دو اعتبار حركت قطعی و توسطی در حركت جوهری
يك مطلب را بيان نكرديم كه اكنون به آن اشاره میكنيم . در گذشته بحث حركت توسطی و حركت قطعی آمده است و گفتهايم كه مرحوم آخوند هم قائل به حركت توسطی است و هم قائل به حركت قطعی است . به اعتبار حركت قطعی ، شیء در حال حركت يك فرد زمانی متدرج الوجودی از ما فيه الحركه دارد كه آن فرد در زمان موجود است به اين معنا كه تمام آن در تمام زمان موجود است . چون يك فردی است كه به امتداد زمان ممتد است ، اولش در اول زمان و وسطش در وسط زمان و آخرش هم در آخر زمان موجود است . اين را حركت قطعی میگوييم . ولی در عين حال حركت ، اعتبار ديگری دارد كه به آن اعتبار بتمامه در مجموع زمان موجود است . بتمامه در اول زمان و در وسط زمان و در آخر هم موجود است . وقتی كه حركت دو اعتبار داشته باشد ، اين دو اعتبار در حركت جوهريه هم جاری است . پس حركت به اعتبار فرد قطعی زمانی خودش يك شیء متدرج الوجودی در زمان است و سيال است به سيلان زمان . و به اعتبار حركت توسطی خودش يك موجود آنی الوجودی است كه مستمر در جميع مراتب زمان است . اين مسألهای است كه مكرر گفته شده و مرحوم حاجی هم تكرار كرده است .