دگرگونى موقعيت انسان هدف‏گير در مقابل هدف انتخاب شده

حقايق و رويدادها در دو قلمرو انسان و جهان با آن نظم و ترتيب كه انسان مى‏خواهد ، در جريان نمى‏افتد .

اين مطلب به آن معنى نيست كه حقايق و رويدادها از قانون پيروى نمى‏كنند ،

زيرا جاى ترديد نيست كه همه امور عالم هستى از قانون و نظمى كه ناشى از قانون است ، تبعيت مى‏كند ، بلكه مقصود اينست كه با نظر به محور قرار گرفتن « خواسته‏ها

[ 95 ]

و دانسته‏هاى ما » كه همواره در مجراى دگرگونى‏ها است ، هر حقيقت و پديده‏اى براى ما مطرح مى‏شود ، در محور « خواسته‏ها و دانسته‏ها » وضع خاصّى به خود مى‏گيرد .

بتوضيح اينكه چنانچه در جاى خود اثبات كرديم : اگر چه جهان هستى با ميلياردها اجزا ، و روابطى كه دارد با قطع نظر از انسان داراى واقعيت است ، ولى اوصاف و عنوان‏هايى كه به آن اجزاء و پديده‏ها و روابط نسبت داده مى‏شود ، رابطه مستقيم با « خواسته‏ها و دانسته‏ها و چگونگى موضع‏گيرى ما » در مقابل آن امور دارا مى‏باشد . مفيديت و مضر بودن ، بالا و پايين ، نسبيت‏ها ، زشتى و زيبايى ، خوب و بد ، وسيله و هدف ، راه و مقصد . . . اوصاف و عناوينى هستند كه با نظر به خواسته‏ها و دانسته‏ها و چگونگى موضع گيرى ما در مقابل اجزاء و پديده و روابط انسان و جهان ، انتزاع مى‏شوند .

بنابراين ، ملاحظه دقيق دو قطب درون ذاتى و جهان عينى از نظر ثبات و دگرگونى ، در هدف‏گيرى‏ها كمال ضرورت و اهميت را دارا مى‏باشد .

هر هدفى كه انتخاب مى‏شود از چند جهت در معرض دگرگونى قرار مى‏گيرد مانند :

1 فاصله زياد ميان موقعيت انسان هدف‏گير و هدفى كه انتخاب كرده است ،

زيرا هر چه فاصله زمانى حتّى فاصله بعد مكانى ميان موقعيت و هدف زيادتر بوده باشد ، احتمال براى دگرگونى هدف بيشتر خواهد بود خواه دگرگونى در كيفيت موضع‏گيرى آدمى كه دائما در حال تغيير است باشد و خواه در وجود واقعى هدف كه در مجراى تحولات ناشى از تحول در عوامل قرار ميگيرد .

2 ممكن است فاصله زمانى يا بعد مكانى ميان موقعيت انسانى و هدف مفروضش زياد نباشد ، ولى وضع روانى يا محيطى انسان در معرض دگرگونى‏هاى سريع قرار بگيرد ، يا خود هدف مزبور در ميان عوامل تغيير دهنده محاصره شده باشد ، در اينصورت نيز ، ملاحظه دقيق دو قطب درون ذاتى و جهان عينى از نظر ورود تغييرات بهر دو قطب ، كمال ضرورت و اهميت را دارا مى‏باشد .

[ 96 ]

3 دگرگونى‏هايى كه در وسايل مورد نياز براى وصول به هدف بوجود مى‏آيد . حقيقتى در امروز مى‏تواند بهترين وسيله براى وصول به هدف باشد ، فردا نه تنها جنبه وسيله‏اى خود را از دست مى‏دهد ، بلكه ممكن است به شكل مانع سدّ راه وصول به هدف بوده باشد .