فهرست مطالب مقدمه آداب
دعا كردن آداب
و مراقبت هاى ايام سال
آداب ماه محرم آداب
ماه صفر آداب
ماه ربيع الاول آداب
ماه ربيع الثانى آداب
ماه جمادى الاول آداب
ماه جمادى الثانى
آداب ماه رجب آداب
ماه شعبان آداب
ماه مبارك رمضان آداب
شب و روز عيد فطر آداب
ماه ذى القعدة الحرام آداب
ماه ذى الحجة نگهبان
هر روز هفته فضيلت
شب و روز جمعه آداب
شب جمعه آداب
روز جمعه آداب
زيارت معصومين و امام زادگان عليهم السلام ثواب
قرائت سوره هاى قرآن . آدابى
كه روح را زنده مى كنند آدابى
كه دل را روشن مى كند آدابى
كه موجب نور دل مى شوند آدابى
كه موجب رقت قلب مى شوند آدابى
كه موجب قوت قلب مى شوند مكروهاتى
كه موجب قساوت قلب مى شوند آدابى
كه موجب زيادى عقل مى شوند مكروهاتى
كه باعث كمى عقل مى شوند آدابى
كه موجب زيادى حافظه مى شوند مكروهاتى
كه حافظه را كم مى كنند آدابى
كه نور چشم را زياد مى كنند مكروهاتى
كه موجب كمى نور چشم مى شوند آدابى
كه عمر را طولانى مى كنند مكروهاتى
كه عمر را تباه مى كنند آدابى
كه موجب وسعت رزق مى شوند مكروهاتى
كه موجب فقر و تنگدستى مى شوند آدابى
كه موجب صحت بدن مى شوند مكروهاتى
كه موجب بيمارى بدن مى شوند آدابى
كه موجب نشاط و مسرت مى شوند مكروهاتى
كه موجب غم و اندوه مى شوند آدابى
كه باعث آمرزش انسان مى شوند آدابى
كه موجب امن از عذاب قبر مى شوند آدابى
كه فشار قبر را از زنان برمى دارد مؤ
من هميشه پنج چيز براى انجام آداب به همراه دارد آداب
ازدواج و احكام خانواده آداب
انتخاب همسر مستحبات
و مكروهات مراسم ازدواج و زفاف آداب
و سنن ولادت آداب
نام گذارى فرزند آداب
شيردهى و تربيت فرزند اسلام
در مورد تربيت كودكان سفارشاتى دارد كه عبارتند از: آداب
دوران باردارى آداب
تخلى مكروهات
تخلى آداب
وضو. مكروهات
وضو وضو
گرفتن با آب هاى زير مكروه مى باشد: آداب
غسل مستحبات
غسل جنابت مكروهات
مربوط به شخص جنب مستحبات
غسل ميت غسلهاى
مستحبى غسلهاى
مستحبى زمانى غسلهاى
مستحبى مكانى غسلهاى
مستحبى فعلى غسلهاى
مستحبى ديگر آداب
تيمم آداب
نماز مستحبات
و مكروهات اذان و اقامه مستحبات
تكبيرة الاحرام مستحبات
قيام مستحبات
و مكروهات قرائت و ذكر مستحبات
و مكروهات ركوع مستحبات
و مكروهات سجده مستحبات
تشهد و سلام مستحبات
قنوت آداب
مخصوص زنان در نماز تعقيبات
نماز تعقيبات
مخصوص نماز صبح مستحبات
ديگر در باب نماز مكروهاتى
ديگر در باب نماز آداب
نماز جماعت فضيلت
نماز جماعت مكروهات
نماز جماعت آداب
نماز جمعه آداب
نماز آيات دستورالعمل
نماز آيات آداب
مسجد مكروهات
مربوط به مسجد ترتيب
اولويت مساجد از نظر ثواب مكان
هاى مكروه براى اقامه نماز نمازهاى
مستحبى نمازهاى
مستحبى شبانه روز نافله
هاى شبانه روز نماز
غفيله كيفيت
نماز غفيله نماز
ائمه معصومين عليهم السلام مختصرى
از تاريخچه مسجد مقدس جمكران نماز
هديه معصومين عليهم السلام نماز
زيارت معصومين عليهم السلام سه
نماز ديگر نماز
جعفرطيار مستحبات
نماز جعفر طيار نماز
حضرت سلمان نماز
عيد غدير نمازهاى
ايام هفته نماز
ماههاى سال نمازهاى
مشترك هر ماه نمازهاى
ماه رجب نماز
شب هاى ماه رجب نماز
ماه شعبان نماز
شب هاى ماه شعبان نمازهاى
ماه مبارك رمضان نمازهاى
شب هاى ماه رمضان نماز
ماه شوال نماز
ماه ذى القعده نمازهاى
ماه ذى الحجة نمازهاى
ماه محرم نمازهاى
ماه صفر نمازهاى
ماه ربيع الاول نمازهاى
ماه جمادى الآخر نمازهاى
رفع بيمارى مجموعه
اى ديگر از نمازهاى مستحبى ساعات
خوب استخاره آداب
روزه روزه
هاى مستحبى مكروهات
مربوط به روزه روزه
هاى مكروه آداب
خمس و زكات آداب
خريد و فروش مكروهات
خريد و فروش آداب
مسافرت آداب
غذا خوردن آداب
آشاميدن آب آداب
حمام رفتن و نظافت . آداب
مربوط به لباس و كفش آداب
مهمانى آداب
خوابيدن آداب
ذبح حيوان آداب
مربوط به اموات و موت مستحبات
و مكروهات حالت احتضار و بعد از مرگ آداب
كفن و كفن كردن مستحبات
و مكروهات حنوط ميت مستحبات
تشييع جنازه مكروهات
تشييع جنازه مستحبات
نماز ميت آداب
دفن و بعد دفن مكروهات
دفن و بعد از دفن آداب
مربوط به قبرستان خواص
خوراكيها به زبان روايات درمان
با نمك درمان
با حليم درمان
با عسل درمان
با شير منافع
و زيانهاى پنير درمان
با سركه درمان
با زيتون و روغن آن درمان
با جو درمان
با برنج درمان
با عدس و نخود درمان
با باقلا درمان
با انگور درمان
با انار و فوايد آن درمان
با سيب درمان
با به درمان
با گلابى درمان
با انجير درمان
با خربزه درمان
با كاسنى درمان
با تره درمان
با كاهو درمان
با كدو درمان
با هويج درمان
با شلغم درمان
با بادنجان درمان
با پياز و سير درمان
با سياهدانه درمان
با گوشت كبوتر درمان
با خرما درمان
با گوشت بره درمان
با كشمش درمان
با سنجد مقدمه
انسان ، طالب سعادت و كمال است . او به گونه اى خلق شده است كه
پيوسته به دنبال گمشده و معشوق خود، يعنى خالق و پرورش دهنده خود مى
گردد؛ليكن در اجتماع و جامعه انسانى موانع و سرگرمى هاى دنيوى و مادى
فراوانى چراغ فروزان فطرت و ذات انسانى را كم نور و گاهى خاموش مى
كنند. انسان براى اين كه در دام چنين صيادهايى كه رئيس و فرمانده آنها
ابليس رجيم مى باشد نيفتد، بايد راه و مسير شريعت و انبيا و ائمه عليه
السلام را بپيمايد تا با روح و باطنى پولادين آن موانع را از سر راه
بردارد و به كمال واقعى كه همان رسيدن به خداست ، برسد.
