پاورقی : . 1 المذاهب الاسلاميين عبدالرحمن بدوی ، جلد اول ، صفحه . 34
يكی ديگر از ائمه جماعت نيز هر گونه بحث و كاوشی را در مسائل اعتقادی
غير جايز میشمرد . ما در مقدمه جلد پنجم اصول فلسفه و روش رئاليسم موقف
شيعه را در اين زمينه بيان كرده و توضيح دادهايم .
اهم مذاهب كلامی - همانطور كه قبلا اشاره شد - عبارت است از شيعه ،
معتزله ، اشاعره ، مرجئه . برخی ، مذهب خوارج و مذهب باطنيه يعنی مذهب
اسماعيلی را نيز جزء مذاهب كلامی اسلامی به حساب آوردهاند ( 1 ) . ولی از
نظر ما هيچيك از اين دو مذهب را جزء مذاهب كلامی اسلامی نمیتوان آورد .
اما خوارج بدان جهت كه هر چند عقايد خاصی در اصول دين ابراز داشتند و
شايد اولين مسائل اصول دينی از طرف آنها طرح شد ، يعنی آنها بودند كه
پارهای عقايد در مورد امامت و كفر فاسق آوردند و منكر آن عقايد را كافر
دانستند ، ولی اولا يك مكتب فكری و استدلالی به وجود نياوردند و به
عبارت ديگر آنها يك نظام فكری در جهان اسلام نيافريدند و ثانيا از نظر
ما شيعيان انحرافات فكری خوارج در حدی است كه مشكل است بتوان آنها را
د ر زمره مسلمين به حساب آورد . چيزی كه كار را آسان میكند اين است كه
خوارج منقرض شدند و تنها يك فرقه آنها كه " اباضيه " ناميده میشوند
كم و بيش پيروانی دارند . اباضيه معتدلترين فرق خوارج بودند و به همين
دليل تاكنون منقرض نشدهاند .
باطنيه نيز آن قدر در انديشههای اسلامی بر اساس باطنيگری دخل و تصرف
كردهاند كه میتوان گفت اسلام را " قلب " كردهاند .
پاورقی : . 1 المذاهب الاسلاميين عبدالرحمن بدوی ، جلد اول ، صفحه . 34 |