آداب معنوى ۲۰۰۰ عمل مستحب و مكروه

روح الله ولى ابرقوئى

- ۴ -


اسلام در مورد تربيت كودكان سفارشاتى دارد كه عبارتند از:  
1. اسلام ، خير خوبى را براى فرزندان توصيه مى كند و دستور مى دهد كه آنها را دوست بدارند و به وعده هايى كه به آنها مى دهند، وفا كنند. چرا كه در حديثى از پيامبر صل الله عليه و آله آمده است كه كودكان گمان مى كنند كه شما روزى آنها را مى دهيد.(85)
2. اسلام توصيه مى كند كه فرزندان خود را ببوسيد. مردى نزد پيامبر صل الله عليه و آله آمد و عرض كرد: من هرگز فرزندم را نبوسيده ام . وقتى رفت پيامبر صل الله عليه و آله فرمودند: اين مرد نزد من از اهالى دوزخ است . در حديثى ديگر از پيامبر صل الله عليه و آله نقل شده است : هر كس فرزند خود را ببوسد، خداوند حسنه اى براى او مى نويسد.(86)
3. اسلام توصيه كرده است كه ميان كودكان برابرى و عدم تمايز برقرار كنيد. پيامبر صل الله عليه و آله مردى را ديد كه يكى از دو پسرش را مى بوسد و ديگرى را رها مى كند. پس به فرمودند: آيا ميان آن دو برابرى برقرار نمى كنى ؟!(87)
4. پيامبر صل الله عليه و آله درباره اداى حقوق كودكان الگوى جهانيان است . در روايتى آمده است كه رسول خدا صل الله عليه و آله نماز ظهر را با مردم گذارد و دو ركعت پايانى را سبك برگزار كرد. وقتى پيامبر از نماز فارغ شد، مردم گفتند: آيا در نماز چيزى پيش آمد؟ فرمودند: چه چيزى ؟ گفتند: دو ركعت پايانى نماز را سبك برگزار كرديد! پيامبر صل الله عليه و آله فرمود: آيا گريه كودك را نشنيديد؟.(88)
5. اسلام براى تربيت ، سه مرحله مقرر كرده است و هر مرحله هفت سال است . امام صادق عليه السلام مى فرمايند: بچه هفت سال بازى مى كند، هفت سال علم و قرآن مى آموزد و هفت سال حلال و حرام را مى آموزد. همچنين مى فرمايند: بگذار فرزندت به شش سالگى برسد و سپس هفت سال او را نزد خود نگهدار و چنان كه مى خواهى او را ادب كن . پس اگر پذيرفت و شايستگى يافت ، چه بهتر، وگرنه او را رها كن .(89)
6. در روايتى آمده است كه اگر پسران شش ساله شدند، مى بايد با يكديگر در يك لحاف نخوابند. همچنين در روايت ديگر وارد شده است كه پسران و دختران كه ده ساله شوند، رختخواب ايشان را بايد جدا كنند.(90)
7. حضرت صادق عليه السلام فرمودند: به فرزندان خود به زودى احاديث را ياد بدهيد كه مخالفان ايشان را گمراه نكنند.(91)
8. رسول خدا صل الله عليه و آله فرمودند: حق فرزند پسر بر پدر آن است كه نام نيك برايش تعيين كند و به او قرآن بياموزد؛ او را ختنه كند و به شنا ياد دهد و اگر فرزندش دختر است ، نام نيك برايش تعيين كند و به او سوره نور را ياد دهد؛ سوره يوسف نياموزد و او را در بالاخانه ها جا ندهد و او را زود به خانه شوهر فرستد. پس حضرت فرمودند: هر كه فرزند خود را فاطمه ناميد، او را دشنام ندهد، نفرين نكند و كتك نزند.(92)
9. در حديثى از حضرت اميرالمومنين عليه السلام آمده است : چربى و كثافت دست و صورت اطفال را در هر شب ، پيش از خواب بشوييد كه شيطان مى آيد و ايشان را بو مى كند و آنها در خواب مى ترسند و ملائكه نويسندگان اعمال ، متاءذى (اذيت ) مى شوند.(93)
10. از مسائلى كه پدر و مادر بايد در تربيت فرزندان دقت و رعايت كنند، ياد دادن ادب ، نظافت و بهداشت است و بايد فرزندان را با اين مسائل اسلامى بار آورند.(94)
آداب دوران باردارى  
1. ماه اول ، هر روز ناشتا به مقدار دو عدد خرما بخورد و به آن سوره قدربخواند.
2. ماه دوم ، هر روز ناشتا كمى عناب بخورد و به آن سوره توحيدبخواند.
3. ماه سوم ، هر روز يك عدد سيب بخورد و به آن سوره آية الكرسى بخواند.
4. ماه چهارم ، هر روز انجير بخورد و به آن سوره تين بخواند.
5. ماه پنجم ، هر روز يك عدد تخم مرغ بخورد و به آن سوره حمدبخواند.
6. ماه ششم ، هر روز انار بخورد و به آن سوره انا فتحنابخواند.
7. ماه هفتم ، هر روز به بخورد و به آن سوره يس بخواند.
8. ماه هشتم ، هر روز مقدارى نبات و زعفران را بكوبد و به آن سوره نصربخواند.
9. ماه نهم ، هر روز شير و خرما بخورد و به آن سوره دهربخواند.
زمانى كه نوزاد تكان خورد، سوره توحيد بخواند و صلوات بفرستد. همچنين در طول دوران باردارى هر روز دعاى عهد، زيارت عاشورا و دعاى توسل را بعد از نماز صبح بخواند.
هر روز چهار مرتبه سوره توحيد بخواند و در طول اين دوران يك بار اين قرآن را ختم كند و در ماه آخر براى راحتى زايمان ، سوره مريم را بخواند. ضمنا در طول اين دوران بايد چهل روز سوره يوسف و چهل روز سوره انعام را بخواند.