خداوند متعال كتاب آسمانى خود، قرآن مجيد را كه حاوى كامل ترين و
مهمترين قوانين و دستورات الهى است را بر رسول گرامى اش حضرت محمد بن
عبدالله صلى الله عليه و آله نازل نمود تا وسيله اى براى هدايت بشر
باشد. سپس ولايت باطنى و تكوينى و امامت ائمه عليه السلام را براى مردم
قرار داد تا ادامه دهنده سير نبوت باشند و بشر را به سر منزل حقيقت
برسانند.
بى ترديد تنها راه سعادت بشر فقط انجام فرايض و واجبات الهى و محرمات
است . اگر انسان فرايض را با اخلاص و حضور قلب به جا آورد بهترين وسيله
را براى قرب و رسيدن به خدا برگزيده است .
در شرع مقدس اسلام همراه واجبات و محرمات ، مجموعه اى از اعمال مستحب و
مكروه مقرر شده كه براى انجام يا ترك آنها تاءكيد زيادى شده است . اگر
چه نمازهاى مستحبى زيادى زيادى داريم كه واقعا در بيشتر مواقع باعث قرب
و نزديكى به خداوند مى شوند، مثل نماز شب و نمازهاى ديگرى كه تاءكيد
زيادى بر اقامه آنها شده است و همچنين با ترك بعضى از مكروهات زمينه
مناسبى براى ترك محرمات در انسان ايجاد مى شود، اما نبايد فراموش كرد
كه اصل در دين ، عمل به واجبات و ترك محرمات است . امير مؤ منان حضرت
على عليه السلام مى فرمايند: ان للقلوب اقبالا و
ادبارا فاذا اقبلت فاحملوها على النوافل و اذا ادبرت فاقتصروابها على
الفرائض ؛ براى قلب ها گاهى نشاط و روى آوردن و گاهى بى نشاطى و
روى برگرداندن مى باشد. پس هرگاه قلوب شما پرنشاط هستند (و به قول
معروف حال عبادت دارند) آنها را علاوه بر انجام واجبات به انجام
مستحبات وادار سازيد و آن گاه كه بى نشاطند، تنها به انجام فرايض و
واجبات قناعت كنيد.(1)
لازم به ذكر است كه مكروهات و اصل كراهت بر دو قسم است :
الف )مكروهاتى كه از نظر شرع مقدس داراى مفسده كمى مى باشند؛ مثلا
ايستاده آب نوشيدن در هنگام شب مكروه است اين بدان معناست كه چنين كارى
ضرر كمى براى بدن دارد.
ب )مكروهاتى كه اصلا داراى مفسده نيستند، ولى ثواب عمل عبادى را كم مى
كنند. به عبارت ديگر كراهت آنها به معناى اقل
الثواب مى باشد؛ مثلا نماز خواندن در حمام مكروه است اين يعنى
ثوابى كه نماز دارد با اقامه آن در حمام كم مى شود، نه آن كه اين عمل
مفسده اى داشته باشد.
كتابى كه در پيش رو داريد مشتمل بر حدود دو هزار آداب (مستحبات و
مكروهات ) است كه ان شاءالله خوانندگان عزيز با مطالعه آن و با توجه به
مطالب مذكور بتوانند سير تكاملى و سعادت خويش را به خوبى و نشاط روحى
بپيمايند و در اين مسير بنده حقير و عاصى خدا را از دعاهاى خير خود
فراموش نكنند.
از خداوند متعال مى خواهيم تا ما را در انجام واجبات و ترك محرمات
توفيق دهد و به ما خلوص و حضور قلبى دائم عطا نمايد. از او مى خواهيم
كه همواره به ما حال عبادت و سوز دل عنايت فرمايد تا با انجام مستحبات
و ترك مكروهات ، رضايت و خشنودى او را كه بهترين پاداش است ، كسب
نماييم !(ان شاءالله )
روح الله ولى ابرقويى -قم - 9 صفر 1422
پنج شنبه 13 ارديبهشت 1380
آداب دعا كردن
1. حضور قلب .
2. خضوع و فروتنى .
3. اميدوارى .
4. شناخت خدا و اعتقاد به قدرت او و علم به نياز.
5. اميدوارى به خدا و قطع اميد از ديگران .
6. پرهيز از گناه به ويژه ستم مالى و آبرويى به مردم .
7. گريستن . روايت شده است :بين بهشت و جهنم ،
گردنه اى است كه كسى از آن عبور نمى كند، مگر كسانى كه از ترس خدا،
خيلى گريه كرده باشند.
8. سپاس و ستايش خداوند.
9. ذكر نامهاى خدا كه مناسب دعايش مى باشد و نيز گفتن نعمتهاى خداوند و
شكر آن ، بيان گناهان و آمرزش خواستن براى آنها.
10. درنگ و عجله نكردن و اصرار و پافشارى در دعا. زيرا خداوند درخواست
كننده لجوج را دوست دارد و حداقل پافشارى اين است كه دعاى خود را سه
بار تكرار كرده و خواسته خود را سه بار بگويد.
11. پنهان دعا كردن . زيرا هم فرمان خداوند را كه مى فرمايد:
در پنهان دعا كنيد اجابت كرده و هم از
آفت ريا دور مى ماند. روايت شده است : دعاى
پنهانى ، برابر با هفتاد دعاى آشكار است .
12. شريك ساختن ديگران در دعا.
13. با ديگران دعا كردن . دعا در جمع نيز باعث اجابت است . بهترين
جمعيت براى دعا، چهل نفر است . چهار نفر هم مى توانند هر كدام ده بار
دعا كنند و اگر نتوانست در جمع دعا كند، خود نيز مى تواند چهل بار دعا
كند.
14. تضرع در دعا به همراه قلب خاضع و بدن متواضع و چاپلوسى . خداوند به
حضرت موسى عليه السلام وحى كرد: موسى ! هنگامى
كه مرا مى خوانى ترسان باش ، صورت خود را خاك آلوده كن و با اعضاى مهم
بدنت ، برايم سجده كن ... قلبت را با ترس از من بميران . زنده دل و
كهنه لباس باش ...
15. صلوات فرستادن بر محمد صلى الله عليه و آله و آل او عليه السلام در
اول و آخر دعا باعث اجابت دعا است .
16. پاكدلى و روى آوردن با تمام وجود به خداوند.
17. دعاكردن قبل از بلا.
18. شريك نمودن ديگران در دعا و قبل از خود، آنان را دعا كردن .
19. بلند كردن كف دستها هنگام دعا.
