شرح

ما اين بخش از خطبه را قبلاً توضيح داديم .

بايد توجّه داشت كه معناى جمله اوّل اين بخش از خطبه اين است : آن كه بهشت و جهنم را در پيش‏رو دارد در حقيقت داراى نوعى سرگرمى است كه او را از انديشه غير از بهشت و جهنّم باز مى‏دارد . بنابراين لازم است كه به چيزى جز بهشت سرگرم نشود . مقصود اين است كه اين سرگرمى وسيله رسيدن به بهشت و نجات از جهنم است ، كه كتاب آسمانى در اين باره سخن گفته و پيامبران نيز بر اين امر تأكيد كرده‏اند .

امام ( ع ) با اين جمله كه بهشت و جهنم فرا روى شما قرار دارند به يكى از اين دو امر اشاره كرده است :

1 مقصود اين باشد كه بهشت و جهنم مورد توجه‏اند و انسان در مدّت عمرش به ياد آنهاست ، زيرا در پيش روى انسانها قرار دارند و هميشه انديشه انسان را به خود مشغول مى‏دارند و هر كس بهشت و جهنم را تا اين اندازه در نظر داشته باشد به غير آن دو نمى‏پردازد .

2 پيش روى بودن بهشت و جهنّم به اين معنى باشد كه چون انسان از

[ 604 ]

آغاز تا انجام عمر به سوى خدا سفر مى‏كند و در پايان سفر ناگزير يا به بهشت مى‏رود يا به جهنّم ، پس بهشت و جهنّم در اين سفر پيش روى او هستند و به يكى از آنها مى‏رسد . و آن كه هميشه به سمت هدف معيّنى حركت مى‏كند چگونه سزاوار است به امورى بپردازد كه براى اين سفر مفيد نيست .

حضرت فعل « شغل » را به صورت مجهول آورده است چون هدف در اينجا ذكر شغل مى‏باشد و يا سرگرمى است كه خداوند با ايجاد بهشت و جهنم و تشويق و ترساندن از آنها فراهم آورده است . بنابراين نايب فاعل ( خداوند ) به دليل عظمت و بزرگى يا ظهور ، ذكر نشده است سپس امام ( ع ) مردم را به لزوم پرداختن به بهشت و جهنّم توجه داده و در اين ارتباط مردم را به سه دسته تقسيم كرده است كه :