می‏نشاند . همگان در تفسير اين عمل امام اتفاق نظر دارند كه اين تجليلها
فقط به علت متكلم بودن هشام بوده است .
امام صادق عليه‏السلام با مقدم داشتن هشام متكلم بر ارباب فقه و حديث ،
در حقيقت می‏خواسته است ارزش بحثهای اعتقادی را بالا ببرد و كلام را بالا
دست فقه و حديث بنشاند . بديهی است كه اين گونه رفتارهای ائمه اطهار
تأثير بسزايی داشته در ترويج علم كلام و در اينكه عقل شيعی از ابتدا عقل‏
كلامی و فلسفی گردد .
حضرت رضا عليه‏السلام شخصا در مجلس مباحثه‏ای كه مأمون از جمع متكلمان‏
مذاهب تشكيل می‏داد شركت می‏كرد و به مباحثه می‏پرداخت . صورت اين‏
جلسات در متن كتب شيعه محفوظ است .
مستشرقان و اسلامشناسان غربی و شرقی همچنانكه مساعی اميرالمؤمنين علی‏
عليه‏السلام رامسكوت می‏گذارند ، همه اين جريانات را كه وسيله ائمه اطهار
در راه احياء بحثهای عقلی در امور اعتقادی دينی صورت گرفته است ناديده‏
می‏گيرند و اين مايه شگفتی است .
فضل بن شاذان نيشابوری از اصحاب امام رضا و امام جواد و امام هادی‏
عليهم‏السلام ، كه قبرش در نيشابور است ضمن اينكه فقيه و محدث بوده ،
متكلم نيز بوده است ، كتب زيادی در كلام از او نقل می‏شود .
خاندان نوبخت كه بسيارند ظاهرا عموما متكلم بوده‏اند . از فضل ابن ابی‏
سهل بن نوبخت گرفته كه در زمان هارون در رأس كتابخانه معروف بيت‏
الحكمة بود و از مترجمين معروف فارسی به عربی