تطبيق فطرت به جريان قانونى نيروها و احساسات عالى

آدمى به اضافه نيروها و احساسات و فعاليت‏هاى عضوى و روانى طبيعى ،

داراى عوامل ديگرى است كه مى‏توان آنها را نيروها و احساسات و فعاليت‏هاى عالى روان ناميد .

اين عوامل هم با نظر به تجربه‏ها و مشاهدات فراوان كه در عموم انسان‏ها تقريبا بعمل آمده است ، براى خود قوانين معينى دارند كه در صورت جريان آن عوامل مطابق قوانين اختصاصى خود ، از فطرت اولى برخوردار مى‏باشند . ما برخى از اين عوامل را در اين مورد مطرح مى‏كنيم :

[ 151 ]

1 احساس تعهد برين : اين عامل در درون ما به دو گونه بجريان مى‏افتد :

يك احساس تعهد برين درباره ديگر انسان‏ها ، اين احساس با نظر به ارتباط انسان‏ها با يكديگر و احساس مشاركت در اندوه‏ها و شادى‏ها و خوشى‏ها و ناخوشى‏ها و احتياجات فعاليت ميكند . اين احساس تعهد چنانكه در مباحث مربوطه بررسى شده است ، غير از قراردادها و پيمان‏هاى مربوط به امكان پذير ساختن زندگى معمولى است كه نوعى از جبر و ضرورت زندگى دسته جمعى مى‏باشد . احساس تعهد برين منشأ اساسى مكتب انسانى ( اومانيسم ) است كه عشق و علاقه به نوع انسانى را در مافوق ضرورت‏هاى جبرى زندگى دسته جمعى توصيه مى‏كند .

دو احساس تعهد برين براى به تكامل رسانيدن وجود خويشتن در جهان هستى در همه حالات و شرايط . اين احساس نيز ريشه بس اساسى در روان آدمى دارد كه نفرت و گريز از بيهودگى وجود يكى از نتايج آن است . بثمر رسيدن احساس تعهد برين در هر دو نوع كه مطرح كرديم ، با نظر به ريشه‏دار بودن آن در روان آدمى ، قانونى دارد و جريانى .

2 وجدان : با فعاليّت‏هاى گوناگونى كه دارد ، يكى از عالى‏ترين نيروهاى درونى انسانى است . بجريان افتادن قانونى اين نيرو نيز مبانى و شرايط و نتايج مخصوصى دارد كه در صورت اعتدال و فعاليت مخصوص بخود كه در علوم روانى و فلسفى گوشزد مى‏شود ، بازگو كننده فطرت سالم خود مى‏باشد .

3 كمال جويى : انكار نيرو يا حسّ كمال جويى در انسان با اصطلاح بافى‏هاى حرفه‏اى مبارزه با واقعيتى است كه مساوى با واقعيت خود انسان است .

پرورش و تنظيم و توجيه صحيح اين حسّ يا نيروى عالى فطرت اصلى ، آن را بجريان مى‏اندازد .

از مجموع ملاحظات گذشته باين نتيجه مى‏رسيم كه ناديده گرفتن فطرت و يا به ابهام انداختن آن بوسيله اصطلاحات خوش آيند ، در حقيقت چيزى جز ناديده گرفتن و يا مبهم ساختن جريان قانونى نيروها و استعدادهاى انسانى نيست .

[ 153 ]