2 شرايط شناخت با نظر به چگونگى شناختى كه مطلوب است

براى كسيكه شناخت مطلوب عبارتست از درك معلول با شناخت علت يا علل آن ، بدون ترديد بايستى جنبه‏هاى گوناگون علت و رابطه آنرا با معلول در نظر بگيرد ، همچنين اگر شناخت مطلوب ، شناخت يقينى باشد ، قطعاً مقدمات آن بايستى يقين‏آور انتخاب شود . اگر شناخت مطلوب ، آن دركى باشد كه بتواند از عهده تأمين احتمالات مخالف نيز برآيد ، مسلماً بايستى همه آن احتمالات مطرح و حساب درك مفروض را با آن احتمالات تصفيه نمود . و اگر از شناخت معلولى به سراغ شناخت علتش برويم ، بدون ترديد شناخت ما درباره آن علت ناقص خواهد بود ، شرط تحصيل شناخت كامل درباره علت ضميمه‏كردن

[ 278 ]

درك هويت و مختصات معلول به شناخت خصوصياتى است كه علت در جريان خود رو به ايجاد معلول ، آنها را پشت‏سر گذاشته است .