اى مردم . . .

قسمتى از خطبه‏اى است كه على « ع » در مدينه ايراد كرده است :

احتكار مركب رنج ، و حرص انگيزه‏ى سقوط در گناهان و جامع هر خصلت ناپسندى است .

[ 158 ]

اى مردم ، هيچ گنجى سودمندتر از دانش و هيچ عزتى والاتر از بردبارى و هيچ كار زشتى بدتر از دروغ و هيچ غايبى نزديك‏تر از مرگ نيست اى مردم ، كسيكه در عيب خويش بنگرد از عيب ديگران باز ميماند ، و كسيكه شمشير ستم در كشد به همان شمشير كشته خواهد شد ، و كسيكه چاهى حفر كند در آن خواهد افتاد ، و كسى كه لغزش خويش را فراموش كند اشتباهات ديگران را بزرگ مى‏شمارد ، و كسى كه رأى خود را پسنديد گمراه ميگردد ، و كسيكه به عقل خود بى‏نيازى جست ميلغزد ، و كسيكه به مردم بزرگى فروخت خوار گرديد .

در دگرگونيهاى حالات ، حقيقت افراد دانسته مى‏شود . روزها اسرار پنهان را آشكار مى‏سازند . آنچه از ديگران ناپسند ميدانى براى تربيت تو كافى است . كسيكه به راههاى انديشه‏ها روى آورد موارد اشتباه را مى‏شناسد . دوستى يك نوع خويشاوندى مورد بهره‏اى مى‏باشد . همان حقوقى كه تو بر برادرت دارى برادرت نيز بتو دارد . به هيچ نعمتى نمى‏رسيد مگر آنكه نعمت ديگرى را از دست مى‏دهيد .

هر جاندارى قوتى و هر دانه‏اى خورنده‏اى دارد و تو قوت مرگ هستى .

اى مردم از نيرنگ بپرهيزيد ، زيرا آن از اخلاق فرومايگان است .

اخلاص در عمل مشكلتر و انديشه را از فساد رهائى دادن از درازى جهاد سخت‏تر است .

هيهات اگر پرهيزكارى نبود من زيرك‏ترين مردم عرب بودم

[ 159 ]

در حال خشنودى و خشم ، سخن حق بگوئيد و در حال بى‏نيازى و فقر اعتدال را از دست ندهيد و با دوست و دشمن دادگرى كنيد و در آسايش و سختى خشنود باشيد .

كسيكه خواسته‏هاى نفسانى را ترك كند آزاده است .

خود پسندى دليل سستى عقل انسان است . ستم بر بندگان خدا براى آخرت بد توشه‏اى است