20. در دست داشتن انگشترى عقيق يا فيروزه . از امام صادق عليه السلام
روايت شده : هيچ كف دستى به سوى خداى متعال بلند
نشده است كه نزد او محبوبتر باشد از كفى كه انگشتر عقيق در آن است .
21. صدقه دادن قبل از گناه ، باعث اجابت دعا مى گردد.
22. انتخاب اوقات مخصوصى براى دعا، مثل شب و روز جمعه ، بين ظهر و عصر
روز چهارشنبه براى نفرين كردن كفار، وقت نماز عشاء، يك ششم اول از نيمه
دوم شب ، آخر شب تا طلوع فجر، بين طلوعين ، سه شب قدر در ماه رمضان كه
برترين آن شب بيست و سوم است ، شبهاى احياء كه عبارتند از: شب اول رجب
، نيمه شعبان ، عيد فطر و قربان و روز عرفه ، فطر و قربان ، هنگام
وزيدن بادها، باريدن باران ، از بين رفتن سايه ها و ريختن اولين قطره
خون مقتول مؤ من ، هنگام اذان ظهر و از طلوع فجر تا طلوع خورشيد، بعد
از نمازهاى واجب ، وتر، فجر و نماز ظهر و مغرب .
23. مكانهاى خاص نيز به اجابت دعا كمك مى كنند. مانند:
راءس الحسين و مكانى كه زير گنبد آن قرار دارد.
24. حالات عالى مانند رقت قلب .
25. طهارت ، نماز و روزه .(2)
آداب و مراقبت هاى ايام سال
آداب ماه محرم
1- سزاوار است كه حال دوستان آل محمد صل الله عليه و آله در دهه
اول محرم تغيير نموده و در دل و سيماى خود، آثار اندوه و درد اين
مصيبتهاى بزرگ را آشكار نمايند.
2- خوب است كه مقدارى از لذائذ زندگى را كه از خوردن و نوشيدن و حتى
خوابيدن و گفتن به دست مى آيد، ترك نمايند و مانند كسى باشند كه پدر يا
فرزند خود را از دست داده است .
3- خوب است كه روز تاسوعا و عاشورا، ديدار با برادران دينى را ترك كرده
و آن روز را روز گريه و اندوه خود قرار دهند.
4- مستحب است كه در دهه اول محرم ، هر روز امام حسين عليه السلام را با
زيارت عاشورا زيارت نمايند.
5- سزاوار است كه اگر مى توانند مراسم عزادارى آن حضرت را در منزل خود
با نيتى خالص بر پا نمايند و اگر نمى توانند در مساجد يا منازل دوستانش
به برپايى اين مراسم كمك كنند.
6- شايسته است كه هر روز مقدارى از اوقات خود را در مكانهاى عمومى به
عزادارى بپردازد.
7- مستحب است كه در آخر روز عاشورا، زيارت تسليت را بخوانند.
8- يكى از اعمال مهم دهه اول ، دعاى اول ماه است و براى اينكه اول اين
ماه ، اول سال بوده و از طرف ديگر دعاهاى قبل از وقت نيز تاءثير خاصى
در برآورده شدن حاجات و رسيدن به امور مهم دارد؛ اين دعا تاءثير زيادى
در سلامتى و دورى از آفات دينى و دنيايى آن سال و بهبودى حال و به دست
آوردن نيكيها دارد.
9- بهتر است كه در شب اول ، بعضى از نمازهايى را كه در اين شب وارد شده
به مقدار حال و توانايى خود بخواند؛ حداقل دو ركعت نمازى را كه شامل
حمد و يازده بار قل هو اللّه احد است را
بخواند. بعد از آن ، دعايى را كه پيامبر صل الله عليه و آله بعد از اين
نماز خوانده است و در كتاب اقبال نقل شده را بخواند و فرداى آن روز را
روزه بگيرد. در روايت آمده است كسى كه چنين عملى را انجام بدهد مانند
كسى است كه به مدت يك سال كارهاى خوب انجام داده و تا سال آينده محفوظ
خواهد بود.
10- مستحب است كه روز سوم را روزه بگيرد. در روايت آمده است : حضرت
يوسف عليه السلام در اين روز از چاه خارج شد. و اگر كسى اين روز را
روزه بگيرد، خداوند مشكل او را برطرف نموده و سختيها را بر او آسان مى
نمايد.
11- روايت شده است : مستحب است كه انسان تمام ماه را روزه بگيرد. و در
مورد روزه روز تاسوعا و عاشورا روايت مخصوص داريم ، اما احتياط اين است
كه روز عاشورا را روزه نگيرد ولى از خوردن و آشاميدن تا عصر خوددارى
نمايد و آنگاه چيزى بخورد يا بياشامد؛ به جهت اين كه امام حسين عليه
السلام و ياران حضرت در عصر از غصه هاى اين دنياى پست رهايى يافتند.
12- از كارهايى مثل سرمه كشيدن و غير آن ، بهتر است پرهيز شود.
13- مستحب است كه شب عاشورا تا صبح پيش قبر امام حسين عليه السلام
بماند.
14- از شيخ مفيد رحمة اللّه روايت شده است كه شب بيست و يكم محرم ، شب
زفاف سرور تمام زنان جهان حضرت فاطمه عليه السلام است و به همين جهت
روزه آن روز مستحب مى باشد.
15- مستحب است كه در آخر ماه محرم محاسبه نفس ، استغفار و دعا براى
اصلاح حال ، صورت پذيرد.(3)
آداب ماه صفر
1- سزاوار است كه روز اربعين را روز اندوه خود دانسته و تلاش
نمايد براى يك بار هم كه شده ، كنار مزارش او را زيارت نمايد.
2- مستحب است كه در پايان روز اربعين نيز مانند ساير روزهاى مهم از
خداوند بخواهد حال و عمل او را اصلاح نموده و به حامى آن روز كه از
معصومين عليه السلام مى باشد توسل جويد.
(روزهاى هفته كه هر كدام مربوط به معصومى عليه السلام مى باشد در آخر
اين بخش خواهد آمد).
3- وفات پيامبر صل الله عليه و آله نيز در اين ماه واقع شده است ؛
سزاوار است در اين روز به گونه اى اندوهگين بوده و عزادارى نمايد كه
شايسته اتفاق بزرگ اين روز و ناگواريهايى كه بعد از رحلت پيامبر صل
الله عليه و آله رخ داده است ، باشد.
4- مستحب است كه در روز وفات پيامبر صل الله عليه و آله با زيارتهايى
كه وارد شده يا با زيارتى كه خود با يارى خداوند مى سازد، او را زيارت
نمود.
5- زيارت امام حسن مجتبى عليه السلام نيز در اين روز استحباب دارد، چرا
كه شهادت او در همين روز است .
