ديدگاه پنجم رابطه فرد و اجتماع از نظر ارزش

ديدگاه‏هاى چهارگانه گذشته درباره فرد و اجتماع بازگو كننده جريانات طبيعى

[ 162 ]

و معمولى آن دو مى‏باشد .

ديدگاه پنجم موضوع ارزش را مطرح مى‏كند و مى‏پرسد ارزش اساسى با فرد است يا اجتماع ؟ در اين مسئله بقدرى اختلاف نظر و جنجال‏هاى بحث و مناقشه وجود دارد كه مى‏توان مجلداتى را درباره آراء مختلف و استدلال‏ها و شواهد و بيانات گوناگون در پيرامون آن از مطلب پر كرد . براى تنظيم مقدمات صحيح در امكان پذير ساختن انديشه منطقى در « رابطه فرد و اجتماع از نظر ارزش » توضيح لازم و كافى درباره مفهوم ارزش ضرورت دارد . در تعريف ارزش نيز مطالب مختلف ابراز شده است . جامع كلى آن مطالب را مى‏توان « سودمندى » بمعناى عمومى معرفى كرد كه شامل سودهاى مادى با انواع متعدد و سودهاى معنوى با اقسام گوناگون آن مى‏باشد و همچنين سودهاى شخصى و سودهاى نوعى و فعلى و بالقوه و وسيله‏اى و هدفى را در بر مى‏گيرد .

از يك جهت ارزش شامل حقايقى هم ميشود كه ضررى را بتواند از انسان دفع يا مرتفع نمايد .

موضوع ديگرى را كه براى تكميل مقدمات انديشه منطقى درباره ارزش بايستى بحساب بياوريم ، عناصر ارزش است ، عناصر تحقق دهنده ارزش عبارتند از :

1 موضوع ارزش : حقيقتى كه داراى ارزش است ( ذاتى كه بجهت داشتن امتياز سودمند ، داراى ارزش شده است ) . مانند همه مواد ضرورى در زندگى و يا مفيد ، مانند كتابى كه موضوعات مفيد در آن بررسى شده است . تابلوئى كه صحنه عالى با مهارت در آن ، بنمايش بوجود آمده است . يك ماشين داراى محصول عالى .

2 طرف برخوردار از ارزش اعم از يك يا چند فرد يا اجتماع .

3 پديده‏ايكه موضوعى را با ارزش ساخته است مانند مطالب ارزنده‏اى كه چند صفحه كاغذ و مركب را بشكل كتاب مفيد در آورده است ، و نقشه بسيار زيبايى كه كاغذ يا مقوّا يا جنس ديگرى را با خطوط و اشكال و رنگ‏ها بصورت تابلويى در آورده است همچنين اشكال و كيفيت‏هاى متنوعى كه قطعات آهن و چدن را بيك ماشين توليد كننده محصول مبدل ساخته است .

[ 163 ]

اكنون بايد ديد وقتى كه ميگوئيم : فرد با ارزش‏تر است يا جامعه ؟ كدامين عنصر را از عناصر سه‏گانه در نظر گرفته‏ايم ؟