كه امثال سعد بن ابی‏وقاص در سياست و مسائل حاد اجتماعی زمان خود پيش‏
گرفتند ، اينها در يك مسأله فكری پيش گرفتند . از اينرو به اينها نيز
" معتزله " گفته شد يعنی " بی طرفها " و بعد اين نام برای اينها باقی‏
ماند .
واصل در سال 80 هجری متولد شده و در سال 131 هجری درگذشته است .
بحثهای او محدود بوده به مسأله نفی صفات ، اختيار ، منزلة بين المنزلتين‏
، وعد و وعيد ، و اظهار نظر درباره بعضی از اختلافات صحابه .
پس از واصل ، نوبت به عمرو بن عبيد رسيد . عمرو برادر زن واصل است و
نظريات واصل را توسعه داد و تكميل كرد . پس از عمرو ، ابوالهذيل علاف و
ابراهيم نظام ظهور كردند .
ابوالهذيل و نظام هر دو از شخصيتهای بارز معتزله به شمار می‏آيند . كلام‏
، وسيله اين دو نفر رنگ فلسفی گرفت . ابوالهذيل كتب فلاسفه را مطالعه‏
می‏كرد و بر آنها رد می‏نوشت . نظام نظريات خاصی در طبيعيات آورد ، و هم‏
او بود كه نظريه ذره‏ای بودن جسم را ابراز داشت . ابوالهذيل و نظام هر دو
در قرن سوم هجری در گذشته‏اند . به احتمال قوی ، ابوالهذيل در سال 235 و
نظام در سال 231 در گذشته است .
جاحظ ، اديب و نويسنده معروف ، صاحب كتاب " البيان والتبيين " كه‏
در قرن سوم هجری می‏زيسته است يكی ديگر از شخصيتهای بارز معتزله است .
معتزله در دوره بنی اميه با دستگاه حكومت روابط خوبی نداشتند ، در
اوايل بنی العباس حالت بی طرفی به خود گرفتند ولی در