دو اعتبار حركت قطعی و توسطی در حركت جوهری

يك مطلب را بيان نكرديم كه اكنون به آن اشاره می‏كنيم . در گذشته بحث‏
حركت توسطی و حركت قطعی آمده است و گفته‏ايم كه مرحوم آخوند هم قائل به‏
حركت توسطی است و هم قائل به حركت قطعی است . به اعتبار حركت قطعی ،
شی‏ء در حال حركت يك فرد زمانی متدرج الوجودی از ما فيه الحركه دارد كه‏
آن فرد در زمان موجود است به اين معنا كه تمام آن در تمام زمان موجود
است . چون يك فردی است كه به امتداد زمان ممتد است ، اولش در اول‏
زمان و وسطش در وسط زمان و آخرش هم در آخر زمان موجود است . اين را
حركت قطعی می‏گوييم . ولی در عين حال حركت ، اعتبار ديگری دارد كه به آن‏
اعتبار بتمامه در مجموع زمان موجود است . بتمامه در اول زمان و در وسط
زمان و در آخر هم موجود است .
وقتی كه حركت دو اعتبار داشته باشد ، اين دو اعتبار در حركت جوهريه‏
هم جاری است . پس حركت به اعتبار فرد قطعی زمانی خودش يك شی‏ء متدرج‏
الوجودی در زمان است و سيال است به سيلان زمان . و به اعتبار حركت‏
توسطی خودش يك موجود آنی الوجودی است كه مستمر در جميع مراتب زمان‏
است . اين مسأله‏ای است كه مكرر گفته شده و مرحوم حاجی هم تكرار كرده‏
است .