6- سزاوار است كه بر امام حسن عليه السلام درود فرستاده و قاتل او
معاويه پسر ابى سفيان (لعنة اللّه عليه ) را لعنت نمايد.(4)
آداب ماه ربيع الاول
اين ماه همانگونه كه از اسم آن پيداست بهار ماههاست ؛ به جهت
اين كه آثار رحمت خداوند در آن هويداست . در اين ماه ذخاير بركات
خداوند و نورهاى زيبايى او بر زمين فرود آمده است ؛ زيرا ميلاد رسول
خدا صل الله عليه و آله در اين ماه است و مى توان ادعا كرد كه از اول
آفرينش زمين ، رحمتى مانند آن بر زمين فرود نيامده است .
از آداب اين ماه است :
1. تمام ماه را در روز تولد پيامبر صل الله عليه و آله با تلاشهاى نيكو
و اطاعتهاى گرانقدر و بزرگ ، بزرگ داشته و با پروردگار خود در مورد اين
نعمت بزرگ مناجات نمايد.
2. دعا كردن در اول اين ماه با دعاهايى كه روايت شده است از مهم ترين
اعمال اين ماه مى باشد.
3. روز هشتم ربيع الاول ، روز وفات امام حسن عسگرى عليه السلام مى
باشد. پس سزاوار است در اين روز اندوهگين باشد، بخصوص با در نظر گرفتن
اين كه صاحب مصيبت حضرت امام عصر(عج ) مى باشد؛ پس بايد آن امام عليه
السلام را با هر زيارتى كه به ذهنش مى رسد زيارت نموده و به امام زمان
عليه السلام تسليت بگويد.
4. روز نهم ربيع الاول ، چنانكه در روايت گرانقدرى آمده است ، روز
نابودى دشمن خدا بوده و اين روز و خوشحالى در آن فضيلت داشته و روز
شادى پيروان آل محمد صل الله عليه و آله مى باشد. سزاوار است كه دوستان
آل محمد صل الله عليه و آله شادى خود را در اين روز، به خاطر نابودى
دشمن خدا آشكار كنند.
5. روز دهم ربيع الاول ، روز ازدواج پيامبر صل الله عليه و آله با حضرت
خديجه عليهاالسلام مى باشد و بر شيعيان لازم است كه به خاطر تاءثير اين
ازدواج مبارك و فرخنده ، در خوبى ها و سعادت ها و انتشار نورهاى درخشان
و پاك ، آن را بزرگ بدارند.
6. روز هفدهم ربيع الاول ، همان طور كه گفته شد روز ميلاد حضرت رسول صل
الله عليه و آله است . از كارهاى مهم اين روز، روزه داشتن اين روز، به
خاطر شكرگزارى و به جا آوردن دو ركعت نماز مى باشد كه در هر ركعت آن يك
بار سوره حمد، ده بار سوره قدر و ده بار سوره اخلاص مى خواند. سپس در
مكان نماز خود نشسته و دعايى را كه روايت شده است را مى خواند.
7. از كارهاى مهم در روز ميلاد پيامبر صل الله عليه و آله ، رعايت آداب
عيد و اظهار مراسم شرعى عيدهاى بزرگ است ، تا ديگران اين روز را به
عنوان عيد بشناسند.
8. از مهمترين اعمال مهم اين روز به پايان رساندن روز خود با سلام به
حاميان و نگهبانان آن روز و به درگاه آنان جهت شفاعت و اصلاح حال تضرع
نمودن ، مى باشد.(5)
آداب ماه ربيع الثانى
1. از مهمترين اعمال اين ماه چنانچه در جميع ماهها گفتيم ، دعا
در اول آن است . بخصوص دعاى بلند مرتبه و گرانقدرى كه در اول آن روايت
شده است .
2. روز دهم ربيع الثانى ، روز ولادت امام حسن 3 عليه السلام مى باشد.
مراقبت از روزهاى ولادت ائمه عليه السلام ، شبيه به مراقبت روز ولادت
رسول اكرم صل الله عليه و آله است .
امام حسن عسگرى عليه السلام خصوصيتى براى برآورده شدن حاجات اخروى
دارند. معصومين عليه السلام گر چه هر كدام از آنان وسيله اى براى
بندگان خدا در جميع حوائج مى باشند، ولى هر كدام خصوصيتى براى بعضى از
حاجتها دارا مى باشند- چنانكه دعاى توسل ، شاهدى بر اين مطلب است -
رسول خدا صل الله عليه و آله ، دختر بزرگوارش و امام حسن عليه السلام و
امام حسين عليه السلام در حاجت هاى مربوط به ، به دست آوردن طاعت خدا و
خشنودى او خصوصيتى دارند. اميرالمؤ منين عليه السلام خصوصيتى در مورد
انتقام از دشمنان و برطرف نمودن ظلم ظالمين دارند. امام سجاد عليه
السلام خصوصيتى در مورد ستم پادشاهان و القائات و وسوسه هاى شيطان
دارند. امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام نيز خصوصيتى در
كمك گرفتن در مورد آخرت دارند. امام كاظم عليه السلام خصوصيتى در مورد
سلامتى كامل از بيماريها و دردهايى كه مردم از آن گريزانند دارند.
همچنين امام رضا عليه السلام خصوصيتى در مورد ترسهاى مسافرت در دريا و
خشكى و زمينهاى بى آب و علف و بدون آبادى و سكنه دارند.امام جواد عليه
السلام خصوصيتى در مورد توسعه روزى و بى نياز شدن از آنچه در دست مردم
است دارند. امام هادى عليه السلام نيز خصوصيتى در مورد قضاى نافله ها،
احسان به برادران مؤ من و به كمال رسيدن طاعتهاى پروردگار دارند. امام
حسن عسگرى عليه السلام خصوصيتى در كمك نمودن در مورد آخرت دارند و امام
عصر ما(عج ) پناهگاه و اميد و حافظ ما، نور ما و زندگى ما، امام مهدى
عليه السلام جامع تمام خصوصيات مذكور بوده و براى حاجات ديگر نيز توسل
به او مناسب است .
3. سزاوار است كه اين روز (روز ميلاد امام حسن عسگرى عليه السلام )
مانند ساير روزهاى شريف كه گفته شد به پايان رسانده شود.(6)
آداب ماه جمادى الاول
1. از كارهاى مهم اين ماه ، دعا كردن با دعاهايى كه روايت شده
است ، مى باشد.
2. پانزدهم اين ماه ، روز ولادت امام سجاد عليه السلام مى باشد.
بنابراين شيعه بايد اين روز را با عمل ، بزرگ بدارد زيرا مردم بايد
روزهاى ولادت زمامداران خود را بزرگ داشته و آداب و تكاليفى را در اين
مورد رعايت نمايند.
3. سزاوار است كه روز خود و پايان اين ماه را همان طور كه در ماههاى
قبل گفتيم به پايان برساند.(7)
آداب ماه جمادى الثانى
1. از كارهاى مهم در اين ماه ، دعا نمودن -بخصوص با دعاى روايت
شده - مى باشد.
