آيا خداوند در آفرينش آدم با فرشتگان مشورت كرده است ؟

بعضى گمان كرده‏اند كه خداوند سبحان در آفرينش آدم با فرشتگان مشورت كرده است . اين گمان بى‏اساسى است كه با دو دليل مردود است :

دليل يكم كمترين شاهدى از آيات مربوطه باين موضوع ديده نميشود ،

زيرا چنانكه در آيه فوق مى‏بينيم :

خدا به فرشتگان اطلاع داده است كه من در روى زمين خليفه‏اى قرار ميدهم .

نه اينكه خداوند با فرشتگان مشورت كرده و از آنان نظرخواهى نموده باشد .

دليل دوم مشورت در موردى صحيح است كه مشورت كننده از موضوع مورد نظرخواهى اطلاع كامل نداشته باشد و نداند كه ماهيت آن موضوع چيست و

-----------
( 1 ) البقره آيه 30 تا 35 .

-----------
( 2 ) الحجر آيه 29 .

[ 162 ]

يا در مصلحت بودن و ساير شئون موضوع جهل و ترديدى داشته باشد و بخواهد از انديشه و تجربيات ديگران بهره‏بردارى نمايد ، در صورتى كه خداوند سبحان بهمه امور دانا است و هيچ يك از اجزاء عالم هستى و شئون آن از او مخفى نيست . به همين جهت است كه ميگوئيم : در ابيات جلال الدين مولوى در اين مسئله تناقضى ديده مى‏شود ، زيرا در خاصيت و يا هدف مشورت مى‏گويد :

مشورت ادراك و هشيارى دهد
عقل‏ها مر عقل را يارى دهد

و در مسئله خلقت آدم در آيه مورد بحث چنين مى‏گويد :

مشورت ميرفت در ايجاد خلق
جانشان در بحر قدرت تا به حلق

مگر اينكه بگوئيم : مقصود مولوى از مشورت گفتگوى محض ميان خدا و فرشتگان بوده است .