غايت در انواع
پس شيخ آنجا گفت اين اشتباه است كه هر نسلی را مقدمه نسل بعد بدانيم . هدف و غايت اصلی طبيعت ابقاء نوع است و میخواهد كه هر نوعی از انواع در دنيا وجود داشته باشد . ولی طبيعت به اين غايت خودش به وسيله يك فرد امكان ندارد برسد . چون فرد طبيعی محكوم به فناء و زوال است . طبيعت غايت خودش را از اين راه تأمين میكند ، يعنی از راه تناسل . چون میخواهد نوع انسان را حفظ كند و نوع انسان روی زمين باقی باشد . براساس نظر شيخ اگر میشد فرد انسان در روی زمين مخلد باقی بماند طبيعت اين تدبير را بكار نمیبرد كه مسئله تناسل را بوجود آورد و افراد ديگر را بوجود بياورد . ولی چون انسان جزء نظام طبيعت است و طبيعت میخواهد نوع انسان وجود داشته باشد و چون نوع انسان با يك فرد نمیتواند د وام وجود داشته باشد ، اين است كه از راه تناسل غرض و هدف خودش را تأمين میكند .اشكال به بيان شيخ در غايت حركت
نظير اين حرف در اينجا مطرح شده است كه محل اشكال هم واقع شده است . و آن اين است كه آيا حركت ، خودش میتواند مقصود باشد يا نه ؟ شيخ اينجا همان حرفی را كه در باب انواع ديگر رد كرده است در اينجا قبول كرده است ، كه در اينجاپاورقی : 1 - اينجا بحثهای ديگری میشود به ميان آورد كه در بين متجددين مطرح است و آن اينكه كسانی كه قائل به اصالت جامعه هستند و فرد را تقريبا امری مقدمی و عرضی میدانند ، هر جامعه را مقدمه برای جامعه ديگر میدانند . و همه برای اين است كه تكامل رخ دهد يعنی جامعه انسانيت به كمال برسد . و اينكه آيا جامعه انسانی در حدی متوقف میشود يا نمیشود در مبحث غايات بحث میشود .