ياد آوری اثبات فاعل و قابل برای حركت
در فصل پيش حقيقتی را با دو مبدأ برهانی و از دو راه كشف و اثبات كرديم و گفتيم كه چون زمان يك حقيقت غير قارالذات و متجدد بالذات است ، دارای نحوی ثبات و دوام و دارای نحوی تجدد و انقضاء و تصرم است . گفتيم اين عين همان دو اعتباری است كه در حركت است : اعتبار دوام يا توسط و اعتبار كشش و امتداد همراه با تصرم و فناء يا قطعی . البته صحبت در خود حركت نيست . بلكه غير از حركت از دو راه يك حقيقتی را كشف میكنيم . اما اينكه اين دو حقيقت از يك جا سر خواهند در آورد ، مطلب ديگری است . پس اين حقيقت دارای دو جهت است : جهت ثبات و جهت تجدد و تصرم ، و نيز دارای دو جهت ديگر است : جهت وحدت و جهت كثرت . از جنبه وحدت ، از آن جهت كه واحد است فاعل واحد و قابل واحد میخواهد ، بنابراين فاعل آن بايد فاقد هرگونه كثرتی باشد و بايد مجرد باشد . و اما از باب اينكه اين حقيقت ابتدا و انتها و انقطاع نمیپذيرد ( اين مطلبی است كه در فصل آينده اثبات میگردد ) قابلش نمیتواند هر جسمی باشد . جسم عنصری كه