فصل 30 ( 1 ) در اثبات حقيقت زمان

يكی از مباحث مهم در باب حركت مبحث زمان است . در باب زمان مسائل‏
زيادی هست و در درجه اول دو مسأله قرار دارد : يكی اينكه آيا چيزی به‏
نام زمان وجود دارد يا نه ؟ مقصود اين است كه آن چيزی كه از آن يك تصور
اجمالی داريم و آن را " زمان " می‏ناميم و در محاورات عرفی خود به كار
می‏بريم ، آيا وجود عينی دارد يا وجود ذهنی و وهمی ؟ پس يك بحث اين‏
است كه آيا زمان در خارج وجود دارد يا نه ؟
مطلب دوم اين است كه : ماهيت زمان چيست ؟ تعريف آن چيست ؟ پس در
اينجا دو مطلب است : يكی درباره هليت بسيطه زمان است . می‏گوييم : هل‏
الزمان موجود ام لا ؟ بحث ديگر در " ما " ی حقيقيه زمان است ، می‏گوييم‏
: الزمان ما هو ؟
غير اين دو مسأله مسائل ديگری در باب زمان هست كه بعدها مطرح خواهد
شد . در اينجا بحث‏هائی است كه در " اسفار " متعرض نشده‏اند ، شايد
لازم ندانسته‏اند . بوعلی در طبيعيات " شفاء " بعضی از مباحث زمان را
مفصل‏تر بحث كرده است ، از جمله مجموع عقايدی كه درباره زمان تا زمان‏
شيخ مطرح بوده است .