سوم ابن ابى الحديد

شارح نهج البلاغه كه بتازگى در 20 مجلد تجديد چاپ شده است از مطلّع‏ترين علماى تسنّن و متفكر در فلسفه و كلام و صاحبنظر در تاريخ اسلام :

-----------
( 1 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد مقدمه ص 5 .

[ 184 ]

« امتيازات انسانى على ( ع ) از لحاظ عظمت و جلال و شهرت در آن حدّ اعلا است كه شرح كردن و بحث و تفصيل دادن آنها ناروا و بيهوده است . . . من چه بگويم در حق مردى كه دشمنانش نتوانستند عظمت‏ها و فضايل او را منكر شوند و همه آنان به برترى شخصيت او اعتراف نمودند .

تو خود ميدانى كه بنى‏اميّه زمامدارى اسلام را در شرق و غرب روى زمين بدست آوردند و با هر نوع حيله‏گرى در خاموش ساختن نور او كوشيدند و هر گونه لعن و افترا را براى على در روى منابر ترويج نمودند هر كس كه او را مدح و توصيف مى‏كرد ، مورد تهديد قرار مى‏گرفت ، هر روايتى را كه فضيلت على را بازگو مى‏كرد ، ممنوع ساختند . حتى از نامگذارى كودكان به نام على جلوگيرى كردند . اين همه اقدامات و تقلاها جز ظهور عظمت و جلالت شخصيت على نتيجه‏اى نداد . . . در حقيقت اينهمه نابكارى‏هاى بنى‏اميّه مانند پوشانيدن آفتاب با كف دست بود . . .

من چه بگويم درباره مردى كه همه فضيلت‏ها به او منتهى مى‏شود و هر مكتب و هر گروهى خود را به او منسوب مى‏سازند . آرى او است رئيس همه فضيلت‏ها . . . 1 « من چه بگويم درباره مردى كه اهل همه مذاهب غير اسلامى كه در جوامع اسلامى زندگى مى‏كنند [ و اطلاعى از شخصيت او دارند ] به او محبت مى‏ورزند و حتى فلاسفه‏اى كه از ملّت اسلامى نيستند ، او را تعظيم مينمايند . . . ما در مقدمه اين كتاب ( شرح نهج البلاغه ) نمونه‏اى از فضيلت‏هاى على ( ع ) را بدون اينكه قصد تكميل آنها را داشته باشيم ، متذكر شديم . و اگر بخواهيم اختصاصات و عظمت‏هاى او را بيان كنيم ، به كتابى مستقل به حجم همين كتاب ( شرح نهج البلاغه ) بلكه به مجلداتى بيش از اين‏ها نيازمند مى‏باشيم . 2

-----------
( 1 ) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 1 ص 16 و 17 چاپ مصر 1378 .

-----------
( 2 ) همين مأخذ ج 1 ص 28 و 29 .

[ 185 ]