و افسدتم رأيى بالعصيان

« با رعايت نكردن دستورهاى من انديشه‏ام را تباه ساختيد . » اين جمله حاوى آخرين شكايت آن حضرت از اصحاب خويش است و معناى تباه كردن رأى آن حضرت آن است كه در اثر بى‏توجهى به دستورهايش ، خود به خود وجود آن حضرت از نظر ديگران بى فايده تلقّى شده است تا آنجا كه قريش گفتند : اگر چه او مرد قهرمانى است ولى در كارهاى جنگى مهارتى ندارد ، زيرا وقتى كه عامّه مردم از ملّتى بى‏تدبيرى و يا انديشه ناسالمى مشاهده كردند معمولا آنرا به رئيس و سرپرست آن ملّت نسبت مى‏دهند

[ 86 ]

ولى خبر ندارند كه او شخصيت باهوشى است كه در امور چنان نظر مى‏دهد كه گويا همه شنيدنيهاى آينده دور را هم اكنون مى‏شنود و ديدنيهاى آن را هم مى‏بيند . ولى ناراحتيها و شكستها به لحاظ كوتاهى اصحاب او پيش آمده است .