شرح عبارات

امام ( ع ) همواره سعى بر اين داشت كه ، پيروانش را براى جنگ با دشمنان بسيج كند ، ولى چون آنها ، در موارد زيادى از دعوت حضرت سر باز مى‏زدند و با تمرّد و خوددارى از فرمانبردارى و اطاعت حتّى او را مى‏رنجانيدند آنها را مورد خطاب ملامت‏آميز قرار داده ، با ايراد اين خطبه ، ناراحتى ، دلتنگى و نارضايتى خود را از رفتارشان اظهار داشته مى‏فرمايد : بس كه شما را ملامت كردم خسته شدم . اين نوع گفتار از ناراحتى شديد حكايت دارد . خطاب حضرت به كوفيان كه : آيا به جاى آخرت دنيا را گرفته‏ايد و خوارى را بجاى عزّت نشانده‏ايد ؟ پرسشى به گونه انكار بر رفتار آنها ، كه موجب انگيزش بر جهاد گردد . چه اين كه پيكار در راه خدا ،

مستلزم اجر اخروى و بزرگوارى مى‏گردد . ولى ترس از دشمن و كناره‏گيرى از نبرد ،

هر چند در بيشتر موارد ، زمينه سلامتى و بقاء در دنيا را فراهم مى‏آورد ، امّا به بهاى طمع بستن دشمن به پيروزى خود ، و خوار ساختن طرف مقابل تمام مى‏شود .

بنابر اين قيام نكردن براى دفع دشمن ، بمنزله اين است كه آخرت را بدنيا سودا كنى و خوارى را بجاى عزت بنشانى ، اين همان چيزى است كه خرد سالم نمى‏پذيرد .

در عبارت حضرت كلمه « عوضا و خلفا » بعنوان تميز منصوب بكار رفته‏اند .

[ 169 ]

اذا دعوتكم الى جهاد عدوّكم . . . لا تعقلون اين كلام امام ( ع ) استدلالى است بر عليه آنها و سرزنشى است درباره اخلاق زشت كوفيان كه به هنگام فراخوانى آنان به جهاد از خود بروز مى‏دادند ، آن رذايل اخلاقى عبارت بود از :