توضيح درباره عنوان اين فصل
اولا اين مطلب را چرا با اين تعبير ذكر كردهاند ؟ علتش اين است كه متكلمين ( نه غزالی چون غزالی حرف مخصوصی دارد ) حدوث زمانی عالم را اين طور بيان كردهاند كه عالم حادث است زمانا . بعد گفتهاند معنی حدوث زمانی چيست ؟ حدوث زمانی يعنی تقدم عدم شیء بر وجودش . ما كه میگوئيم فلان شیء زمانا حادث است يعنی عدمش بر وجودش تقدم دارد ، از همين نوع تقدمی كه بحثش را كرديم كه متقدم با متأخر غير قابل اجتماع هستند . مثلا وقتی میگوئيم زيد حادث زمانی است يعنی وجود زيد مسبوق به عدم زيد در زمان پيشين است . پس يك عدم متقدمی بايد قائل باشيم . در مثل زيد كه جزئی از عالم است تقدم عدم زيد بر وجود زيد آنهم تقدم زمانی ( يعنی تقدمی كه لا يجتمع المتقدم مع المتأخر ) قابل فرض است . چرا ؟ چون قبل از وجود زيد ، زمان وجود داشته است ، و در آن زمان اشيای ديگر وجود داشتهاند . ما از وجود آن زمان و آن اشيای ديگر عدم زيد را انتزاع میكنيم . پس میگوئيم عدم زيد تقدم دارد بر وجود زيد . ولی اين تقدم عدم زيد بر وجود زيد به تبع اين است كه زمان و زمانياتی قبل از زيد وجود دارد .