فصل 29 اتم حركات عرضی

اين فصل ، فصل مهمی نيست ، بلكه می‏توان گفت فصل لازمی هم نيست . تحت‏
اين عنوان است كه در ميان حركات عرضيه ، يعنی چهار مقوله‏ای كه حركت در
آنها هست ( أين ، كيف ، كم ، وضع ) يك حركت است كه از همه حركات ،
اقدم است ، يعنی بر همه حركات تقدم زمانی دارد و ادوم از همه حركات‏
است ، و نيز اتم حركات است ، يعنی هيچ گونه نقصی در آن نيست ( 1 ) .
و حتی از همه حركات اشرف است ، و آن حركت عبارت است از حركت وضعی‏
دوری . پس در ميان حركات عرضيه ، حركتی داريم كه آن ادوم و اتم و اشرف‏
حركات است .
حالا چرا اين را مطرح كردند ؟ برای اين است كه بعد از اين فصل ، فصلهای‏
مربوط به زمان شروع می‏شود كه بحث فوق العاده مهمی است . در مقدمه بحث‏
زمان اين بحث را می‏كنند . البته اين بحث برای قدما كه قائل به حركت در
جوهر نبودند ، لازم و ضروری بوده ، ولی برای مرحوم آخوند چنين ضرورت و
لزومی را ندارد . در فصلهای آينده ما روی اين قضيه بحث خواهيم كرد و
بعضی از محشين هم در آنجا نظريه‏ای در همين زمينه دارند .

پاورقی :
1 - ناتمامی به معنی اين است كه امكان يك حركت در شی‏ء باشد ولی شی‏ء
آن حركت را انجام ندهد .