آداب تخلى 
1. مستحب است كه در موقع تخلى جايى بنشيند كه كسى او را نبيند.(95) زيرا پيغمبر صل الله عليه و آله هرگز در حال تخلى ديده نشد.(96)
2. موقع وارد شدن به مكان تخلى ، اول پاى چپ را بگذارد و موقع بيرون آمدن ، اول پاى راست را بگذارد.(97) اگر شخص در بيابان است و قصد تخلى دارد، مستحب است كه پاى چپ را قدم آخرش بسوى محل تخلى قرار دهد؛ يعنى اول پاى راست را به طرف آن محل بردارد و سپس پاى چپ را.(98)
3. مستحب است كه در حال تخلى سر را بپوشاند.(99) در بعضى روايات آمده است كه علاوه بر پوشاندن سر، حايل ديگرى مانند عبا يا مثل آن را بر روى چيزى كه بر سر گذاشته است ، بكشد. درست شبيه كسى كه شرم و حيا مى كند. انسان بايد اين كار را به جهت حيا و شرم از دو ملك راست و چپ انجام دهد.(100)
4. مستحب است كه در هنگام نشستن ، سنگينى بدن را بر پاى چپ بيندازد(101) و پاى راست را باز كند.(102)
5. مستحب است كه پيش از خواب بول نمايد.(103)
6. مستحب است كه پيش از جماع و بعد از بيرون آمدن منى بول نمايد.(104)
7. بهتر است بعد از خارج شدن غائط، خود را اول با سنگ و سپس با آب پاك كند تا دست به نجاست نخورد.(105)
8. اگر روبروى ماه يا خورشيد نشسته است ، عورتش را كج كند تا مقابل آن دو نباشد.
9. خواندن دعاهايى كه از ائمه عليهم السلام رسيده است در هنگام داخل شدن در بيت الخلاء، هنگام تخلى ، وقت ديدن آب ، وقت پاك كردن محل بول و غائط، وقت كشيدن دست به شكم ، وقت برخاستن از جاى خود و هنگام بيرون آمدن از بيت الخلاء سفارش شده است . (تفسير اين دعاها در رساله هاى علميه و مفاتيح الجنان آمده است .)
10. استبرا نمودن بعد از خارج شدن بول كه اين عمل براى مردهاست . استبرا يعنى خواستن و طلب پاكى مجراى بول ؛ به اين طريق كه انگشت وسط دست چپ را نزديك به مخرج غائط گذاشته و سه مرتبه به قوت تا بيخ آلت بكشند، سپس انگشت اشاره را زير آلت و انگشت شست را بالاى آن گذاشته و تا ختنه گاه سه مرتبه بكشند و سپس سه مرتبه سر آلت را فشار دهند.
11. سه بار اح اح كردن در حال انجام عمل استبرا تا كمك به استبرا نمايد.
12. استنجا (محل بول يا غائط را شستن ) با دست چپ . زيرا خداوند دست چپ را براى كارهاى پايين قرار داده است ؛ همان طور كه دست راست را براى كارهاى بالا، مانند خوردن و وضو گرفتن ، قرار داده است . اما اگر مانعى در ميان باشد كه نتواند با دست چپ استنجا كند، استفاده از دست راست اشكالى ندارد.(106)
13. استنجا با آب سرد كه اين كار بواسير را دفع مى كند.(107)
14. اگر در بيت الخلاء عطسه كرد، حمد بگويد و صلوات بفرستد.(108)
مكروهات تخلى  
1. نشستن روبروى خورشيد و ماه در موقع تخلى ، مگر اين كه عورت خود را بپوشاند.(109)
2. نشستن روبرو (110) يا پشت به باد.(111)
3. نشستن در جاده ، خيابان و كوچه و نشستن دم درب خانه و زير درختى كه ميوه مى دهد.(112) زيرا ملائكه در وقت ميوه دار بودن درخت بر آن درختان مى باشند و ميوه را از ضرر جانوران نگه مى دارند.(113) همچنين نشستن در راهى كه به سوى آب است ؛ يعنى محلى كه مردم براى بردن آب به آنجا مى آيند؛ مثل كنار رودخانه ها و سر چاهها و چشمه ها. نيز در اطراف و در حريم خانه كه ملك صاحب آن خانه نيست ، تخلى كراهت دارد؛ وگرنه اگر در ملك تخلى كند، حرام است .(114)
4. خوردن در موقع تخلى .(115) زيرا خوردن در حال تخلى پستى و خوارى نفس است ؛ يعنى اين كار باعث پست نمودن نفس است .(116)
5. توقف زياد در موقع تخلى .(117) زيرا باعث بواسير مى شود.
6. تطهير كردن با دست راست .
7. حرف زدن در حال تخلى ، مگر در حال ضرورت و يا وقتى كه ذكر خدا مى گويد.(118)
8. ايستاده بول كردن .(119) زيرا ممكن است شيطان عقل را فاسد كند.(120)
9. بول كردن در زمين سخت و سوراخ لانه جانوران ؛ (121) به خاطر اذيت شدن حيوانات يا جن . (122)
10. بول كردن در آب ، خصوصا آب راكد.(123) زيرا حيوانات كوچك در آب مى باشند كه آنها به وسيله بول اذيت مى شوند.(124)
11. خوددارى كردن از بول و غائط؛ ولى اگر ضرر برساند، نبايد خوددارى كند.(125)
12. بول كردن به سمت هوا از جاى بلند، مانند پشت بام .(126)
13. غائط كردن در جايى مثل محل اجتماع كه باعث شود مردم او را لعن كنند.(127)
14. مسواك كردن در حال تخلى . زيرا باعث بوى بد و گندى دهان مى شود.(128)
15. سلام كردن به شخصى كه در حال تخلى است .(129)
16. استنجا با استخوان ، سرگين و ساير مطعومات و خصوصا نان كه كراهت شديد دارد.
17. استنجا با دست چپ در صورتى كه به آن انگشترى باشد كه اسم خدا يا ائمه عليهم السلام بر آن حك شده باشد.
18. همراه بردن قرآن و انگشترى كه اسم خدا يا ائمه معصومين عليهم السلام روى آن حك شده باشد در محل تخلى .
19. استنجا بوسيله آبى كه به غير از نجاست بويش متغير شده باشد.(130)
آداب وضو. 
