اهل عرفان هرگاه با عنوان فرهنگی ياد شوند با عنوان " عرفا " و هر
گاه با عنوان اجتماعی شان ياد شوند غالبا با عنوان " متصوفه " ياد
میشوند .
عرفا و متصوفه هر چند يك انشعاب مذهبی در اسلام تلقی نمیشوند و خود
نيز مدعی چنين انشعابی نيستند و در همه فرق و مذاهب اسلامی حضور دارند ،
در عين حال يك گروه وابسته و به هم پيوسته اجتماعی هستند . يك سلسله
افكار و انديشهها و حتی آداب مخصوص در معاشرتها و لباس پوشيدنها و
احيانا آرايش سر و صورت و سكونت در خانقاهها و غيره ، به آنها به
عنوان يك فرقه مخصوص مذهبی و اجتماعی رنگ مخصوص داده و میدهد .
و البته همواره - خصوصا در ميان شيعه - عرفائی بوده و هستند كه هيچ
امتياز ظاهری با ديگران ندارند و در عين حال عميقا اهل سير و سلوك
عرفانی میباشند . و در حقيقت عرفای حقيقی اين طبقهاند ، نه گروههايی كه
صدها آداب از خود اختراع كرده و بدعتها ايجاد كردهاند .
ما در اين درسها كه درباره كليات علوم اسلامی بحث میكنيم ، به جنبه
اجتماعی و فرقهای ، و در حقيقت به جنبه " تصوف " عرفان كاری نداريم ،
فقط از جنبه فرهنگی وارد بحث میشويم ، يعنی به عرفان به عنوان يك علم و
يك شاخه از شاخههای فرهنگ اسلامی نظر داريم نه به عنوان يك روش و
طريقه كه فرقهای اجتماعی پيرو آن هستند .
اگر بخواهيم از جنبه اجتماعی وارد بحث شويم ناچار بايد اين فرقه را از
نظر علل و منشأ و از نظر نقش مثبت يا منفی ، مفيد يا
|