2. سوم جمادى الثانى ، روز شهادت حضرت زهرا عليهاالسلام مى باشد. لازم
است كه شيعيان وفادار اين روز را از روزهاى اندوه و مصيبت قرار دهند؛
زيرا اين روز براى بستگان آن حضرت عليهاالسلام دومين روز روز مصيبت بعد
از رحلت پيامبر اكرم صل الله عليه و آله بود و اميرالمؤ منين عليه
السلام بعد از وفات رسول خدا صل الله عليه و آله هيچ روزى را مصيبت
بارتر و ناگوارتر از اين روز نديد.
3. سزاوار است كه شيعه ، آن حضرت عليهاالسلام را در اين روز به گونه اى
زيارت نموده و بر او صلوات و درود بفرستند كه مايه رضايت پيامبر صل
الله عليه و آله بوده ، خداى فاطمه عليهاالسلام آن را پسنديده و حق
شيعه گرى ادا شود.
4. شب نوزدهم جمادى الثانى ، شب ابتداى حامله شدن مادر پيامبر صل الله
عليه و آله به آن حضرت مى باشد. سزاوار است كه به خاطر كسالت ، هيچ
خيرى را در اين شب از دست نداد. همان اعمالى كه در روز ميلاد پيامبر
ذكر شد سزاوار است كه همان اعمال انجام شود.
5. روز بيستم جمادى الثانى ، روز ميلاد حضرت زهرا مى باشد. در اين روز
سرور مؤ منين در آن تازه شده و روزه آن روز و خيرات و صدقات در آن
مستحب مى باشد.
6. از اعمال مهم روز ميلاد حضرت فاطمه عليهاالسلام زيارت و صلوات بر او
و لعنت كردن ظالمين به آن حضرت عليهاالسلام است .(8)
آداب ماه رجب
اين ماه ، ماه بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه : از ماههاى
حرام مى باشد، از اوقات دعا مى باشد و حتى در زمان جاهليت به اين مطلب
مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر اين ماه بوده اند تا در آن دعا كنند.
اين ماه ، ماه اميرالمؤ منين عليه السلام مى باشد؛ شب اول آن يكى از
چهار شبى است كه تاءكيد به زنده نگهداشتن آن به عبادت شده است . درباره
روز نيمه آن آمده است كه محبوبترين روزها نزد خداوند بوده و زمان انجام
عمل استفتاح است كه در ادامه به طور مفصل
خواهد آمد. همچنين روز بيست و هفتم اين ماه ، مبعث حضرت رسول اكرم صل
الله عليه و آله مى باشد. روزى كه زمان ظهور رحمت خداوند است . چيزى كه
از اول خلقت تا كنون مانند آن ديده نشده است . اين گوشه اى از فضايل
اين ماه است . در اينجا مراقبت ها و آداب اين ماه را ذكر مى كنيم .
1. از مراقبت هاى مهم در اين ماه ، به ياد داشتن حديث
ملك داعى مى باشد كه از پيامبر صل الله
عليه و آله روايت شده است . پيامبر اكرم صل الله عليه و آله فرمود:
خداى متعال در آسمان هفتم فرشته اى قرار داده
است كه داعى گفته مى شود. هنگامى كه ماه رجب آمد، اين فرشته در هر شب
از اين ماه تا صبح مى گويد: خوشا به حال تسبيح كنندگان خدا، خوشا به
حال فرمانبرداران خدا. خداى متعال مى فرمايد: همنشين كسى هستم كه با من
همنشينى كند. فرمانبردار كسى هستم كه فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان
بخشايش هستم . ماه ، ماه من و بنده ، بنده من و رحمت ، رحمت من است .
هر كسى در اين ماه مرا بخواند او را اجابت مى كنم و هر كس از من بخواهد
به او مى دهم و هر كس از من هدايت بخواهد او را هدايت مى كنم . اين ماه
را رشته اى بين خود و بندگانم قرار دادم كه هر كس آن را بگيرد به من
مى رسد.
2. سزاوار است كه طالبان علم در اين ماه و ماههاى شعبان و رمضان عبادت
را مقدم بر تحصيل علم نمايند؛ گر چه تحصيل علم نيز از برترين عبادتهاست
.
3. شب اول اين ماه ، يكى از چهار شبى است كه شب زنده دارى در آن تاءكيد
شده است . يكى از مراقبت ها اين است كه در هنگام ديدن ماه در شب اول ،
دعايى كه روايت شده است را بخواند.
4. مستحب است كه در شب اول اين ماه ، بعد از نماز مغرب بيست ركعت نماز
به جا آورده كه در هر ركعت سوره فاتحه و اخلاص را يك مرتبه خوانده و
براى هر دو ركعتى ، يك سلام بدهد.
نماز آسان ترى از پيامبر اكرم صل الله عليه و آله روايت شده است كه
فرمود: كسى كه دو ركعت نماز در شب اول ماه رجب ، بعد از نماز عشا
بخواند و در ركعت اول آن ، سوره فاتحه و الم نشرح را يك بار و اخلاص را
سه بار و در ركعت دوم ، سوره فاتحه ، الم نشرح ، اخلاص و مهوذتين (ناس
و فلق ) را هر كدام يك بار بخواند؛ سپس تشهد خوانده و سلام دهد. بعد از
آن نيز سى بار لا اله الا اللّه گفته و
سپس سى بار بر پيامبر صل الله عليه و آله صلوات بفرستد. گناهان گذشته
او آمرزيده شده و او را مانند روزى كه از مادر متولد شده از گناهان
بيرون مى برد.
(نمازهاى مستحبى اين ماه در بخش نمازهاى مستحبى آمده است .)
5. سزاوار است كه در تمام اين ماه و ماه شعبان ، رمضان و تمام عمر،
اهميت زيادى به دعا، جهت توفيق اخلاص داده و توجه به خداى متعال با
نامهاى او مانند كريم العفو و مبدل السيئات
بالحسنات و توسل به او به وسيله محمد و آل او عليه السلام را
زياد كند.
6. چنانچه شب اول ماه ، مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است كه عمل
ليلة الرغائب را انجام دهد. از پيامبر
اكرم صل الله عليه و آله روايت شده است كه فرمودند:
از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد؛ زيرا
شبى است كه فرشتگان آن را ليلة الرغائب مى نامد. اين نامگذارى به اين
جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت ، هيچ فرشته اى در آسمان ها و
زمين نمى ماند، مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مى شوند. آنگاه
خداوند، به طور غير منتظره اى بر آنان وارد شده و مى فرمايد: اى
فرشتگانم ! هر چه مى خواهيد از من درخواست كنيد. فرشتگان عرض مى كنند:
حاجت ما اين است كه از روزه داران رجب درگذرى . خداوند مى فرمايد: اين
كار را انجام دادم . بهتر است كسى كه اين حديث را مى شنود، در
اين شب ، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفى را كه آيه تحيت
(نساء/آيه 86) به عهده ما گذاشته به اندازه توانايى انجام داده باشد.
