون ، مسأله ثابت و متغير غير از مسأله ساكن و متغير است . در اصطلاح اينها ثبات يك معنی است و سكون معنای ديگر . شیء ثابت ، يعنی شيئی كه نحوه وجودش وجود جمعی است ، و نحوه وجودش وجود بالفعل است ، و هيچ جنبه بالقوه و امكان تغير در آن نيست ، كه منطبق میشود بر مجردات ، ولی ساكن يعنی شيئی كه برای آن امكان حركت هست و حركت نمیكند ، و عدم حركت برای آن به نحو عدم ملكه ثابت است . و عدم حركت برای ثابت به نحو سلب تحصيلی از او نفی میشود ، ولی از اشياء مادی ساكن به نحو سلب عدولی حركت سلب میشود . از اين جهت شیء ساكن زمان دارد ، همچنانكه شیء متحرك زمان دارد . اين بحث نيز در آينده خواهد آمد . بنابراين ، اشيائی كه در مكان حركت میكنند ، همين قدر كه حركتش حركت مستدير نباشد بايد منتهی به سكون شود ولو سكون آنا ما . خود حركت كه زمان میخواهد ، سكون هم زمان میخواهد . ممكن است بگوييد : زمانی كه حافظ حركت است چيست ؟ زمان خود اين شیء ؟ زمان اين شیء همان حركت اين شیء است ، چون زمان عبارت است از مقدار حركت ، ولی وقتی شیء سكون پيدا میكند زمان آن چيز