شايسته پرستش ، خداوند است يا غير خداوند ، مثلا انبياء و اولياء نيز
شايسته پرستشند . در اين جهت ترديد نيست كه غير خدا شايسته پرستش
نيست . اختلاف در اين است كه آيا استشفاعات و توسلات عبادت است يا
نه ؟ پس نزاع فی ما بين ، صغروی است نه كبروی . علمای اسلام با بيانات
مبسوط و مستدل نظريه وهابيان را رد كردهاند .
توحيد صفاتی همان است كه مورد اختلاف معتزله و اشاعره است . اشاعره ،
منكر توحيد صفاتی میباشند و معتزله طرفدار . توحيد افعالی نيز مورد
اختلاف معتزله و اشاعره است ، با اين تفاوت كه در اينجا كار بر عكس
است ، يعنی اشاعره طرفدار توحيد افعالی و معتزله منكر آن میباشند .
اينكه معتزله خود را اهل التوحيد میخوانند و توحيد را يكی از اصول
پنجگانه خويش میشمارند ، مقصودشان توحيد صفاتی است نه توحيد ذاتی يا
توحيد در عبادت ( زيرا اين دو قسم از توحيد محل خلاف نيست ) و نه توحيد
افعالی ، زيرا اولا معتزله منكر توحيد افعالی میباشند و ثانيا عقيده خويش
را در مورد توحيد افعالی تحت عنوان " اصل عدل " كه اصل دوم از اصول
پنجگانه آنها است بيان میكنند .
اشاعره و معتزله در باب توحيد صفاتی و توحيد افعالی سخت در دو قطب
مخالف قرار گرفتهاند . معتزله طرفدار توحيد صفاتی و منكر توحيد افعالی
میباشند و اشاعره بالعكس ، و هر كدام استدلالهايی در اين زمينه آوردهاند
. ما در فصل مربوط ، عقيده خاص شيعه را درباره اين دو قسم توحيد بيان
خواهيم كرد .
|