[ توضيح مترجم ]

سقيفه بنى ساعده محلّى است كه پس از رحلت رسول خدا ، صلّى اللّه عليه و آله ،

مهاجرين و انصار در آن جمع شدند تا خليفه معين كنند . قريش براى فضيلت خود بر ديگران و استحقاق خلافت مى‏گفتند : ما شجره نبوتيم ، يعنى پيغمبر از قبيله و خاندان ما است ،

لذا خلافت هم حقّ ما است . انصار سرانجام گفتند : از ما اميرى باشد و از شما هم اميرى . امير المؤمنين و بنى‏هاشم به تجهيز پيغمبر ( ص ) مشغول بودند ، چون خبر سقيفه و گفتگوى قريش با انصار به او رسيد ، فرمود : امّا انصار حقّ امارت نداشتند ، زيرا رسول خدا درباره آنان وصيت كرده است ، و امّا قريش براى فضيلت خود به شجره نبوت احتجاج كرد ولى ميوه درخت را كه اهل بيت بودند ضايع گذارد .

[ 626 ]

66 إضاعة الثمرة و من كلام له عليه السّلام في معنى الأنصار الإحتجاج في الإمارة

قالوا : لمّا انتهت إلى أمير المؤمنين عليه السّلام ، أنباء السّقيفة ، بعد وفاة رسول اللّه ، صلّى اللّه عليه و آله ، قال عليه السّلام :

ما قالت الأنصار ؟

قالوا : قالت منّا أمير و منكم أمير . قال عليه السّلام :

فهلاّ احتججتم عليهم بأنّ رسول اللّه ، صلّى اللّه عليه و آله ، وصّى بأن يحسن إلى محسنهم و يتجاوز عن مسيئهم ؟

قالوا : و ما في هذا من الحجّة عليهم ؟ فقال عليه السّلام :

لو كانت الإمارة فيهم لم تكن الوصيّة بهم [ 1 628 ] ثمّ قال : فماذا قالت قريش ؟

قالوا : احتجّت بأنّها شجرة الرّسول ، صلّى اللّه عليه و آله .

فقال عليه السّلام : احتجّوا بالشّجرة و أضاعوا الثّمرة .

[ 627 ]

66 ضايع كردن ميوه از سخنان آن حضرت عليه السّلام درباره انصار است دليل آوردن درباره امارت

گفتند : چون خبرهاى غير منتظر سقيفه ، پس از رحلت رسول خدا ،

صلّى اللّه عليه و آله ، بدان حضرت رسيد ، فرمود :

انصار چه گفتند ؟

عرض كردند : انصار گفتند : از ما اميرى باشد ، از شما هم اميرى . آن حضرت گفت :

پس چرا با آنان احتجاج نكرديد بدين كه رسول خدا ، صلّى اللّه عليه و آله ، درباره آنان وصيّت كرده كه به نيكانشان احسان ، و از بدانشان گذشت شود ؟

گفتند : اين وصيت چه حجّتى عليه آنان است ؟ آن حضرت گفت :

اگر خلافت و امارت در ميانشان بود ، وصيت درباره آنان نمى‏شد . [ 1 629 ] آنگاه گفت : قريش چه گفتند ؟

گفتند : چنين استدلال كردند كه آنان از درخت پيامبر خدا ، صلّى اللّه عليه و آله ،

هستند .

پس آن حضرت عليه السلام گفت : به درخت استدلال كردند ولى ميوه درخت را ضايع ساختند .

[ 628 ]

[ 1 626 ] ما روي مثل هذه الكلمات في مصادر أخرى :

الف « إثبات الوصيّة » للمسعودي :

و اتصل الخبر بأمير المؤمنين عليه السّلام ، بعد فراغه من غسل رسول اللّه ( ص ) ، و تحنيطه و تكفينه و تجهيزه و دفنه بعد الصلوة عليه ، مع من حضر من بني هاشم و قوم من صحابته ، مثل سلمان ، و أبي ذر ، و المقداد ، و عمّار ، و حذيفة ، و أبي بن كعب ، و جماعة نحو أربعين رجلا ، فقام خطيبا ، فحمد اللّه و أثنى عليه ، ثمّ قال :

« إن كانت الإمامة في قريش ، فأنا أحقّ قريش بها ، و إن لا تكن في قريش ، فالأنصار على دعواهم » . ( ص 123 ) .

ب « البصائر و الذخائر » لأبي حيّان التوحيدي :

قيل : لمّا فرغ عليّ بن أبي طالب ، رضي اللّه عنه ، من دفن النبيّ ، صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ،

سأل عن السّقيفة ، فقيل له : إنّ الأنصار قالت : « منّا أمير و منكم أمير » . قال :

« ضلّ القوم و اللّه ، قال رسول اللّه ( ص ) : يقبل من محسنهم ، و يتجاوز عن مسيئهم ، فكيف تقع الوصاية بهم و الأمر فيهم ؟ » . ( ج 2 ، ص 247 ) .

[ 629 ]

[ 1 627 ] ترجمه روايات ديگر :

الف « اثبات الوصيّة » نوشته مسعودى :

پس از رحلت رسول خدا ، و فراغت يافتن امير المؤمنين عليه السّلام از غسل و كفن و دفن و آماده سازى او و نماز خواندن بر آن حضرت ( ص ) ، همراه با عده‏اى از بنى هاشم كه حضور داشتند و گروهى از ياران رسول خدا مانند سلمان ، ابو ذر ، مقداد ، عمّار ، حذيفه ، ابى بن كعب و جمعيتى ديگر حدود چهل نفر ، خبر به او رسيد . پس براى خطبه خواندن به پا خاسته پس از سپاس و ستايش خدا گفت :

« اگر امامت در قريش باشد ، پس من از همه آنان بدين امر شايسته‏ترم ، و اگر در قريش نباشد ،

پس انصار بر ادعاى خود حق دارند » .

ب « بصاير و ذخاير » نوشته ابو حيّان توحيدى :

گفته‏اند : همينكه على بن ابى طالب ، رضى اللّه عنه ، از دفن پيامبر ، صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ، فراغت يافت ، از جريان سقيفه پرسيد ، به وى گفته شد : انصار گفتند : اميرى از ما و اميرى هم از شما زمام را به دست گيرد . گفت :

« به خدا قسم گمراه شده‏اند آن مردم : رسول خدا ( ص ) گفت : از نيكوكارشان پذيرفته مى‏شود ،

و از بدكارشان گذشت مى‏شود ، چگونه در حالى كه امر زمامدارى در ميان آنان هست ، وصيت برايشان صورت مى‏گيرد ؟ » .

[ 630 ]