شرح

معناى فرموده امام ( ع ) كه فرمود : زمين شما به آب نزديك و از آسمان دور است از فرمايش رسول خدا قبلاً دانسته شد . نزديكى زمينشان به آب اشاره به اين است كه زمين بصره از سطح دجله پست‏تر است و به دريا نزديك ، دجله نسبت به آن بلندتر است و اين وضعيّت دليل سرازير شدن آب به باغها و آب دادن نخلستانها روزى يك يا دو بار است . امّا دور بودن بصره از آسمان به دليل پست‏تر بودن آن از سرزمينهاى ديگر است . گفته‏اند دورترين نقطه زمين از آسمان زمينهاى كنار درياست و اين از چيزهايى است كه علم رصد بر آن دلالت دارد و علماى نجوم با استدلال آن را ثابت كرده‏اند .

بعضى از علما گفته‏اند كلام امام ( ع ) در اين جا براى نكوهش است و نظر به معناى ظاهر ندارد . چون اهل بصره داراى اوصاف نكوهيده‏اى بوده‏اند كه امام ( ع ) درباره آنها بر شمرد . به اين دليل از نزول رحمت آسمان وجود الهى به دورند و مستحقّ نزول عذاب الهى‏اند . در عرف نيز صحيح است به كسى كه داراى اوصاف پست باشد گفته شود كه از آسمان به دور است .

فرموده است : خفّت عقولكم اشاره به اين است كه استعداد مردم بصره براى درك انواع مصالح خود اندك و عقلشان در نظم امور ضعيف است . غفلتشان از كارهاى لازم ، موجب مى‏شود كه در كارهاى غير لازم عجله كنند و اين باعث وصف آنها به كند فهمى شده است .