پاورقی : . 1 برای توضيح اين مطلب رجوع شود به كتاب " انسان و سرنوشت " .
مطلب را از كتب كلام و فلسفه شيعه بايد جستجو كرد .
توحيد افعالی شيعه با توحيد افعالی اشاعره متفاوت است . توحيد افعالی
اشاعره به معنی اين است كه هيچ موجودی دارای هيچ اثری نيست ، همه آثار
مستقيما از جانب خدا است . عليهذا خالق مستقيم افعال بندگان نيز خدا
است ، و بنده ، خالق و آفريننده عمل خود نيست . اينچنين عقيدهای جبر
محض است و با براهين زيادی باطل شده است . اما توحيد افعالی شيعه به
معنی اين است كه نظام اسباب و مسببات اصالت دارد ، و هر اثری در عين
اينكه قائم به سبب نزديك خودش است قائم به ذات حق است و اين دو
قيام در طول يكديگر است نه در عرض يكديگر ( 1 ) .
. 2 عدل . عدل ، مورد وفاق شيعه و معتزله است . معنی عدل اين است كه
خداوند فيض و رحمت و همچنين بلا و نعمت خود را بر اساس استحقاقهای
ذاتی و قبلی میدهد ، و در نظام آفرينش از نظر فيض و رحمت و بلا و نعمت
و پاداش و كيفر الهی نظم خاصی برقرار است . اشاعره منكر عدل و منكر
چنين نظامی میباشند . از نظر آنها اعتقاد به عدل به معنی چنان نظامی كه
ياد شد ملازم است با مقهوريت و محكوميت ذات حق و اين بر ضد قاهريت
مطلقه ذات حق است .
عدل به نوبه خود فروعی دارد كه ضمن توضيح ساير اصول به آنها اشاره
خواهيم كرد .
. 3 اختيار و آزادی . اصل اختيار و آزادی در شيعه تا
پاورقی : . 1 برای توضيح اين مطلب رجوع شود به كتاب " انسان و سرنوشت " . |