قوله عليه السلام : فما كل ذى قلب بلبيب الى قوله ببصير .

مقصود امام ( ع ) از « ذى قلب » انسان مى‏باشد ، و روشن است كه انسان گاهى عقل خود را از دست مى‏دهد و منظور از « لبّ » عقل و ذكاوت و تيزهوشى است . به كار بردن « لبّ » در مفهوم عقل و خرد ، در حقيقت آن نتيجه‏اى است كه از عقل و خرد گرفته مى‏شود . بنابراين « لبيب » آن كسى است كه از عقلش در موردى كه نياز بفكر دارد استفاده كند . به عبارت روشن‏تر به نتيجه عقل و خرد « لبّ » گفته مى‏شود نه خود عقل و بدين طريق كسانى را « سميع » و « بصير » مى‏گويند كه از شنيدنيها و ديدنيها پند بگيرند ، و به اصلاح امر آخرتشان بپردازند ، چنان كه خداوند متعال در اين زمينه مى‏فرمايد : اللَّهم ارجل يمشون بها ام اللَّهم ايد يَبْطِشُونَ

[ 647 ]

بها ام لهم اَعْيُنٌ يبصرون بها ام لهم آذان يسمعون بها [ 2 ] و باز مى‏فرمايد : فانها لا تعمى الابصار و لكن تعمى القلوب التى فى الصدور [ 3 ] فايده‏اى كه امام ( ع ) از اين عبارت مورد نظر دارد ، وادار كردن انسانها بر عبرت گرفتن است ، تا اگر كسى از حقايق پند آموخت ، نابخرد ، ناشنوا و نابينا بشمار نيايد .