فصل 26 ( 2 ) ادامه براهين حركت در جوهر

بايد ديد درباره حركت جوهريه چه براهينی اقامه شده است . از قضا در
اين مسئله هم مرحوم آخوند ، همان كاری را كرده است كه در بعضی از مسائل‏
مهم ديگر كرده است . يعنی كليه براهينی كه می‏شود اقامه كرد و يا خودشان‏
اقامه كرده‏اند همه را در اينجا كه محل ذكر آنهاست ذكر نكرده‏اند و به طور
پراكنده در كتاب " اسفار " ، براهين متعددی يافت می‏شود . در اينجا به‏
سه برهان بسنده كرده‏اند .

سه برهان بر محور رابطه‏های ميان جوهر و اعراض آن

برهان اول

يك برهان همان برهان اولی است كه آن را تحت عنوان " برهان بر حركت‏
جوهريه " نياورده بودند ، بلكه تحت عنوان " ربط متغير به ثابت " ذكر
كرده بودند ، و آن اين بود كه : در ربط متغيرها به ثابت ، جز اين چاره‏ای‏
نداريم كه طبيعت جوهريه را سيال بالذات بدانيم و نحوه وجود طبيعت را
نحوه وجود سيال بدانيم ، بطوری كه حركت از آن انتزاع بشود ، يعنی حركت‏
لازمه ذاتی وجودش باشد . اين برهان در واقع از راه عليت طبيعت نسبت به‏
اعراض است ، يعنی بر اين اساس است كه