1. مستحب است كه مصرف آب بيش از يك مد نباشد؛ (حدود 750 گرم )(131)
2. مسواك كردن ؛ هر چند با انگشت باشد.(132) بهتر است كه با شاخه سبز شاخه اى كه هنوز خشك نشده است ، مسواك نمود. (چوب ادراك ) (133) چرا كه مسواك نمودن ، دهان را پاكيزه ، بلغم را برطرف و حافظه را زياد مى كند و باعث خشنودى حق تعالى است . گفته اند كه دو ركعت نماز بعد از مسواك زدن از هفتاد ركعت نماز به غير مسواك با فضيلت تر است .(134)
3. اگر از ظرف وضو مى گيرد، آن را سمت راست خود قرار دهد و رو به قبله بنشيند.(135)
4. وقتى نگاهش به آب افتاد اين دعا را بخواند: الحمدلله الذى جعل الماء طهورا و لم يجعله نجسا ؛ حمد و سپاس شايسته خدايى است كه آب را پاك كننده قرار داد و آن را نجس و ناپاك نساخت .(136)
5. گفتن نام خدا ؛ (بسم اللّه و بالله ).(137)
6. شستن دست ها قبل از شروع وضو (138) و گفتن : اللهم اجعلنى من التوابين و اجعلنى من المتطهرين ؛ خدايا مرا از توبه كاران و از پاكيزه كنندگان قرار بده .(139)
7. سه بار مضمضه كردن (گرداندن آب در دهان ). بهتر است كه آب را بيرون بريزد (140) و بگويد: اللهم لقنى حجتى يوم القاك و اطلق لسانى بذكرات ؛ خدايا دليلم را روزى كه ملاقات مى كنم تو را به دهانم گذار و زبانم را به ذكر خودت گويا كن !(141)
8. سه بار استنشاق كردن ؛ يعنى آب در بينى كردن و بيرون ريختن و بگويد: اللهم لاتحرم على ريح الجنة واجعلنى ممن يشم ريحها و روحها و طيبها؛ خدايا بوى بهشت را بر من حرام مكن و مرا از كسانى قرار بده كه بو، نسيم و عطر بهشت را مى بويند. (142)
9. دو بار شستن صورت و دست ها.(143)
10. هنگام شستن صورت بگويد: اللهم بيض وجهى يوم تسود الوجوه و لاتسود وجهى يوم تبيض الوجوه خدايا مرا رو سفيد كن روزى كه صورت ها سياه مى شوند و سياه مكن رويم را روزى كه چهره ها سفيد مى شوند! (144)
11- با دست راست يك كف آب بردارد و در كف دست چپ بريز و سپس ‍ روى دست راست بريزد(145) و بگويد: اللهم اعطنى كتابى بيمينى و الخلد فى الجنان ظهرى و لا تجعلها مغولة الى عنقى و اءعوذ الى عنقى و اءعوذ بك من مقطعات النيران ؛ خدايا نامه اعمالم را به دست چپم مده و آن را از پشتم نيز مده و آن را به گردنم نبند! پناه مى برم به تو از تكه هاى آتش !(146)
13. مردها در شستن اول ، آب را بر پشت آرنج بريزند و در شستن دوم بر پيش آرنج قسمت داخلى بريزند؛ بر عكس زن ها.(147)
14. مستحب است كه آب روى قسمت بالاى آرنج ريخته شود.(148)
15. مستحب است كه آب را بر عضو بريزد، نه عضو را در آب فرو ببرد.
16. مستحب است كه هنگام شستن ، دست را بر اعضا بكشد؛ هر چند بدون كشيدن دست ، شسته شود.
17. مستحب است كه هنگام شستن صورت ، چشم ها را باز بگذارد.(149)
18. مستحب است كه در موقع مسح سر بگويد: اللهم غشنى رحمتك و بركاتك ؛ خدايا رحمت و بركاتت مرا فرا گيرد!
19. سزاوار است كه هنگام مسح پاها بگويد: اللهم ثبتنى على الصراط يوم تزل الاقدام واجعل سعيى فيما يرضيك عنى يا ذاالجلال و الاكرام خدايا مرا بر صراط پا بر جا بدار؛ روزى كه پاها بلغزد و سعى و تلاش مرا در راهى قرار بده كه از من بپسندى اى صاحب جلال و اكرام !
20. مستحب است كه بعد از اتمام وضو، بگويد: اللهم انى اسئلك تمام الوضوء و تمام الصلوة و تمام رضوانك و الجنه . الحمداللّه رب العالمين خدايا از تو درستى وضو و نماز و كمال رضوان و بهشت را مى خواهم . حمد براى خداست ؛ خدايى است كه پروردگار جهانيان است .
21. خواندن سوره قدر؛ سه مرتبه بعد از وضو.
22. استعمال بوى خوش .(150)
مكروهات وضو  
1. كمك گرفتن از ديگران در مقدمات قريبه وضو؛ مثل ريختن آب در دست وضو گيرنده .
2. وضو گرفتن در محل استنجا؛ مثلا در توالت .
3. وضو گرفتن از ظرفى كه طلاكوب يا نقره كوب است يا نقش صورت بر آن مى باشد.
وضو گرفتن با آب هاى زير مكروه مى باشد: 
الف ) آبى كه در آفتاب گرم شده باشد.
ب ) آبى كه در غسل واجب به كار رفته باشد.
ج ) آب متعفن .
د) آب چاهى كه حيوانى در آن افتاده قبل از كشيدن آب چاه به مقدار معين .
ه ) آبى كه در آن مار يا عقرب يا قورباغه مرده باشد.
و) آب نيم خورده زن حائض .
ز) آب نيم خورده موش ، اسب ، قاطر، الاغ و حيوان نجاستخوار و مردارخوار، بلكه آب نيم خورده همه حيوانات حرام گوشت .(151)
آداب غسل 
مستحبات غسل جنابت  
1. استبرا به بول پيش از غسل جنابت ؛ در صورتى كه جنابت به علت خروج منى باشد.
2. سه مرتبه شستن دو دست تا مرفق يا نصف ذراع يا تا بند دست . در اين خصوص فرقى ميان غسل ترتيبى و ارتماسى نيست .
