فرموده است : اليوم انطق لكم العجماء ذات البيان

امام ( ع ) جمله : عجماء ذات البيان ، را كنايه آورده است از عبرتهاى آشكار و پيشامدهايى كه بر افراد گنهكار و متمرّد از فرمان پروردگار وارد مى‏شد و نيز كنايه است از روشن بودن برترى فضل امام نسبت به آنها كه شايسته بود از آن وضع عبرت بگيرند و به مقتضاى فرمان خداوند كه آنها را به پيروى از فرمان امام ( ع ) وا مى‏داشت عمل كنند ، زيرا همه اين احوال امورى بودند كه زبان نداشتند و به همين دليل امام ( ع ) آنها را به حيوان گنگ تشبيه كرده است و براى آنها لفظ « عجماء » را استعاره آورده است و سپس آن را به « ذات البيان » توصيف فرموده زيرا زبان حال به آنچه امام ( ع ) مى‏گفت خبر مى‏داد و به وجوب پيروى از آن حضرت سخن مى‏گفت و شهادت مى‏داد و همين زبان حال راهنمايى و هدايتى بود بر آنچه در هر زمينه شايسته عمل كردن بود و اين است معناى بيان .

بنابراين منظور « بيان » زبان حال است و مثل اين است كه امام ( ع ) بى‏زبانها را به زبان آورده و آنچه مقتضاى حال آنهاست از زبان آنها بيان مى‏كند و هر كس به چشم بصيرت در آنها بنگرد اين حقيقت را در آنها مشاهده مى‏كند .

كلام امام ( ع ) به منزله اين ضرب‏المثل است كه مى‏گويند : از زمين بپرس ،

جويبارهايت را كه شكافته و ميوه‏هايت را كه بيرون آورده ، اگر با زبان جوابت را ندهد با زبان پند جوابت را خواهد داد . و يا مانند مثلى است كه مى‏گويند : ديوار به ميخ گفت چرا مرا سوراخ مى‏كنى جواب داد از آن كه مرا مى‏كوبد بپرس .

بعضى گفته‏اند : « عجماء » صفت كلمه محذوفى مى‏باشد و تقدير سخن اين است : الكلمات العجماء ، مقصود امام ( ع ) از « كلمات العجماء » رموزى است كه

[ 545 ]

در همين خطبه بيان شده است و همان كلمات را به حيوان تشبيه كرده است زيرا در حقيقت كلمات سخن نمى‏گويد و در عين حال براى نظر كننده مفيد است و از آنها برترين فايده را مى‏برد ، بنابراين براى عبرت گرفتن داراى بيان مى‏باشد .