قوله عليه السلام : و قلوب رايدة الى قوله سترها عنكم :

امام ( ع ) در اين فراز ،

منّت گذارى حق تعالى بر بندگان را توضيح مى‏دهد ، كه آنها را آفريده و هدايت كرده است و روزيى كه بدان قوام حيات و زندگى آنها استوار است ارزانى داشته ،

و قدرتى كه بتوانند امر معاد خود را اصلاح كنند بدانها بخشيده است . نعمتهاى الهى از همه سو آنها را احاطه كرده ، و آنها غرق در الطاف خداوند مى‏باشند .

پاره‏اى از نعمتهاى خداوندى ، پوشاندن اعمال زشت آنها ، و نيّات پليدى است كه نسبت به يكديگر دارند . چه اگر ما فى الضمير هر يك كه سراسر دشمنى ، كينه و حسد و آرزوى زوال نعمت ديگران است براى ديگران روشن باشد . يكديگر را از بين مى‏برند ، و نظام اجتماعى آنها از هم گسيخته مى‏شود .

[ 536 ]

مقصود از موجبات منن حق تعالى ، نعمتهايى است كه باعث مى‏شود تا خداوند بر انسانها منّت نهد . بعضى كلمه موجبات را موجبات تلفّظ كرده‏اند .

بنابر اين مقصود از « منن » نعمتها و منظور از موجبات نعمتهايى است كه از طرف خداوند فرود آمده و بر بندگان ارزانى شده است منظور از موانع تندرستى و عافيت ، عواملى است كه خداوند مقرّر مى‏دارد تا بيماريها و زيانهايى كه به انسان مى‏رسد ، از ميان ببرند .

اين كه امام ( ع ) پوشيده داشتن مقدار عمر انسان را از نعمتهاى خداوندى دانسته است ، سرّش اين است كه اگر انسان مقدار زندگى و عمر خود را مى‏دانست ، مدام خاطرش بياد مرگ و ترس از آن مشغول مى‏شد . و از آباد كردن زمين و عمران آن كناره‏گيرى مى‏كرد ، و باعث از هم پاشيدگى نظام جهان بود .

پس مخفى داشتن زمان عمر از نعمتهاى بزرگ الهى مى‏باشد .