ياد آوری اثبات فاعل و قابل برای حركت

در فصل پيش حقيقتی را با دو مبدأ برهانی و از دو راه كشف و اثبات‏
كرديم و گفتيم كه چون زمان يك حقيقت غير قارالذات و متجدد بالذات‏
است ، دارای نحوی ثبات و دوام و دارای نحوی تجدد و انقضاء و تصرم است‏
. گفتيم اين عين همان دو اعتباری است كه در حركت است : اعتبار دوام يا
توسط و اعتبار كشش و امتداد همراه با تصرم و فناء يا قطعی . البته صحبت‏
در خود حركت نيست . بلكه غير از حركت از دو راه يك حقيقتی را كشف‏
می‏كنيم . اما اينكه اين دو حقيقت از يك جا سر خواهند در آورد ، مطلب‏
ديگری است . پس اين حقيقت دارای دو جهت است : جهت ثبات و جهت‏
تجدد و تصرم ، و نيز دارای دو جهت ديگر است : جهت وحدت و جهت كثرت‏
.
از جنبه وحدت ، از آن جهت كه واحد است فاعل واحد و قابل واحد
می‏خواهد ، بنابراين فاعل آن بايد فاقد هرگونه كثرتی باشد و بايد مجرد
باشد . و اما از باب اينكه اين حقيقت ابتدا و انتها و انقطاع نمی‏پذيرد
( اين مطلبی است كه در فصل آينده اثبات می‏گردد ) قابلش نمی‏تواند هر
جسمی باشد . جسم عنصری كه