3. سه مرتبه مضمضه (گرداندن آب در دهان ) و استنشاق كردن (آب در بينى كردن و بيرون ريختن ) پس از شستن دو دست ؛ البته يك مرتبه نيز كفايت مى كند.
4. دست كشيدن بر اندام براى اينكه يقين پيدا شود كه آب به همه جاى بدن رسيده است .
5. سه بار هر يك از اعضا را غسل دادن .
6. ذكر نام خداوند متعال با گفتن بسم اللّه يا بسم اللّه الرحمن الرحيم كه ذكر دومى بهتر است .
7. خواندن دعايى كه در حال انجام غسل روايت شده است به اين كه بگويد: اللهم طهر قلبى و تقبل سعيى واجعل ما عندك خيرالى واشرح صدرى و اجر على لسانى مدحتك و الثناء عليك ، اللهم اجعله لى طهورا و شفاء و نورا انك على كل شيى ء قدير ؛ البته اگر اين دعا پس از تمام شدن غسل خوانده شود، بهتر است .
8. رعايت كردن موالات (پى در پى شستن ) و شستن از بالا به پايين در غسل ترتيبى .
9. مستحب است كه زنان موهاى بافته سر خود را هنگام غسل باز كنند.(152)
10. براى غسل از يك صاع (سه كيلو) آب استفاده شود، نه بيشتر.(153)
مكروهات مربوط به شخص جنب  
1. خوردن و آشاميدن ؛ ولى اگر وضو بگيرد، خوردن و آشاميدن مكروه نيست و با شستن دست يا مضمضه و يا استنشاق كردن ، كراهت آن رفع نمى شود. اگر چه اين كراهت كاهش مى يابد.
2. خواندن بيش از هفت آيه از سوره هاى كه سجده واجب ندارند. (يعنى ثواب آن كاهش مى يابد).
3. رساندن جايى از بدن به جلد و حاشيه و ميان خطهاى قرآن .
4. همراه داشتن قرآن .
5. خضاب كردن به حنا و مانند آن .
6. ماليدن روغن به بدن .
7. خوابيدن ؛ البته اگر وضو بگيرد يا اگر آب ندارد به جاى وضو يا غسل ، تيمم كند، خوابيدن به اين حال مكروه نيست .
8. آميزش كردن پس از آن كه محتلم شده باشد.(154)
9. عبور از مسجد، اما عبور از مسجدالنبى و مسجدالحرام حرام است . (155)
مستحبات غسل ميت  
1. مستحب است كه زن ، شوهر خود و شوهر زن خود را غسل ندهد.(156)
2. مستحب است كه تمام بدن ميت پيش از شروع به غسل ، پاك باشد.(157)
3. در غسل ترتيبى مستحب است كه هر يك از سه قسمت بدن ميت را در آب فرو نبرند، بلكه آب را روى آن بريزند.(158)
4. مستحب است كه ميت در حال غسل رو به قبله خوابانده شود، به نحوى كه محتضر را مى خوابانند. (159)
5. قبل از غسل دادن ميت ، مستحب است كه او را وضو بدهند. (160)
6. مستحب است كه ميت را بر روى تخته يا تخت بخوابانند.
7. مستحب است كه پيراهن ميت را از طرف پاهايش بيرون آورند، هر چند كه مستلزم پاره كردن لباس باشد، البته اگر بخواهند به اين دستور عمل كنند، بايد از ورثه كه مالك پيراهن ميت هستند، اجازه بگيرند.
8. بهتر است ميت را در زير سايه (زير سقف و يا خيمه و امثال آن ) غسل دهند.
9. بهتر است عورت ميت را بپوشانند، هر چند كسى به آن نظر نكند و يا غسل دهنده كسى باشد كه نگاه كردن او به عورت ميت حلال باشد.
10. مستحب است كه انگشتان و مفاصل ميت را با مدارا نرم كنند.
11. مستحب است كه قبل از غسل دادن ميت ، دستهايش را تا نصف ذارع بشويند.
12. مستحب است كه سر ميت را با كف سدر يا خطمى بشويند.
13. بهتر است قبل از غسل دادن ميت ، عورت او را با سدر يا اشنان بشويند.
14. در غسل اول و دوم به طور ملايم دست بر شكم او بكشند، مگر آن كه ميت زنى حامله باشد.
15. مستحب است كه دست ها و عورت هاى ميت را سه بار بشويند.
16. مستحب است كه هر عضوى از اعضاى ميت را در هر غسلى سه بار بشويند كه در نتيجه روى هم ، بيست و هفت بار مى شود.
17. خوب است كه بعد از فراغت از غسل ، اندام ميت را با پارچه اى نظيف خشك كنند و از اين قبيل آداب كه در روايات وارد شده است . (161)
18. بدن ميت را بر بلندى بگذارند تا آب غسل به او برنگردد، بلكه طرف پاهايش سرازير باشد تا آب غسل زير او جمع نشود.(162)
19. مستحب است آب غسل ميت را در چاه نجاست (چاه توالت ) نريزند و افضل آن است كه در گودالى مخصوص آن بريزند.(163)
20. مستحب است غسل دهنده سوار بر ميت نشود؛ يعنى او را در ميان دو پاى خود نگيرد.(164)
21. مستحب است ميت را براى غسل ننشانند.(165)
22. مستحب است ناخن ميت را نگيرند و مويش را شانه نكنند، اما اگر اين دو كار را كردند، واجب است مو و ناخن جدا شده را در كفنش گذاشته و با ميت دفن شود.(166) ان شاء اللّه آداب مربوط به كفن ، دفن و نماز ميت خواهد آمد.
غسلهاى مستحبى  
1. غسلهاى زمانى ؛ يعنى به جهت زمان خاصى مستحب هستند: مثل شب قدر، روز عرفه و...
2. غسلهاى مكانى ؛ يعنى به جهت رفتن به مكان معينى مستحب مى شوند: مثل رفتن به مسجدالحرام .
3. غسلهاى عملى ؛ يعنى به جهت انجام كار خاصى مستحب هستند: مثل غسل احرام عمره يا حج .
