7 آيا اشراف مستقيم حقيقى بر موضوعات امكان‏پذير است ؟

با نظر به اينكه واحدهائى كه در جهان عينى و قلمرو درونى بجهت استمرار حركت و تحول حالت ميعان دارند ، لذا اين واحدها قراردادى محض يا واحدهاى انتخابى از طرف درك‏كننده مى‏باشند . آب يك واحد است كه در جهان عينى براى شناخت مطرح ميگردد ، آيا واقعاً آب يك واحد حقيقى ايستا است كه با اشراف بر آن مى‏توان همه هويت آب را در همه حالات و شرايط درك كرد ؟ پاسخ ما به اين سؤال قطعاً منفى است و نيازى به اثبات ندارد ، زيرا آب يك واحد است كه در درجه‏اى از حرارت معين در فضائى مشخص ، تركيب يافته از اكسيژن و هيدرژن با نسبت مخصوص ، با داشتن اجزاء اتمى دو عنصر ، قابل جوشيدن در درجه‏اى معين از حرارت و غير ذلك ميباشد اگر اين واحد را كه آب ناميده مى‏شود ، در مجموعه‏اى از اجزاء و روابط در طبيعت با حالات گوناگون مورد محاسبه قرار بدهيم ، خواهيم ديد آنچه را كه ما بعنوان يك واحد ايستا بنام آب تلقى كرده‏ايم ، بوسيله ارتباط تفاعلى

[ 264 ]

با ديگر اجزاى طبيعى هزاران هويت با چهره نشان مى‏دهد ، در نتيجه وحدت مزبور يك برنهاده شده قراردادى مى‏باشد كه از ديگر پديده‏هاى پيوسته بآن در حالت شناخت و از ديگر پديده‏هائى كه اگر با آن واحد ارتباط برقرار كنند ، هويت يا چهره‏هاى ديگر را بروز خواهند داد ، گسيخته منظور شده‏است شايد منظور شيخ محمود شبسترى از بيت زير همين ارتباط باشد كه ما مطرح كرده‏ايم :

اگر يك ذره را برگيرى از جاى
خلل يابد همه عالم سراپاى

و اينكه از پل‏لاتژون فيزيكدان معروف نقل مى‏شود كه گفته‏است : اگر من اين چمدانم را از روى ميز حركت بدهم در همه كهكشان‏ها تأثير ميگذارد ناظر بهمين معنى است كه گفتيم . بنابراين شناخت‏هاى ما معمولا درباره موضوعات ، در حال تجزيه‏اى كه ميخواهيم با اشراف مستقيم بدست بياوريم چيز ديگرى جز واقعيت‏هايى را كه با وحدت قراردادى براى ما مطرح ميشوند ،

در اختيار ما نخواهند گذاشت .