[ توضيح مترجم ]

ابن أبى الحديد گويد اين خطبه از خطبه‏هاى جليل و مشهور آن حضرت است ، تمام اهل حديث آن را روايت كرده‏اند و در اين خطبه قسمت‏هاى زيادى است كه سيّد رضىّ آن را براى اختصار يا ترس از وحشت شنوندگان ذكر نكرده است . جاحظ در كتاب « البيان و التبيين » اين خطبه را آنطور كه بوده نقل كرده . در روايتى از حضرت صادق سلام اللّه عليه قسمتى از خطبه نقل شده كه در فضيلت اهل بيت است .

از ابى عبيده نيز اين خطبه را روايت كرده‏اند ، گويد اوّل خطبه‏اى كه امير المؤمنين در خلافت خود در مدينه بيان فرموده همين است ، آنگاه قسمت مهم اين خطبه را ذكر كرده است .

اين خطبه داراى سه قسمت است : قسمتى در ترغيب به تقوى و پايان كار اهل تقوى و وضع حال آنها و نكوهش و تهديد مردم افسار گسيخته و هرج و مرج طلب و عاقبت كار آنهاست ،

قسمتى هم درباره اوضاع زمان خود و برگشت اوضاع جاهليت و بدعت‏هايى است كه بايد چاره شود .

قسمت ديگر درباره پيشامدهاى آينده است كه برخى از شارحان اين قسمت را راجع به حوادث آينده عمومى دنيا دانسته‏اند ، ولى از عبارات خطبه و موقعيت آن كه در ابتداى خلافت بوده استفاده مى‏شود كه اين قسمت درباره وقايع و پيشامدهايى است كه در دولت و حكومت آن حضرت واقع خواهد شد و در واقع مقاصد و برنامه‏ايست كه آن حضرت در خلافت خود عمل خواهد كرد و انجام آن را هدف خود قرار خواهد داد .

[ 224 ]