1 اختلاف طبيعى انسانها

بطور قطع مى‏توان گفت : نه تنها هيچ دو انسانى را در همه افراد نوع بنى‏آدم نمى‏توان پيدا كرد كه از همه جهات و خصوصيات مثل هم بوده باشند ، بلكه حتّى دو موجود جزئى از جمادات هم از همه جهات و خصوصيات يكى نيستند .

اين يك قاعده كلّى است كه « هر چيزى با خصوصيات منحصر به خود در زنجير وجود قرار مى‏گيرد » . مادامى كه هر فردى از انسان‏ها مانند هر فردى از موجود ديگر از ناحيه صدها عوامل خصوصى ، به جريان مى‏افتد ، مسلم است كه داراى جنبه‏هاى اختصاصى گشته از همه جهات مثل فرد ديگرى نخواهد بود [ 1 ] . يكى از فيزيكدانان گفته است :

« حتى دو الكترون پيدا نمى‏شود كه در تمام خصوصيات يكى باشند » . همينكه دو شى‏ء تحقق پيدا كرد ، حدّاقل از نظر فضايى كه هر يك از آن دو اشغال كرده است و از نظر خصوصيّتى كه در علت بوجود آورنده هر يك بوده است ، مرزى براى خود تعيين كرده در جريان مى‏افتد .

( 1 ) در فلسفه كلاسيك اين قاعده را باين شكل مطرح كرده‏اند :

« الشّي‏ء ما لم يتشخّص لم يوجد » .

( شى‏ء مادامى كه تشخص مخصوص نيابد موجود نمى‏گردد ) .

[ 175 ]