فصل 30 ( 1 ) در اثبات حقيقت زمان
يكی از مباحث مهم در باب حركت مبحث زمان است . در باب زمان مسائل زيادی هست و در درجه اول دو مسأله قرار دارد : يكی اينكه آيا چيزی به نام زمان وجود دارد يا نه ؟ مقصود اين است كه آن چيزی كه از آن يك تصور اجمالی داريم و آن را " زمان " میناميم و در محاورات عرفی خود به كار میبريم ، آيا وجود عينی دارد يا وجود ذهنی و وهمی ؟ پس يك بحث اين است كه آيا زمان در خارج وجود دارد يا نه ؟ مطلب دوم اين است كه : ماهيت زمان چيست ؟ تعريف آن چيست ؟ پس در اينجا دو مطلب است : يكی درباره هليت بسيطه زمان است . میگوييم : هل الزمان موجود ام لا ؟ بحث ديگر در " ما " ی حقيقيه زمان است ، میگوييم : الزمان ما هو ؟ غير اين دو مسأله مسائل ديگری در باب زمان هست كه بعدها مطرح خواهد شد . در اينجا بحثهائی است كه در " اسفار " متعرض نشدهاند ، شايد لازم ندانستهاند . بوعلی در طبيعيات " شفاء " بعضی از مباحث زمان را مفصلتر بحث كرده است ، از جمله مجموع عقايدی كه درباره زمان تا زمان شيخ مطرح بوده است .