غسلهاى مستحبى زمانى  
1. غسل جمعه كه از مستحبات مؤ كد است ؛ وقت اين غسل از طلوع فجر دوم روز جمعه تا ظهر جمعه و از بعد از ظهر جمعه تا غروب جمعه است . همچنين از اول روز شنبه تا آخر آن روز هم به عنوان قضا انجام مى شود. و لكن از بعد از ظهر تا غروب جمعه اگر نيت ادا و قضا نكند و به نيت قربت به جا بياورد به احتياط نزديك تر است . همچنين مستحب است هنگام غسل جمعه بگويد: اشهد و ان لا اله الا اللّه وحده لا شريك له و ان محمدا عبده و رسول اللهم صل على محمد و آل محمد و اجعلنى من التوابين و اجعلنى من المتطهرين .
2. غسلهاى شب هاى ماه مبارك رمضان ، يعنى شب هاى فرد: يكم ، سيم ، پنجم ، هفتم ... و همه شب هاى دهه آخر رمضان و از همه مؤ كدتر غسل شب هاى قدر و شب پانزدهم ، هفدهم ، بيست و پنجم ، بيست و هفتم ، و بيست و نهم است . همچنين در شب بيست و سوم يك غسل ديگر در آخر شب مستحب است . وقت همه اين غسل ها تمام مدت شب است و انجام آن قبل از غروب آفتاب بهتر است ، مگر در غسل هاى دهه آخر كه بهتر است بين نماز مغرب و عشا انجام شود
3و4. غسل روز عيد قربان و روز عيد فطر؛ وقت اين دو غسل از طلوع فجر تا ظهر است .
5. غسل روز هشتم و نهم ذى الحجه ؛ غسل روز نهم (روز عرفه ) در هنگام ظهر بهتر است .
6. غسل ايام سه گانه رجب ؛ يعنى اول ، نيمه و آخر رجب .
7. غسل روز عيد غدير كه انجام آن در اوايل روز بهتر است .
8. غسل روز مباهله ؛ روز بيست و چهارم ذى الحجه .
9. غسل روز دحوالارض ؛ يعنى روز بيست و پنجم ذى القعده .
10. غسل روز مبعث ؛ يعنى بيست و هفتم رجب .
11. غسل شب نيمه شعبان .
12. غسل روز ميلاد رسول خدا صل الله عليه و آله يعنى هفدهم ربيع الاول .
13. غسل روز نوروز.
14. غسل روز نهم ربيع الاول . (167)
غسلهاى مستحبى مكانى  
1. غسل ورود به حرم مكه (شهر مكه و قسمتى از اطراف آن تا حدودى كه مشخص شده است ، منطقه حرم مى باشد كه داراى احترام و احكام خاصى است ).
2. غسل ورود به شهر مكه .
3. غسل رفتن به مسجدالحرام .
4. غسل رفتن به مدينه منوره .
5. غسل رفتن به مسجدالنبى صل الله عليه و آله .
6. غسلهاى ديگرى كه هنگام ورود به ساير مشاهد مشرفه انجام مى شود.(168)
غسلهاى مستحبى فعلى  
الف ) غسلهايى كه براى كارهايى كه مى خواهد انجام دهد:
1. غسل براى احرام بستن .
2. غسل براى طواف كردن .
3. غسل براى زيارت .
4. غسل براى وقوف در عرفات .
5. غسل براى ذبح و كشتن شتر .
6. غسل براى تراشيدن سر در منى .
7. غسل براى ديدن هر يك از امامان و اهل بيت عليهم السلام در خواب . امام كاظم عليه السلام فرمودند: هر گاه خواستى يكى از امامان عليهم السلام را در خواب ببينى ، سه شب پشت سر هم غسل كن و با آن امام مناجات كن و به ياد او باش كه اگر چنين كنى ، او را در خواب مى بينى .
8. غسل براى نماز حاجت .
9. غسل براى استخاره .
10. غسل براى عمل معروف ام داود.
11. غسل براى برداشتن تربت شريف امام حسين عليه السلام از محل آن .
12. غسل براى سفر، مخصوصا زيارت ابى عبداللّه الحسين عليه السلام .
13. غسل براى نماز طلب باران .
14. غسل براى توبه از هر معصيت و براى تظلم و شكايت از كسى به درگاه خداوند از ظلمى كه به او كرده است . چنين كسى غسل مى كند و سپس در زير آسمان دو ركعت نماز مى خواند و عرضه مى دارد: اللهم ان فلان بن فلان ظلمنى و ليس لى احد اصول به عليه غيرك فاستوف لى ظلامتى الساعة الساعة بالاسم الذى اذا سائلك به المضطر اجتبه فكشفت ما به منضر و مكنت له فى الارض و جعلته خليفتك على خلقك فاسئلك ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تستوفى ظلامتى الساعة الساعة ؛ بار الها! فلانى پسر فلانى به من ظلم كرده و من كسى جز تو را سراغ ندارم كه عليه او به وى پناهنده شوم . پروردگارا! پس انتقام مرا الساعة الساعة از او بگير! به آن اسمت كه مضطر وقتى تو را به آن اسم سوگند مى دهد و از تو حاجت مى خواهد، اجابتش مى كنى و گرفتاريش را برطرف مى كنى و به او در زمين زندگى بدون مزاحمتى دادى و خليفه خودت بر خلق كردى . من نيز از تو درخواست مى كنم كه نخست بر محمد و آل محمد درود بفرستى و سپس انتقام مرا در همين ساعت و همين ساعت از او بگيرى !.
15. غسل براى ايمنى از شر ظالم و برطرف شدن ترس از او. چنين كسى غسل مى كند و دو ركعت نماز به جا مى آورد. سپس جامه خود را تا به زانو بالا مى زند و دو زانو را به محل نماز نزديك مى كند و صد مرتبه مى گويد: يا حى يا قيوم يا لا اله الا انت برحمتك استغيث فصل على محمد و آل محمد و ان تلطف لى و ان تغلب لى و ان تمكر لى و ان تخدع لى و ان تكيد لى و ان تكفينى مؤ ونة فلان بن فلان بلاموؤ نة ؛ اى خداى حى و قيوم ! اى كسى كه جز تو هيچ معبودى نيست ! من به رحمت تو پناهنده شدم . پس ‍ بر محمد و آل محمد درود فرست و به من لطفى فرما و به نفع من بر دشمنم غلبه كن و به نفع من عليه او مكر و خدعه كن و زحمت قطع ، يعنى فلانى پسر فلانى را از من بردار و خودت او را از من دفع كن !.
