مطلب نهم : و من لا يستقيم [ 14 ] به الهدى يجرّبه الضّلال الى الرّدى

« كسى كه هدايت او را به راه راست نكشاند گمراهى به پستى‏اش مى‏كشاند . » در توضيح اين جمله شارح مى‏گويد : از كلمه « هدى » روشنايى دانش و ايمان و از كلمه « ضلال » نادانى و خروج از فرمان الهى اراده شده است و معناى عبارت چنين است : هر كس را كه نور علم و ايمان و به فرمان عقل به راه خدا رهبرى نكند و او را به راه راست نكشاند ، ناچار جهل و بى‏ايمانى او را از راه صحيح به سوى افراط يا تفريط منحرف مى‏كند و ملازمه اين قضيه شرطيه نيز روشن است زيرا چون لازمه وجود هدايت ، استقامت و پايدارى انسان در راه راست است ، پس نبودن استقامت به وسيله هدايت لازمه‏اش نبودن اصل هدايت است و چون هدايت نباشد ضلالت و گمراهى جايگزين آن مى‏شود و وجود

[ 12 ] تمثيل در اصطلاح منطق به قضايايى گفته مى‏شود كه صرفا تشبيه فردى بفردى سبب حكم گردد .

مانند فلانى در شب راه مى‏رود و هر كه در شب راه رود دزد است پس فلانى دزد است .

[ 13 ] مشهورات : قضايايى است كه زبانزد همه است ولى حقيقت ندارد .

[ 14 ] در متن خطبه عبارت چنين است : و من لم يستقم بدون ( ى ) دوم .

[ 102 ]

ضلالت هم انسان را به سياهچالهاى پستى مى‏كشاند و به دوزخ سرازير مى‏كند .