سپس رسول خدا صل الله عليه و آله فرمودند: كسى كه روز پنج شنبه اول رجب
را روزه گرفته و بين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز به جا آورده هر
دو ركعت به يك سلام و در هر ركعتى سوره فاتحه يك بار، سوره قدر سه بار
و سوره توحيد دوازده بار خوانده و هنگامى كه نماز تمام شد، هفتاد بار
بر من (با اين الفاظ) صلوات بفرستد: اللهم صل
على محمد النبى الامى و على آله سجده كرده و در سجده هفتاد بار
بگويد: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح
سپس سر خود را بلند كرده و بگويد: رب اغفر وارحم
و تجاوز عما تعلم انك انت العلى الاعظم . آنگاه بار ديگر به
سجده رفته و در سجده همان چيزى را بگويد كه در سجده اول گفت ، سپس حاجت
خود را از خدا بخواهد، ان شاء اللّه تعالى برآورده مى شود. رسول خدا صل
الله عليه و آله در ادامه فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست ؛
هيچ بنده يا كنيزى - از بندگان و كنيزان خدا - اين نماز را به جا نمى
آورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مى بخشد؛ گرچه گناهان او مثل كف
دريا و به عدد شن و به وزن كوهها و به عدد برگهاى درختان باشد در روز
قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند را شفاعت
مى كند و در شب اول قبر خداوند ثواب آن را به بهترين صورت ، با روى
گشاده و خندان و زبان فصيح براى او مى فرستد و مى گويد: اى محبوب من !
مژده بده ؛ از هر سختى نجات پيدا كردى . مى پرسد: تو كيستى ؟رويى بهتر
از رويى تو نديده و بويى به خوش بويى تو، به مشامم نرسيده . جواب مى
دهد: اى محبوب من ! من ثواب آن نمازى هستم كه در فلان شب ، فلان منطقه
، فلان ماه و فلان سال به جا آوردى ؛ امشب آمده ام تا حقت را ادا كرده
، مونس تنهايى تو بوده و وحشت را از بين ببرم . زمانى كه در شيپور
دميده شود، در عرصه قيامت بر سرت سايه افكنم و تو هرگز هيچ خيرى را از
جانب مولايت از دست نخواهى داد
7. از كارهاى مهم در روز اول ماه رجب ، روزه ، نماز حضرت سلمان دعا در
اول آن با دعايى كه در اقبال سيد قدس سره روايت شده ، مى باشد.
8. از كارهاى مهم در اين ماه اين است كه در تمام ماه ، هزار بار بگويد:
استغفر اللّه ذاالجلال و الاكرام من جميع الذنوب
و الاثام شيخ صدوق (ره ) روايت كرده است : اگر كسى اين ذكر را
در رجب ، هزار بار بگويد، خداوند متعال مى فرمايد: اگر گناهان شما را
نبخشم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم ، پروردگار شما نيستم
!
9. مستحب است كه در تمام ماه رجب ، سوره توحيد را ده هزار بار و همچنين
روايت شده است كه هزار بار بخواند. روايت شده است :
كسى كه هزار بار آن را بخواند روز قيامت ، عمل
هزار پيامبر و هزار فرشته را مى آورد و هيچكس نزديكتر از او به خدا
نيست ؛ مگر كسى كه بيشتر از او آن را خوانده باشد و ثواب خواندن اين
سوره در رجب ، چندين برابر است .
10. مستحب است كه در اين ماه كه هزار بار، خدا را تسبيح كند. در روايت
آمده است كسى كه چنين عملى را انجام دهد، خداوند صد هزار عمل خوب براى
او نوشته و صد كاخ در بهشت براى او مى سازد.
11. مستحب است كه در تمام اين ماه ، هزار بار لا
اله الا اللّه بگويد. روايت شده است كسى كه در اين ماه اين عمل
را انجام دهد خداوند براى او صد هزار حسنه نوشته و صد شهر در بهشت براى
او مى سازد.
12. مستحب است كه در اين ماه صد بار بگويد:
استغفر اللّه الذى لا اله الا هو وحده لا شريك و له و اتوب اليه
. و اگر پس از آن صدقه بدهد خداوند او مورد رحمت قرار داده و گناهان او
را مى آموزد و كسى كه چهار صد بار بگويد خداوند پاداش صد شهيد را براى
او مى نويسد.
13. خوب است كه در تمام ماه با پيروى از امام سجاد عليه السلام در سجده
خود اين ذكر را بگويد: عظم الذنب من عبدك فليحسن
العفو من عندك .
14. سزاوار است كه صبح و شب و بعد از هر نمازى دعاى
يا من ارجوه لكل خير... . را بخواند و
سپس با دست چپ محاسن خود را گرفته و انگشت سبابه دست راست خود را حركت
داده گريه كند و بگويد: يا ذالجلال و الاكرام يا
ذا النعماء و الجود يا ذا المن و الطول حرم شيبتى على النار .
15. از دعاهاى مستحب در اين ماه دعاى : يا من
يملك حوائج السائلين ... مى باشد.
16. از كارهاى مهم در اين ماه ، زيارت امام حسين عليه السلام در اول و
وسط ماه است .
17. نمازهاى مستحبى در اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده اند.
18. روز بيست و هفتم رجب ، مستحب است كه روزه بگيرد، غسل كرده و زيارت
پيامبر صل الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام را بخواند.(9)
آداب ماه شعبان
اين ماه براى سالك الى اللّه ، بسيار با ارزش است . يكى از شب
هاى قدر، در اين ماه مى باشد. همچنين ولادت حضرت حجة بن الحسن العسگرى
عليه السلام نيز در اين ماه واقع شده است . همچنين اين ماه ، ماه
پيامبر صل الله عليه و آله مى باشد.
از مراقبات اين ماه :
1. مناجات شعبانيه ، مناجات معروفى است و اهلش به خاطر آن با ماه شعبان
ماءنوس شده و به همين جهت منتظر و مشتاق اين ماه هستند. سزاوار است كه
اين مناجات در تمام ماه خوانده شود.
2. از اعمال مهم در اين ماه ، روزه است ؛ به اندازه اى كه با حال انسان
مناسب باشد. امام صادق عليه السلام فرمود: كسى
كه روز اول ماه را روزه بگيرد، حتما وارد بهشت مى شود و كسى كه دو روز
را روزه بگيرد، خداوند در هر شب و روزى (به چشم رحمت ) به او مى نگرد و
در بهشت نيز به اين نگاه ادامه مى دهد؛ كسى كه سه روز روزه بگيرد، با
خداوند در عرش و بهشت او ديدار مى كند.
3. از اعمال مهم در اين ماه ، صلواتى است كه در نيمروز هر روز از اين
ماه فرستاده مى شود؛ اول آن چنين است : اللهم صل
على محمد و آل محمد، شجرة النبوة ....
4. از ديگر اعمال اين ماه ، همانگونه كه در كتاب اقبال است ، به جا
آوردن نماز و خواندن دعاهاى اين شبهاست . نمازهاى اين ماه ، در بخش
نمازهاى مستحبى ذكر شده است .