ب ) غسلهايى مستحبى براى كارهايى كه قبلا انجام داده است :
1. غسل براى كشتن وزغ .
2. غسل براى كشتن مارمولك .
3. غسل براى ديدن شخصى كه به دار آويخته شده ؛ البته اين در صورتى است كه به خاطر ديدن او از خانه خارج شده و عمدا به تماشاى او رفته باشد.
4. غسل براى اين كه در خواندن نماز آيات در خسوف و كسوف عمدا كوتاهى كرده است ؛ در صورتى كه تمام قرص آن گرفته باشد.
5. غسل براى اين كه به ميت بعد از آنكه او را غسل داده اند، دست زده است .(169)
غسلهاى مستحبى ديگر  
1. غسل دادن بچه اى كه تازه به دنيا آمده .
2. غسل زنى كه براى غير شوهرش بوى خوش استعمال كرده است .
3. غسل كسى كه در حال مستى خوابيده است .(170)
4. غسل براى حاجت خواستن از خدا.
5. غسل براى نشاط جهت عبادت كردن .(171)
آداب تيمم 
1. مستحب است چيزى كه بر آن تيمم مى شود، گردى داشته باشد كه به دست بماند.
2. مستحب است بعد از زدن دست بر چيزى كه گرد دارد، دست را بتكاند كه گرد آن بريزد.(172)
3. مستحب است براى تيمم ، نقطه بلندتر زمين رات انتخاب كند.(173)
4. تيمم به زمين شوره زارى كه زيادى نمك آن به قدرى است كه اسم زمين بر آن صادق است ، مكروه مى باشد.
5. تيمم كردن بر رمل (ريگ ) و ماسه مكروه است .(174)
آداب نماز 
1. استفاده از انگشتر عقيق .(175)
2. پوشيدن لباس پاكيزه .(176)
3. شانه كردن موها .(177)
4. مسواك كردن قبل از نماز .
5. خود را براى نماز خوشبو نمودن .(178)
6. خواندن نماز در اول وقت ؛ هر چه به اول وقت نزديكتر باشد، بهتر است ، مگر آنكه تاءخير آن از جهاتى بهتر باشد؛ مثلا صبر كند، تا نماز را به جماعت بخواند.(179)
7. خواندن نماز به جماعت .
8. گفتن اذان و اقامه به گونه اى كه بين اذان و اقامه به اندازه يك سجده فاصله بيندازد و دعاهاى وارده را بخواند.(180)
9. همراه داشتن عمامه با تحت الحنك در نماز .(181)
10. پوشيدن لباس سفيد و عبا براى نماز.(182)
مستحبات و مكروهات اذان و اقامه  
1. بلند كردن صدا در اذان و اقامه براى مرد مستحب است ؛ به گونه اى كه بلندى صدا در اقامه ، بلندتر از صداى اذان نباشد.(183)
2. مستحب است كه زن موقع نبودن مرد نامحرم كلمات اذان و اقامه را آهسته بگويد.
3. مستحب است كه نمازگزار اذان را آرام و شمرده بگويد؛ (يعنى كلمات اذان را آشكارا ادا كند، به طورى كه شنونده بتواند حروفش را بشمارد).(184) و همچنين مستحب است كه وقف كردن در آخر هر بخش اذان را كمى طول بدهد.(185)
4. به سرعت گفتن اقامه مستحب است ؛ آن به اين معنى كه وقف در آخر هر بخش را طول ندهد.(186)
5. مستحب است كه اذان گو در جايى بلند، مانند مناره ، بايستد تا صدايش ‍ به نمازگزاران برسد.(187)
6. مستحب است كه اذان گو در وقت گفتن اذان و اقامه ، مخصوصا در اقامه رو به قبله باشد و كراهت دارد كه انسان در گفتن بعضى جملات اذان روى خود را به طرف راست يا چپ بچرخاند.(188)
7. سخن گفتن در بين جمله هاى اذان و اقامه مخصوصا در بين جمله هاى اقامه مكروه است . (189)
8. مستحب است كه اذان گو در وقت گفتن اذان با طهارت و وضو باشد.(190)
9. مستحب است كه انسان وقتى صداى اذان را مى شنود آن را همراه مؤ ذن آهسته تكرار كند.(191)
10. اگر مؤ ذن صدا را در گلو بيندازد، چنانچه غنا نشود، مكروه است . (192)
11. اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند مستحب است اذان و اقامه بگويد.(193)
12. اگر نمازگزار بين اذان و اقامه بقدرى فاصله دهد كه اذانى را كه گفته است ، اذان اين اين اقامه حساب نشود، مستحب است كه اذان و اقامه را دوباره بگويد.(194)
13. اگر نمازگزار بين اذان و اقامه و نماز بقدرى فاصله دهد كه اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است كه دوباره براى آن نماز،اذان و اقامه بگويد.(195)
14. اگر پيش از آنكه نمازگزار به اندازه ركوع خم شود، يادش بيايد كه اذان يا اقامه را فراموش كرده است ، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، مستحب است كه براى گفتن اذان و اقامه نماز خود را بشكند.(196)
مستحبات تكبيرة الاحرام  
1. مستحب است بعد از تكبيرة الاحرام بگويد: يا محسن قد اءتاك المسيى ء و قد اءمرت المحسن ان يتجاوز عن المسيى ء انت المحسن و اءنا المسيى ء بحق محمد و آل محمد صل على محمد و آل محمد و تجاوز عن قبيح ما تعلم منى ؛ اى خدايى كه به بندگان احسان مى كنى ! بنده گنهكار به در خانه تو آمده است و تو خود امر كرده اى كه نيكوكار كه از گنهكار بگذرد؛ تو نيكوكارى و من گنهكار. به حق محمد و آل محمد صل الله عليه و آله رحمت خود را بر محمد و آل محمد فرست و از بديهايى كه مى دانى از من سر زده است ، بگذر!(197)
2. مستحب است موقع گفتن تكبير اول نماز و تكبيرهاى بين نماز، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببرد.(198)
3. مستحب است هنگام بالا آوردن دست ها تا مقابل گوشها انگشتان دست بسته باشد و كف دست رو به قبله قرار گيرد.(199)
4. مستحب است گفتن شش تكبير كه با تكبيرة الاحرام جمعا هفت تكبير شود؛ به اين نحو كه يا قبل از گفتن تكبيرة الاحرام ، شش تكبير بگويد يا بعد از آن و يا بين قبل و بعد تقسيم كند.(200) (دعاهاى وارده براى اين تكبيرها در جلد 1 ترجمه تحريرالوسيله ، مساءله دوم ، صفحه 249 آمده است .)
