بحث دوّم : در موجبات ترادف است

وقوع الفاظ مترادف در يك زبان و يا دو زبان از جانب لغت دانان آن زبان جايز است ، گرچه وجود الفاظ مترادف در يك زمان كمتر است ، براى ترادف دو موجب وجود دارد :

1 سهولت و توانايى در فصاحت ، زيرا چه بسيار مواقعى كه وزن بيت و قافيه آن با بعضى از اسمهاى مترادف سازگار نيست و با بعضى سازگار است و

[ 11 ] ويراستار ادبى معتقد است ميان فرس و خيل ابريشم و حرير ترادفى نيست . ويراستار علمى معتقد است كه فرس و خيل مترادف‏اند ولى ابريشم و حرير مترادف نيستند . م .

[ 57 ]

چه بسيار مواقعى كه مراعات وزن و قلب و جناس و ساير اقسام زيباييهاى سخن با بعضى از اسمهاى مترادف حاصل مى‏شود .

2 قدرت ادا كردن مقصود به يكى از دو لفظ مترادف ، وقتى كه ديگرى را فراموش كرده باشيم .

اما ترادف حاصل از دو زبان كه به فراوانى نيز وجود دارد اين طور پيش مى‏آيد كه قبيله‏اى اسمى را براى چيزى معيّن مى‏كند و قبيله ديگر ، اسم ديگرى براى همان چيز قرارداد مى‏كند و هر دو اسم شهرت مى‏يابند ، در نتيجه دو اسم براى يك شى‏ء مشهور مى‏شود .