35 قوله عليه السلام : و لم يستعظموا ما مضى من اعمالهم الى قوله وجلهم

فرشتگان اعمال ( عبادى ) گذشته خود را بزرگ نمى‏شمارند .

معناى اين جمله شرطيّه امام ( ع ) اين است ، كه اگر فرشتگان اعمال خود را بزرگ بدانند ، لازمه‏اش اين است كه اميد ثواب بزرگى از عبادت خود داشته باشند .

چنين اميدواريى خوف و ترس آنها را نسبت بخداوند از بين مى‏برد . اين طرز پندار بمثل ، چنان است كه شخصى براى پادشاهى كارى انجام دهد و در نزد خود آن را بزرگ تصور كند ، و خود را مستّحق بالاترين پاداش بداند ، همين انديشه او را وادار به دست درازى حقّ سلطان و بى اعتنايى به وى كند ، و در نهايت خوفى كه از سلطان داشت سبك و بى اهميّت تلقّى كند . در نتيجه چنين پندارى ، هر قدر خدمت خود را زياد و بزرگ بداند ، اعتقاد بيشترى بنزديك بودن با سلطان پيدا مى‏كند ، اين پندار هر مقدار بيشتر در نفس او قوّت بگيرد ، به همان نسبت از ترسش كاسته شده و هيبت پادشاه در نظرش كم مى‏شود . ولى خوف و ترس فرشتگان از جناب حق دائمى است چنان كه خداوند متعال خود فرموده است :

يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ [ 4 ] از توضيح فوق نتيجه مى‏گيريم كه فرشتگان عبادات گذشته خود را بزرگ نمى‏شمارند تا ترس از خداوند در دل آنها كم شود .

[ 4 ] سوره نحل ( 16 ) آيه ( 50 ) : فرشتگان از پروردگار خود كه فوق آنهاست بيم دارند .

[ 764 ]