5. براى امام جماعت مستحب است كه تكبيرة الاحرام را با صداى بلند بگويد، به طورى كه قابل شنيدن براى افراد پشت سر او باشد.(201)
6. براى امام جماعت مستحب است كه شش تكبير ديگر را آهسته بگويد.(202)
مستحبات قيام  
1. در قيام ، هنگام خواندن حمد و سوره ، مستحب است كه دست ها و انگشتان حركت نكند.(203)
2. در حال ايستادن ، مستحب است كه بدن راست نگه داشته شود و شانه ها پايين انداخته شود.(204)
3. مستحب است كه نمازگزار در حال ايستادن ، دست ها را روى رانها بگذارد و انگشتها را به هم بچسباند.(205)
4. مستحب است كه نمازگزار در حال ايستادن جاى سجده را نگاه كند.(206)
5. مستحب است كه نمازگزار سنگينى بدن را به طور مساوى روى دو پا بيندازد و با خضوع و خشوع باشد.(207)
6. مستحب است كه نمازگزار پاها را پس و پيش نگذارد.(208)
7. مستحب است كه مرد پاها را سه انگشت باز تا يك وجب فاصله دهد، اما زن سزاوار است پاها را به هم بچسباند.(209)
مستحبات و مكروهات قرائت و ذكر  
1. در نماز جمعه و در نماز ظهر جمعه مستحب است كه در ركعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره منافقون خوانده شود.(210)
2. كسى كه به هيچ قسم نمى تواند صحيح نماز را ياد بگيرد، احتياط مستحب آن است كه نماز را به جماعت به جا آورد.(211)
3. احتياط مستحب است كه در نماز، وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد.(212)
4. مستحب است كه نمازگزار در ركعت سوم و چهارم بعد از تسبيحات اربعه استغفار كند؛ مثلا بگويد: استغفر اللّه ربى و اتوب اليه يا بگويد: اللهم اغفرلى .(213)
5. مستحب است كه نمازگزار در ركعت اول ، پيش از خواندن حمد، بگويد: اعوذ بالله من الشيطان الرجيم .(214)
6. مستحب است كه در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بسم اللّه الرحمن الرحيم ) بلند و حمد و سوره شمرده و آهسته خوانده شود و در آخر هر آيه وقف شود؛ يعنى به آيه بعد چسبانده نشود. همچنين در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجه شود.(215)
7. مستحب است اين كه نمازگزار اگر نماز را به جماعت مى خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادى مى خواند، بعد از آن كه حمد خودش تمام شد، بگويد: الحمد اللّه رب العالمين .(216)
8. مستحب است بعد از خواندن سوره قل هو اللّه احد يك يا دو يا سه مرتبه گفته شود: كذالك اللّه ربى يا سه مرتبه كذالك اللّه ربنا.(217)
9. سزاوار است كه نمازگزار بعد از خواندن سوره ، كمى صبر كند و سپس ‍ تكبير پيش از ركوع يا قنوت را بگويد. (218)
10. مستحب است كه در تمام نمازها، در ركعت اول ، سوره انا اءنزلناه و در ركعت دوم هم سوره قل هواللّه احد خوانده شود.(219)
11. مستحب است در نماز صبح ، سوره عم يتسائلون يا سوره هل اءتى و يا غاشيه ، قيامت و نظائر آن ، يعنى سوره هاييكه به مقدار يكى از اين سور، آيه دارد خوانده شود.(220)
12. مستحب است كه در نماز ظهر سوره سبح اسم ربك الاعلى يا سوره شمس و در نماز عصر و مغرب سوره اذا جاء نصر اللّه يا سوره الهيكم التكاثر خوانده شود.(221)
13. مستحب است كه در نماز و عشاى شب جمعه براى ركعت اول ، سوره جمعه و براى دوم ، سوره اعلى و در نماز ظهر و عصر جمعه براى ركعت اول ، سوره جمعه و براى ركعت دوم ، سوره منافقون قرائت شود.(222)
14. مستحب است كه نمازگزار در نماز صبح روز جمعه در ركعت اول ، سوره جمعه و در ركعت دوم ، سوره توحيد را بخواند و در نماز مغرب شب جمعه در ركعت اول ، سوره جمعه و در ركعت دوم ، سوره توحيد را بخواند.(223)
15. مستحب است كه نمازگزار در قرائت رعايت ترتيل را نمايد و كلمات را آرام ، شمرده و واضح بخواند.(224)
16. مستحب است كه نمازگزار در جاهايى كه علماى تجويد، وقف در آن جاها را معتبر دانسته اند، وقف كند.(225)
17. مستحب است كه نمازگزار در هنگام خواندن سوره ، وقتى به آيه رحمت رسيد، از خدا طلب رحمت بنمايد و اگر به آيه عذاب جهنم و بلا رسيد، از خدا طلب پناه از عذاب كند.(226)
18. اگر نمازگزار ترس از آن دارد كه وقتى سوره طولانى مى خواند، وقت تنگ شود و نماز دومش قضا شود، مستحب است كه سوره كوتاه قرائت كند.(227)
19. مستحب است كه نمازگزار در نافله نمازهاى شب (نافله مغرب ، عشا و نماز شب ) قرائت را بلند و در نافله نمازهاى روز (نافله صبح ، ظهر و عصر) آهسته بخواند.(228)
20. كراهت دارد كه در هر ركعت از نمازهاى واجب ، بيش از يك سوره قرائت شود.(229)
21. مكروه است كه انسان در تمام نمازهاى يك شبانه روز، سوره قل هو اللّه احد را نخواند.(230)
22. خواندن سوره قل هو اللّه احد با يك نفس مكروه است .(231)
23. مكروه است كه انسان سوره اى را كه در ركعت اول خوانده ، در ركعت دوم نيز بخواند. (مگر اين كه در هر دو ركعت ، سوره قل هو اللّه احد را قرائت كند.)(232)
مستحبات و مكروهات ركوع  
1. مستحب است كه ذكر ركوع ، سه ، پنج يا هفت مرتبه و يا بيشتر قرائت شود.(233)
2. كسى كه نمى تواند ايستاده يا نشسته ركوع كند و تنها مى تواند در حال نشسته ، كمى خم شود يا در حال ايستاده با سر اشاره كند، احتياط مستحب آن است كه بعد از نمازى كه براى ركوع آن با سر اشاره كند نماز ديگرى هم بخواند و هنگام ركوع ، بنشيند و هر قدر مى تواند براى ركوع خم شود.(234)
3. مستحب است كه نمازگزار قبل از ركوع ، در حالى كه راست ايستاده تكبير بگويد.(235)
4. مستحب است هنگام ركوع ، زانوها به عقب داده شود و پشت صاف نگهداشته شود؛ گردن نيز كشيده و مساوى پشت باشد.(236)
5.مستحب است كه انسان هنگام ركوع ،بين دو قدم خود را نگاه كند .(237)
6. مستحب است كه هنگام ركوع ، پيش از ذكر يا بعد از آن صلوات فرستاده شود.
