عنصر چهارم

دو جنبه جبرى و اختيارى وصول به هدف :

الف جنبه جبرى : هدف منظور در خارج از موقعيت فعلى انسان ، از يك جهت در مجراى قوانين مهار نشده طبيعت و يا اعمال و خواسته‏هاى ديگر انسان‏ها قرار مى‏گيرد كه خارج از اختيار آدمى است ، مانند فرا رسيدن فصل معينى براى بارور شدن درختان و عملى شدن قراردادها كه ديگر انسان‏ها به عهده گرفته‏اند و همچنين بروز استعدادها و تصميم‏ها براى به وجود آمدن پيشرفت‏هاى واقعى .

ب جنبه اختيارى ، بدست آوردن هدف در موقع معين احتياج به رسيدگى‏ها و تكاپوهايى دارد كه در قدرت و اختيار آدمى است ، مانند كوشش‏ها و تلاش‏هاى متنوع باغبان براى بارور ساختن درختان .