اختلاف فلاسفه از يك طرف و متكلمين از طرف ديگر . فلاسفه قائل به حدوث‏
ذاتی عالم‏اند ، نه به حدوث زمانی عالم . حدوث زمانی را به اين صورت‏
تعريف كرده‏اند كه حدوث زمانی يعنی عالم به مجموع خودش زمانا حادث‏
است كه يكی از افراد آن مجموعه خود زمان است . يعنی تمام اين عالم با
همه ابعاد ، اجزا ، عناصر ، مركبات و افلاك و غير افلاك زمانا حادث‏
هستند ، مسبوق به عدم زمانی هستند و همه اينها با زمانشان مسبوقند به عدم‏
زمانی كه آن عدم تقدم دارد بر اين وجود . فلاسفه منكر اين حرفند . می‏گويند
چنين چيزی نيست . البته بعدها بطور مشروح در اين باب بحث خواهند كرد .
فعلا برای روشن شدن مطلب می‏گوئيم معمولا از دو راه وارد می‏شوند .

براهين حادث ذاتی بودن عالم

يكی به يك معنا از راه برهان انی و ديگری از راه برهان لمی .

برهان انی

يكی از اين راه كه می‏گويند حدوث زمانی به آن معنی كه يك شی‏ء حادث‏
شود بدون هيچ سابقه‏ای ( سابقه زمانی يا سابقه مادی ) و اين كه يك شی‏ء از
لا شی‏ء مطلق شروع شود ، اين را يك امر محال می‏دانند . بلكه طبق اصلی كه‏
در گذشته خوانديم " كل حادث مسبوق بقوه و ماده تحملها " و در جای ديگر
می‏گويند " كل حادث مسبوق بماده و مده " .
در واقع مفاد اين دو اصل اين است كه هر حادثی استعداد حدوثش قبل از
خودش وجود داشته است و همچنين يك ماده‏ای كه حامل استعداد آن است ، آن‏
هم قبل از حدوث آن شی‏ء وجود داشته است و قهرا زمانی قبل از زمان حدوثش‏
هم وجود داشته است . اين را يك اصل كلی می‏دانند . پس در واقع هر حادثی‏
در عالم - چه كل عالم را در نظر بگيريد و چه جزء آن را - اينطور نيست كه‏
مسبوق به