اثبات حركت جوهريه از طريق ابطال كون و فساد
دليل اين مدعا چيست ؟ آيا دليل همان حس است كه میبينيم مثلا آب تبديل به يك حالت متوسط میشود بعد تبديل به هوا میشود ؟ نه ، اين مدعا برهان فلسفی دارد . میگويند : محال است كه ماده قائم به صورت علی البدل باشد ، مادهای كه نمیتواند قائم به ذات خود باشد . اگر صورتی معدوم شود ولو اينكه در همان لحظه صورت ديگر بخواهد برايش موجود شود ، مستلزم استقلال ماده است و ماده ولو با فرض آنا ما از صورت نمیتواند خالی باشد . و چنانكه قائل به تبدل صور بشويم ، معنايش قهرا تتالی صور است ، چون ممكن نيست ماده در يك آن دارای دو صورت باشد . پس ناچار بايد بگوييم در آن اول ، صورت اول معدوم میشود ، و در آن دوم صورت دوم موجود میشود . و اين مستلزم اينست كه آنا ما ماده را خالی از صورت باشد پس كون و فساد و تبديل صور مجال است . از طرف ديگر ، آيا تغيير جوهری در عالم هست يا نه ؟ اينكه بديهی است كه تغيير جوهری در عالم هست ، و بحث در اينست كه اين تغيير به صورت دفعی ( كون و فساد ) است يا تدريجی ( حركت جوهريه ) و چون ثابت شد كه تغيير دفعی محال است ، ناچار بايد به صورت تدريجی و حركت باشد ، و اين يك برهان بر حركت جوهری است .