است و آن مسأله تقدم و تأخر است . وقتی میگوئيم حركتی كه امروز بين
تهران و قم صورت گرفته و حركتی كه در ديروز بين تهران و قزوين صورت
گرفته است ، آن يكی دو ساعت حركت بوده و اين يكی هم دو ساعت حركت ،
پس اين دو حركت هر دو با يكديگر برابرند ، ولی در حالی كه هر دو حركت
از نظر مقدار برابرند ، حركت بين تهران و قزوين نسبت به حركت بين
تهران و قم تقدم دارد . و اين مسأله ديگری است . حركاتی از نظر موضوع با
يكديگر اختلاف دارند ، از نظر علت با يكديگر اختلاف دارند ، حتی از نظر
مقوله با يكديگر اختلاف دارند ، ولی علاوه بر اينها حساب ديگری در كار
است و آن اينكه میگوئيم اين حركت در اين زمان صورت گرفته است و آن
حركت در آن زمان . حركتی در هفتصد سال قبل واقع شده و حركتی در امروز .
و اين حركتی كه در امروز واقع شده ، موضوعش غير از موضوع آن ديگری و
علتش هم غير از علت آن است و حتی ممكن است مقولهاش هم غير از مقوله
آن باشد به اين صورت كه اين حركت كمی است و آن حركت أينی است ، ولی
تقدم و تأخر داشتن دو حركت نسبت به يكديگر ، امر ديگری است . میگوئيم
حركت در آن روز تقدم دارد بر حركت در امروز . اين صرف مقايسه نيست ،
كسانی كه اين را صرف مقايسه دانستهاند چارهای جز اين ندارند كه تقدم و
تأخر واقعی ميان حركات و همچنين مشخص بودن زمان را منكر شوند . قائلين
به اين رأی تقدم و تأخر را چنين توجيه كردهاند ك ه گفتهاند : علتش اين
است كه يك حركت ثالثی در بين است ، حركت ثالث كه مثلا حركت فلك
باشد . اينكه میگوئيم حركت هفتصد سال قبل بر حركت امروز تقدم دارد ، در
واقع حركت هفتصد سال قبل بر حركت امروز تقدم ندارد ، بلكه حركت هفتصد
سال قبل را با مقداری از حركت فلك كه در هفتصد سال قبل بوده است تطبيق
كردهايم و برابر كردهايم و حركت امروز را با يك مقداری از حركت فلك
كه در امروز واقع است تطبيق كردهايم . خود حركت فلك چون حركت واحد و
دائمی است ، ميان مراتبش تقدم و تأخر است ، ولی بين حركت امروز با
حركت هفتصد سال قبل رابطه
|