فضل خود به آنها عنايت كرده است ، " « و يستبشرون بالذين لم يلحقوا
بهم »" ( 1 ) و دائما در صدد و جستجو و طلب بشارتند درباره دوستانشان
كه هنوز به آنها ملحق نشدهاند ، يعنی آنها دوستانی دارند كه هنوز در اين
دنيا زنده هستند و منتظرند كه كی اين بشارت به آنها برسد كه فلان دوست
شما هم شهيد شد و به شما ملحق خواهد شد .
اين آيه اگر چه در مورد خصوص شهداست ولی به هر حال صراحتش در مطلب
به نظر میرسد انكارناپذير است كه قرآن میخواهد بگويد شهدا بعد از مردن
زنده هستند ، مستشعرند ، شادمانند ، مرزوقند و آگاهند ، حتی آگاهند از
دنيايی كه از آن عبور كردهاند .
ممكن است كسی راجع به اين آيه بگويد شايد فقط شهدا اين جورند . البته
معلوم است كه انسان نمیتواند احتمال بدهد كه از نظر قرآن مردم دو
صنفاند ، غير شهدا هر كه هست همه نيست و نابود و معدوم میشوند تا
قيامت ، در سكوت مطلق فرو میروند ، نه عذابی و نه نعمتی ، و فقط شهدا
اين جور هستند . بعلاوه ، آيات ديگر در اين زمينه هست كه عرض میكنم .
اين هم دو آيه كه مخصوص به شهدا بود .
مكالمه ميان فرشتگان و مردگان
آيات ديگری ما داريم كه در آن آيات مكالمه فرشتگان را با متوفاها بعد
از مردن بيان میكند كه فرشتگان سخنی میگويند به آنها و آنها جواب میدهند
، باز فرشتگان به آنها جواب میدهند ، مكالمه ميانشان صورت میگيرد ، مثل
اين آيه كه مخصوصا راجع به يك تيپی از اشقياست كه میفرمايد : " « ان
الذين توفيهم الملائكة ظالمی انفسهم قالوا فيم كنتم قالوا كنا مستضعفين فی
الارض قالوا ا لم تكن ارض الله واسعة فتهاجروا فيها » " ( 2 ) . اين
آيه جزء آيات هجرت است . میفرمايد گروهی از مردم كه فرشتگان آنها را
تحويل میگيرند و از آنها میپرسند " « فيم كنتم »" شما در دنيا در چه
حالی بوديد ، در چه وضعی بوديد ؟ آنها كه دست خودشان را از همه چيز تهی
میبينند ، موضوعی را ( كه واقعا راست بوده ) به عنوان يك عذر ذكر
میكنند : " « قالوا كنا مستضعفين فی الارض »" ما
پاورقی :
. 1 آل عمران / 169 و . 170
. 2 نساء / . 97