نقد مرحوم آخوند بر مطالب شيخ در " تعليقات "
اينجا مرحوم آخوند با اينكه مسأله خيلی مهم نبوده است ، ولی برای اينكه تأييدی برای خود در حركت جوهريه بيابد اين بحث را آورده . بعد عبارات شيخ را از كتاب " تعليقات " در زمينه حركات افلاك كه چگونه آنا فانا تصورات و اشواق در افلاك تجديد میشوند نقل كرده و با اينكه هدف اين بود كه ثابت كند غايات تدريجی الوجودند ، بلا فاصله از همين جا شروع كرده به ايراد گرفتن بر شيخ كه : اين حرفها كه زدهای مؤيد حركت جوهريه است كه آن را رد میكنی . شما قائل شدی كه تصورات فلكی آنا فانا تجديد میشوند و غايات نيز دائما تجديد میشوند ، و میدانيم كه آن تصورات ، عين ذات نفوس افلاك است . پس شما من حيث لا يلتفت از دو جهت حركت جوهريه را در افلاك قبول كرديد : يكی اينكه شما قائل شديد تصورات و اشواق در افلاك آنا فانا تجديد میشوند . اين تصورات تصور اعراض نيست بلكه تصور جواهر است و تصور جوهر ، جوهر است و عين ذات نفس است . پس اين به معنای اين است كه نفوس فلكی آنا فانا بر جوهر خودشان تجدد پيدا میكنند . و اين يعنی حركت جوهری . بعد هم قائل شديد كه : حركات