است ، سخن از علم افاضی و لدنی و هدايتهای محصول مجاهده آمده است : « و
الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا »( 1 ) . در قرآن از تزكيه نفس به‏
عنوان يگانه موجب فلاح و رستگاری ياد شده است : « قد افلح من زكيها و قد
خاب من دسيها »( 2 ) . در قرآن مكرر از حب الهی ما فوق همه محبتها و
عقله‏های انسانی ياد شده است . قرآن از تسبيح و تحميد تمام ذرات جهان‏
سخن گفته است و به تعبيری از آن ياد كرده كه مفهومش اين است كه اگر
شما انسانها " تفقه " خود را كامل كنيد آن تسبيحها و تحميدها را درك‏
می‏كنيد . به علاوه قرآن در مورد سرشت انسان مسأله نفخه الهی را طرح كرده‏
است .
اينها و غير اينها كافی بوده كه الهامبخش معنويتی عظيم و گسترده در
مورد خدا و جهان و انسان ، و بالاخص در مورد روابط انسان و خدا بشود .
همچنانكه اشاره شد ، سخن در اين نيست كه عرفای مسلمين از اين سرمايه‏ها
چگونه بهره برداری كرده‏اند ، درست يا نادرست ؟ . سخن درباره اظهار
نظرهای مغرضانه گروهی غربی و غربزده است كه می‏خواهند اسلام را از نظر
معنويت ، بی محتوا معرفی نمايند . سخن درباره سرمايه عظيمی در متن اسلام‏
است كه می‏توانسته الهامبخش خوبی در جهان اسلام باشد . فرضا عرفای مصطلح‏
نتوانسته باشند استفاده صحيح كرده باشند ، افراد ديگری كه به اين نام‏
مشهور نيستند ، استفاده كرده‏اند .
به علاوه روايات و خطب و ادعيه و احتجاجات اسلامی و

پاورقی :
. 1 سوره عنكبوت ، آيه . 69
. 2 سوره شمس ، آيات 9 و . 10