7.مستحب است كه نمازگزار بعد از ركوع هنگامى كه برخاست و راست ايستاد، در حال آرامى بدن بگويد: سمع اللّه لمن حمده .(238)
8. مستحب است كه زنها در ركوع ، دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.(239)
9. مستحب است كه انسان پيش از گذاشتن دست چپ بر زانوى چپ ، دست راست را بر زانوى راست بگذارد.(240)
10. مستحب است كه نمازگزار در هنگام ركوع ، انگشتان كف دست خود را از هم باز كرده و آنها را از زانوهاى خود پر كند.(241)
11. مستحب است كه پيش از گفتن ذكر ركوع ، دعاى وارده خوانده شود.(242)
12. مستحب است كه نمازگزار در حالت ركوع ، آرنج ها را باز كند.(243)
13. مكروه است كه نمازگزار در حال ركوع ، سر را به زير انداخته و دستها را به پهلو بچسباند و يا دستها را در بين دو زانوى خود قرار دهد.(244)
14. مكروه است كه نمازگزار در حال ركوع ، دو دست خود را زير جامه هاى خود پنهان كند.(245)
مستحبات و مكروهات سجده  
1. مستحب است كه انسان بعد از ركوع براى رفتن به سجده ، تكبير بگويد.(246)
2. مستحب است هنگامى كه مرد مى خواهد به سجده برود اول دست ها را و زن اول زانوها را به زمين بگذارد.
3. مستحب است كه انسان بينى خود را روى مهر يا چيزى كه سجده بر آن صحيح است ، بگذارد.
4. مستحب است كه نمازگزار در حال سجده ، انگشتان دست را به هم چسبانده و برابر گوش بگذارد، به گونه اى كه سر آنها رو به قبله باشد.
5. مستحب است كه انسان در سجده دعا كرده و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند: يا خير المسؤ لين و يا خير المعطين ارزقنى و ارزق عيالى من فضلك فانك ذوالفضل العظيم ؛ اى بهترين كسى كه از سؤ ال مى كنند! و اى بهترين عطاكنندگان ! روزى بده من و عيال من از فضل خودت . پس بدرستى كه داراى فضل بزرگى .
6. مستحب است نمازگزار بعد از سجده بر ران چپ خود بنشيند و روى پاى راست را بر كف پاى چپ بگذارد.
7. مستحب است كه نمازگزار بعد از هر سجده ، وقتى نشست و بدنش آرام گرفت ، تكبير بگويد.
8. مستحب است بعد از سجده اول ، وقتى بدن آرام گرفت ، گفته شود: استغفر اللّه ربى و اتوب عليه .
9. مستحب است كه نمازگزار سجده را طول بدهد و در موقع نشستن نيز دست ها را روى ران ها بگذارد.
10. مستحب است كه نمازگزار براى رفتن به سجده دوم در حال آرامش ‍ بدن اللّه اكبر بگويد.
11. مستحب است كه در سجده ها صلوات بفرستد.(247)
12. مستحب است كه نمازگزار در هنگام بلند شدن ، دستها را بعد از زانوها، از زمين بردارد.
13.مستحب است كه مردها آرنجها و شكم را به زمين نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگه دارند؛ همچنين زنها آرنجها و شكم را بر زمين بگذارند و اعضاى بدن را به يكديگر بچسبانند.(248)
14. مستحب است كه انسان در سجده واجب قرآن ، ذكر بگويد و دعايى را كه وارد شده ، لا اله الا اللّه حقا حقا...، بخواند.(249)
15. مستحب است كه محل سجده نمازگزار به گونه اى باشد كه همه پيشانى روى آن قرار گيرد.(250)
16. مستحب است كه در سجده شكر باز و قفسه سينه و شكم خود را به زمين بچسباند.(251)
17. مستحب است كه انسان در سجده شكر، صد بار شكرالله يا شكرا شكرا و يا سه بار بلكه يك بار (همين ذكر را) بگويد.(252)
18. مستحب است كه انسان بعد از سجده دوم بنشيند.(253)
19. مستحب است كه ذكر سجده بيش از اندازه واجب گفته شود؛ البته عدد فرد فضيلتش بيشتر است تا زوج . (254)
20. خواندن دعا، قبل از ذكر سجده مستحب است . (دعايى كه از ائمه عليهم السلام نقل شده : اللهم لك سجدت و...).(255)
21. قرآن خواندن در سجده مكروه است . (256)
22. فوت كردن محل سجده براى رفع گرد و غبار كراهت دارد.(257)

 

next page

fehrest page

back page