5. از اعمال مهم اين ماه ، عمل كردن به روايت اميرالمؤ منين عليه
السلام است كه فرمودند: در هر پنج شنبه از ماه
شعبان ، آسمانها زينت شده و آنگاه فرشتگان عرض مى كنند: خداى ما! روزه
داران شعبان را ببخش و بيامرز و دعايشان را اجابت فرما!
بنابراين كسى كه رو ركعت نماز به جا آورد كه در هر ركعت سوره فاتحه را
يك بار و توحيد را صد بار بخواند و بعد از سلام دادن ، صد بار نيز
صلوات بفرستد، خداوند تمام خواسته هاى دينى و دنيايى او را برآورده مى
فرمايد و كسى كه يك روز از آن را روزه بگيرد، خداوند بدن او را بر آتش
حرام مى كند.
6. روز سوم شعبان به جهت تولد امام حسين عليه السلام در آن ، روز بزرگى
است و سالك بايد به مقدار توانايى با روزه ، زيارت ، دعاهايى كه در اين
روز وارد شده و ساير طاعتها شكر اين روز را به جا آورد. در چنين روزى
فطر ملك ، سلامتى بالهاى خود را به دست آورد.
7. روز و شب نيمه شعبان ، زمان بسيار شريفى است ؛ به اين جهت كه از
شبهاى قدر و شب تقسيم رزق ها و عمرها مى باشد. اين شب ، از اوقات
زيارتى امام حسين عليه السلام مى باشد كه غير از فرشتگان ، صد هزار
پيامبر عليه السلام آن حضرت عليه السلام را زيارت مى كنند و اين مطلب
نشانه عظمت اين شب است . همچنين از شب هايى است كه تاءكيد به زنده
نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسيار ارزشمندى در آن وارد شده كه مى
توان گفت : در هيچ شبى مانند يا بيشتر از آن نيامده است و بالاخره اين
شب علاوه بر اينها، شب ميلاد امامى است كه گيتى را از عدالت پر كرده و
زمين را پاك مى نمايد. از اعمال اين شب اين است كه شيعه ، از لذت و
آسايش دنيا در اين شب چشم پوشى نمايد و فرض كند كه شب خداحافظى او با
اين دنيا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز قيامت است . از اعمال ديگر
اين شب نمازهايى است كه وارد شده است . (كه در بخش نمازهاى مستحبى ذكر
شده است ).
8.از اعمال مهم اين شب ، عمل كردن به حديث پيامبر صل الله عليه و آله
است . كه فرمودند: شب نيمه شعبان در خواب بودم
كه جبرئيل آمد و گفت : محمد! چرا در اين شب خوابيده اى ؟ گفتم : جبرئيل
مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نيمه شعبان است . محمد! برخيز. آنگاه مرا
بلند كرده و به بقيع برد، سپس گفت : سرت را بلند كن ؛ اين شبى است كه
درهاى آسمان در آن باز مى شود: درهاى رحمت ، در رضوان ، در مغفرت ، در
فضل ، در توبه ، در نعمت ، در جود و در احسان و خداوند به عدد موها و
پشمهاى گاو و گوسفند، مردم را از آتش جهنم آزاد مى كند؛ زمان مرگ را در
آن ثبت كرده و به مدت يك سال ، روزى ها را تقسيم مى كند و هر چه را كه
در تمام سال اتفاق مى افتد، فرو مى فرستد. محمد! كسى كه اين شب را با
گفتن اللّه اكبر، سبحان اللّه ، لااله الا اللّه و خواندن دعا، نماز و
قرآن و انجام دادن اعمال مستحب و استغفار كردن ، زنده نگهدارد بهشت
منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آينده اش بخشيده مى
شود...
پس اين شب را زنده بدار و شب زنده دارى كن و نزديكى به خدا، با عمل در
اين شب را به امتت دستور بده ، زيرا شب شريفى است ! در حالى نزدت آمدم
كه تمام فرشته ها در آسمان ، پاهايشان را جفت كرده اند: عده اى تسبيح
مى كنند، عده اى در ركوع ، عده اى در سجود و گروهى ذكر مى گويند. شبى
است كه كسى دعا نمى كند؛ مگر اين كه مستجاب مى شود، كسى چيزى نمى خواهد
مگر اين كه به او داده مى شود...
كسى كه از خير اين شب محروم شود، از خير بزرگى محروم شده است .
9. در اين شب ، نزديكى جستن به امام زمان (عج )، كسى كه حجت عصر و ولى
امر مى باشد، مستحب است .
10. از اعمال اين شب ، خواندن دعايى است كه با اين عبارت شروع مى شود:
اللهم بحق ليلتنا و مولودها....
12. زيارت امام حسين عليه السلام و حضور در آرامگاه شريف آن حضرت عليه
السلام ، در اين شب استحباب زيادى دارد.
13. در اين شب خواندن دعاى كميل در سجده به خاطر پيروى از اميرالمؤ
منين عليه السلام مستحب است .
14. محاسبه اعمال در اين شب ، استحباب زيادى دارد.
15. از اوقات مهم ماه شعبان ، آخرين جمعه ماه شعبان است . از عبدالسلام
بن صالح هروى نقل شده است كه مى گويد: آخرين جمعه شعبان ، به ديدن ابى
الحسن على بن موسى الرضا عليه السلام رفتم ، حضرت فرمودند:
اباصلت ! بيشتر شعبان گذشت و اين آخرين جمعه آن
است ؛ سهل انگاريهاى گذشته خود را در اين ماه جبران كن . بسيار دعا و
استغفار كن و قرآن بخوان ؛ از گناهانت توبه كن تا وقتى ماه رمضان مى
آيد، مخلص براى خدا باشى و هيچ امانتى به گردنت نباشد؛ مگر اين كه آن
را رد كنى و هيچ كينه اى از مؤ منى در دلت نباشد مگر اين كه آن را از
بين ببرى و از هر گناهى كه انجام مى دهى ، دست بردار. تقوى خدا پيشه كن
و در نهان و آشكارت به او توكل كن و كسى كه به خدا توكل كند، خدا براى
او كافى خواهد بود.
و در باقيمانده اين ماه ، اين دعا را زياد تكرار كن :
اللهم ان لم تكن غفرت لنا فى ما مضى من شعبان ،
فاغفرلنا فى ما بقى منه .
(خدايا! اگر در اين مدت كه از شعبان گذشته ، ما را نبخشيده اى در مدتى
كه از آن مانده ما را بيامرز)؛ زيرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان
، در اين ماه افراد زيادى را از آتش رها مى كند.
16. سه روز آخر شعبان ، فرصت مناسبى است براى كسى كه تمام اين ماه را
روزه نگرفته ، تا روزه بگيرد. امام صادق عليه السلام فرمودند: كسى كه
سه روز آخر شعبان را روزه بگيرد و آن را به ماه رمضان وصل كند، خداوند
روزه دو ماه پى در پى ، براى او مى نويسد.(10)
آداب ماه مبارك رمضان
از اميرالمؤ منين عليه السلام روايت شده
است : نگوييد رمضان ؛ زيرا نمى دانيد رمضان چيست
؟ اگر كسى گفت ؛ بايد صدقه داده و روزه بگيرد ؛ همانطور كه خداوند
فرموده است بگوييد ماه رمضان .
در اينجا گوشه اى از آداب اين ماه مبارك و ماه ميهمانى خدا را ذكر مى
كنيم :
1. مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه
الرحمن الرحيم سوره قدر خوانده شود.
2. بهترين دعايى كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعايى است كه در
اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روايت كرده است :
اللهم رب العظيم ...(11)
3. از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است .
4. از ديگر مراقبت هاى اين ماه ، پاكيزه نمودن مال با دادن خمس است تا
غذا، لباس ، مكان و هر چيزى كه روزه دار در آن دخل و تصرف مى كند، پاك
شود.
5. بايد براى شروع خوب سال ، تلاش كند. روايات زيادى داريم كه :
ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در اين
ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.
6 - از مراقبات اين ماه ، توسل در شب اول است . مهمترين كارى كه سالك
بايد انجام دهد اين است كه در شب اول ماه به يكى از معصومين عليه
السلام كه حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و
نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد.
7. از مراقبات اين ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است .
سزاوار است كه سالك حال خود را بررسى و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ،
نيرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجيده و بعد از مراعات حال
خود، به ترتيب ، بهترين ها را انتخاب نمايد. در روايات زيادى آمده است
كه نوافل در اين ماه ، بيش از هزار ركعت است .
8. از كارهاى مهم در اين ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه بايد از
هر كدام مقدار معينى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى
ابى حمزه ثمالى را نيز بايد به اندازه اى
كه مى تواند، در تمام شب ها يا يك شب درميان بخواند. هر روز يكى از
دعاهاى روز را خوانده و براى توفيق در شب قدر و شب عيد فطر زياد دعا
نمايد و نبايد در روزهاى جمعه ، نمازى را كه روايت شده است ، ترك كند.
از مهمترين دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خليفه خداوند، امام
زمان (عج ) مى باشد. و بايد براى پدر، مادر، معلمين ، برادران دينى ،
نزديكان ، همسايگان و هر كسى كه حقى به گردن او دارد همچنين تمام مؤ
منين ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهايى كه براى خود مى
نمايد، شريك كند.
9. از اعمال مهم اين ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است . در
روايت آمده است : كسى كه شب اول ماه رمضان ، در
رودى جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، تا ماه رمضان آينده پاك
مى شود و كسى كه در اولين روز سال ، در
آب جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، اين عمل ، داروى يك سال او
خواهد بود.
10. خوردن سحرى مستحب است . روايت شده است :
سحرى بخوريد، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشيد كه خدا بر كسانى
كه سحرى مى خورند، درود مى فرستد. بايد به نيت استحباب سحرى نزد
خدا و نيرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد.
11. در روايتى آمده است صد بار خواندن سوره دخان تا شب بيست و سوم براى
شناخت اين شب مفيد است . در روايت ديگر نيز آمده است كه به جاى آن مى
توان هزار بار سوره قدر را خواند.
12. از كارهاى مهم در اين ماه ، افطارى دادن به روزه داران است كه
پاداش آن زياد مى باشد.
13. از كارهاى مهم ديگر در اين ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ
مى باشد.
14. از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبى كه از هزار ماه ،
بهتر مى باشد. روايتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد، بهتر و
از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى
باشد. در روايات اهل بيت نيز آمده است : فرشتگان
در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش مى شوند، بر مجالس مؤ منين گذشته
، بر آنان سلام مى كنند و براى دعاهاى آنها آمين مى گويند، تا آنگاه كه
سپيده دم طلوع مى كند.
سزاوار است كه شيعه اميرالمؤ منين عليه السلام تمام سعى خود را جهت
آمادگى براى اعمال اين شب به كار گيرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و
صدقه اى تهيه و مضامين لطيفى را براى مناجات با پروردگار و كلمات
برانگيزنده اى را در خطاب به معصومين عليه السلام انتخاب كند. همچنين
ميهمانان مخصوصى را كه مناسب با اين شب مى باشند و چند فقير را براى
صدقه دادن در نظر بگيرد.
15. سزاوار است كه براى شب قدر براى ذكر و دعا وقت مناسبى تعيين كند.
همچنين وقت مناسبى را كه در آن خواب آلود يا سير يا گرسنه نبوده و
موانع ديگرى نيز نداشته باشد، براى تفكر معين كند.
16. نمازهاى مستحبى شب قدر و اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده
است كه ثوابهاى زيادى بر آنها مترتب مى باشد.
17. از اعمال شب قدر، خواندن دعاى گشودن قرآن و روى سر گذاشتن قرآن مى
باشد. به اين نيت كه عقل و او با اين عمل تقويت شده و با دانشهاى قرآن
كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضميمه گردد.
18. در شب قدر، خواندن زيارت امام حسين عليه السلام با بعضى از
زيارتهايى كه وارد شده است ، مستحب مى باشد.
19. خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بيست و سوم ، مستحب مى
باشد.
20. خواندن دعاهايى كه در اين شبها وارد شده است ، بخصوص دعايى كه سيد
از بعضى كتابهاى كهن نقل نموده و اول آن چنين است :
اللهم ان كان الشك فى ان ليلة القدر فيها تقدمها
واقع فانه فيك و فى وحدانيتك و تزكيتك الاعمال زائل . مستحب مى
باشد.
21. خواندن دعايى كوچك از امام سجاد عليه السلام در اين شب ، مستحب مى
باشد كه اول آن يا باطنا فى ظهوره مى
باشد؛ دعايى كه در يكتا دانستن خداوند كامل مى باشد.
22. سزاوار است كه ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت
علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش
و كرم او را در نظر گرفته و سپس با اميدوارى ، بر در بخشش و كرم او چشم
دوخته و در انتظار رحمت و عنايت او باشد.
23. سزاوار است كه شب هاى قدر را با توسل به حاميان معصوم عليه السلام
، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به
درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نمايد براى اين كه آنان به درگاه خداوند
تضرع نموده تا او اين عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبديل نموده و
آن را پرورش دهد.
24. كار مهم ديگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدايى از آن
است . در اين رابطه دعاها و مناجاتهايى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسيده
است .
25. خوب است كه در ساعات پايانى آخرين روز ماه رمضان ، كه روز عرضه
اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومين عليه السلام مى باشد، با
رعايت آداب تواضع و توسل ، مناجات نمايد و آنگونه سخن بگويد كه محبت
آنان را برانگيخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد. همچنين با
معذرت خواهى ، اعمالى را كه در اين ماه انجام داده است را به آنان
واگذارد و با درخواستى تضرع آميز بخواهد كه با شفاعت و دعايشان اعمالش
را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را
پذيرفته و به چندين برابر اعمال خير تبديل نمايد. اگر اين امور را در
اواخر روز، در سجده انجام دهد و اين ماه را به حال سجده و گرسنگى به
پايان برساند و با اين حال وارد شب عيد شود، اميد است كه به كرامتى از
جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزويش باشد.(12)
